Læknaneminn - 01.04.1969, Blaðsíða 23

LÆKNANEMINN
23
hljóta að vera góðir drengir, hugs-
aði ég. Þeir voru góðir, og hafa
fengið ráðherralof fyrir.
Stendur þá íslenzkt þjóðfélag
ofar en önnur, úr því gagnrýni
gegn því hefur farið lægra en
annars staðar? Hér er ekki iðn-
þjóðfélag. Því er áherzlum á ann-
an hátt varið en annars staðar. Þó
hefur einnig hér neyzlan verið
það, sem gulrótin er asnanum.
Kaupmenn hafa ekki einungis ráð-
ið, í hvora áttina skuli ekinn
Laugavegur, heldur einnig, að
okkur skuli gefinn kostur á öllu
heimsins neyzludóti, hvort sem við
höfum ráð á því eða ekki. Annars
verður ekki fjallað um það hér,
hvernig, og af hverjum eða hvort
landinu hafið verið stjórnað, rnn
óráðsíu og fjádmálaspillingu og
annað slíkt. Hinsvegar ættu stúd-
entar að gefa gaum að félags-
kerfinu, ekki sízt á tyllidögum
einsog 1. desember. Ef til vill
á vasaþjóðfélag einsog ísland
óhægara með að viðhalda sæmi-
legu lýðræði en stærri þjóðir,
þar sem svo fáir eru til að
snúast í öllum þörfum slíks fyr-
irtækis. Sinna því fáir mörgu sam-
tímis í fastskorðuðu bitlinga-
kerfi. Enn færri eru til að hlaupa
í skörð. Gerir þetta vald embættis-
kerfisins meira, vinnuframlag þess
og kröfur minni. Völd eru því á
flestum sviðum á furðufárra hönd-
um í þjóðfélagi, sem kveðst verða
lýðræðislegt. Og þau eru órjúfan-
lega bundin vilja stjórnmála-
flokka eða nokkurra ætta, sem
stíga valsinn með örlög þjóðarinn-
ar. Núverandi forsætisráðherra
stjórnar stærsta flokknum,
stærsta dagblaðinu, hefur sterk
persónutengsl við fréttaþjónustu
sjónvarpsins, óbein flokksáhrif á
útvarpið. Fjölskylda hans hefur
lykilaðstöðu á ýmsum sviðum at-
vinnulífsins. Ráðherrar hafa setið
svo lengi á stólum sínum, að oft
er einsog þeim finnist þeir eiga
landið, lögin og réttlætið. Islenzk
utanríkisstefna virðist vera prívat
fyrirtæki ráðherra og vina þeirra;
þingmenn lesa gjarnan um hana í
erlendum blöðum til þess að verða
einhvers vísari. Þeir skipta ekki
litum, þótt þeir segi stundum
þjóðinni ósatt. Og embættismanna-
kerfið er í senn stirt, ósveigjan-
legt og athafnalítið, — en eilíft.
Nægir að leiða hugann að heil-
brigðiskerfinu. Þessi seiga tregða
gerir raunar vald þess enn meira,
það er jafnvel sagt geta steypt
stjórnum, sem eru því ekki að
skapi. Þetta valdakerfi hugsar
vitaskuld einsog önnur fyrst og
fremst um að viðhalda sjálfu sér.
Því bítur það líka frá sér, ef því
finnst öryggi sínu ógnað, og hefur
til þess sterka aðstöðu. Útvarps-
þættir eru stöðvaðir, ef þeir falla
ekki í geð. Er þá borið við einni
af „leikreglum lýðræðisins", hlut-
leysinu. Hinsvegar er mér í fersku
minni, er framámaður stærsta
stjórnmálaflokksins fékk sérstaka
áheyrn alþjóðar í útvarpinu fyrir
fyrirtæki sitt á bezta tíma til þess
að bera á móti réttilegri áður-
fluttri staðhæfingu um, að gos-
drykkur, er hann hafði á boðstól-
um, skemmdi tennur. Skólabörn-
um í H. I. er heldur ekki ætlað að
heyra það, sem ekki er talið hollt
einsog frásögn frá Víetnam, sem
því var bönnuð forðum. Sennilega
er samt sterkasta vopn valda-
kerfisins málgagnið Morgunblaðið,
langstærsta dagblað landsins
(upplag um 38 þús.). „Stærð er í
sjálfu sér tákn einokunarvalds.
Því að stærð felur í sér vísinn að
misnotkun. Sú staðreynd, að vald,
sem byggist á stærð, hefur í for-
tíðinni verið notað til þess að eyða