Læknaneminn - 01.04.1969, Blaðsíða 10

10
LÆKN ANEMINN
um. Rússar eru nú gjarnan settir á
sömu skör og anclmælendur þeirra.
Heimurinn er að vísu skiptur, en
ekki undir forteiknum kalds
stríðs, heldur með þegjandi sam-
komulagi í skjóli valdajafnvægis.
Síðan getur hver stundað sína iðju
á sínu svæði. Til Rússa sé því ekk-
ert að sækja, er álit flestra rót-
tækra stúdenta á Vesturlöndum.
Þeir eru yfirleitt ,,til vinstri“ við
Rússakomma. Þannig hafa víg-
línur sundrazt, heimurinn þó
breytzt.
Ásteytingsefnin.
Þau atriði, sem að ofan hafa
verið tilfærð sem einstakir áhrifa-
valdar andófshreyfingarinnar, eru
vitaskuld æði alhæfð, auk þess
sem þau eiga einkum við á s. n.
Vesturlöndum. Fjarlægari lönd
eru á öðrum menningarsvæðum
með öðrum lífsviðhorfum; því eru
þar einnig aðrir spámenn, önnur
spádómsorð, segjum í Japan,
Thailandi, Pakistan. Þó hefur öll
hreyfingin á sér einhvern alþjóð-
legan höfuðstaf, blæ samhygðar og
vaxandi tengsla, einsog þegar er
getið. Stúdentar eru alþjóðlegasta
stétt, sem til er. Því andmæla þeir
og í raun óréttlæti og kúgun, hvar
sem er í heimi, ekki sízt þar sem
þeir þykjast sjá hið bindandi sam-
hengi.
En á sama hátt og blær andmæl-
anna er breytilegur, eru auðvitað
ásteytingsefnin býsna breytileg
eftir land- og stjórnmálafræðileg-
um aðstæðum. Um þau get ég ekki
verið að fjölyrða, enda eru þau
mér ekki nægilega kunn. Nægir að
geta t. d. baráttu gegn einræðinu
á Spáni, einræði, arðráni og kúgun
fámennisstjórna flestra Mið- og
S.-Ameríkuríkja með bakhjarl
stóra bróður í norðri, gegn kyn-
þáttakúgun í S.-Afríku, gegn
þrælaánauð og kúgun í portú-
gölsku nýlendunum, baráttu fyrir
ritfrelsi og öðrum mannréttindum
í ýmsum austanjárntjaldslöndum,
gegn fátækt í Frakklandi, kyn-
þáttamisrétti, stríðsrekstri og fá-
tækt í auðugasta landi heims,
USA. Almenn eru mótmælin gegn
kjarnorkuvopnum, ekki sízt í
Bretlandi. I sumum tilfellum er
mótmælt til samhygðar með félög-
um í öðrum löndum, s. s. Grikk-
landi, Spáni, Kongó, Vietnam,
Tékkóslóvakíu. Það eru þó almenn-
ari og sameiginlegri atriði, sem
þyngst vega á metaskálunum og
mest skyldu eiga áhuga okkar.
Mun ég einkum minnast á Vestur-
lönd.
Langvíðast hefur upphaf andófs
átt hlutlæga rót sína að rekja til
óánægju með hlutskipti stúdenta
í háskólunum, kennslu og fyrir-
komulag svo og námsaðstöðu.
Þeir fóru að gera kröfur um aukna
hlutdeild í stjórn háskólanna,
skipulagi námsgreina og kennslu-
hátta. Síðan hefur þróunin verið
furðulík víða um lönd. Kröfugjörð-
in var víðast mjög frjálslynd í
svo bókstaflegum lýðræðisanda,
að hlutaðeigandi háskólayfirvöld
og seinna stjórnarvöld lýðræðis-
ríkja urðu stórlega hneyksluð og
brugðust víðast hvar hart við,
eftir að ekki var lengur unnt að
láta þær kröfur sem vind um eyru
þjóta. „When the students finally
decided to speak out, it was uni-
versity reform they wanted to
discuss, but France sent its police,
not its ministers to deal with
them“ (Time 5/7 1968). Þessi tog-
streita og síðan hitnandi umræður
meðal stúdenta leiddu af sér vax-
andi almennan þjóðmála- og
stjórnmálaáhuga. Stúdentum varð
Ijós samtvinningur þeirra vanda-
mála, sem þeir fundu sjálfir fyrir