Læknaneminn - 01.08.1968, Side 63

LÆKNANEMINN
55
Halldór Steinsen, læknir:
Þvagsýrugigt
Þvagsýrugigt eða lifimannsgigt,
eins og þessi sjúkdómur einnig
hefur verið kallaður, er ekki neitt
nýmóðins fyrirtaæri. Grískir og
rómverskir sælkerar stundu undan
honum, og á 5. öld f. Krist gaf
Hippokrates nákvæma lýsingu á
einkennum hans, jafnframt því
sem hann greindi á milli cheiagra,
gonagra og podagra allt eftir því,
á hvaða liði sjúkdómurinn lagðist.
Sex öldum síðar rannsakaði Gale-
nius sjúkdóminn og lýsti samband-
inu á milli tophi og liðaeinkenn-
anna. Rómverjar ímynduðu sér, að
sjúkdómurinn stafaði af eitri
(noxa), sem drypi á liðina og
framkallaði óbærilegar kvalir.
Kölluðu hann því gutta eða dropa,
og er enska heitið gout dregið af
því. Lýsingar á þvagsýrugigt
koma svo fram að nýju á 17. öld
hjá Thomas Sydenham, en hann
greindi þennan sjúkdóm frá öðr-
um liðsjúkdómum, enda gekk
með hann sjálfur. Það var þó fyrst
u. þ. b. einni öld síðar (1776), að
Svíinn Scheele greindi þvagsýru-
krystalla í nýrnasteini, og rétt á
eftir sýndu Wallaston (1797) og
Pearson (1789) fram á, að tophi
frá þvagsýrugigtarsjúklingum
innihalda þvagsýrukrystalla. Með
þeirri uppgötvun má segja, að
grundvöllurinn að þekkingu
manna á orsakasamhengi þvag-
sýrugigtar hafi verið lagður.
Greina má þvagsýrugigt í tvo
höfuðflokka eftir því, hvort ann-
ar þekktur sjúkdómur eða ástand
hefur framkallað þvagsýruaukn-
inguna, eða hvort aukningin hefur
komið sem afleiðing tiltölulega
einstakrar truflunar á þvagsýru-
efnaskiptum.
Skema 1
Hjá börnum er þvagsýrumagn í
serum lægra en hjá fullorðum. Við
kynþroska hækkar það, þó meira
hjá körlum en konum, þar sem
frjóar konur hafa aðeins hærri
nýrnaclearance fyrir þvagsýru en
karlar. Það fer nokkuð eftir rann-
sóknaraðferðum, hve hátt normal-
gildið er talið í serum. Sé notuð
uricase klofning, hafa flestir karl-
menn frá 6,9—7,5 mg% og kon-
ur 5,7■—6,6 mg%. Við eldri
kolorimetriska aðferð eru gildin
lægri, efri mörk 6,3—4 fyrir
karla og 5,8 mg% fyrir konur.
Þótt þvagsýrumagn finnist
aukið hjá einhverjum, er þó langt
því frá, að þar sé hægt að segja,
að viðkomandi hafi þvagsýrugigt,
þótt auðvitað séu miklar líkur á,
að hann geti fengið einkenni síð-
ar. Aðeins % fólks með hyperuri-
cemiu fær nokkurn tíma sjúkdóm-
inn, og af þeim f jölda eru u. þ. b.
50%, sem síðar fá polyarthritisk-
ar breytingar. Athuguð hefur ver-
ið tíðni sjúkdómsins m. t. t. þvag-
sýrumagns í serum. Hjá fólki með
þvagsýru milli 6 og 6,9 mg%
fannst arthritis hjá 1,8%. Væri
þvagsýrukoncentration milli 7 og
7,9 mg%, var tíðnin 17%, og færi
magnið yfir 8 mg%, reyndust 36%