Læknaneminn - 01.04.1969, Blaðsíða 17

LÆKNANEMINN
17
milli andlega ófullnægjandi fag-
náms og hins aðskilda menningar-
lega eða þjóðmálalega frístunda-
lífs“. Auk venjulegra fyrirlestra í
ýmsum greinum raun- og félags-
málavísinda á að stofnsetja upp-
lýsingamiðstöðvar fyrir sérstök
málefni einsog t. d. ,,um misnotk-
un á vísindunum í þágu ómannúð-
ar og eyðileggingar“. Ein helzta
forsenda fyrir nauðsyn á frelsi há-
skóla undan valdsmennsku kerfis-
ins er einmitt, að sjálfstæði vís-
indamanna og félagsleg ábyrgðar-
tilfinning vakni gagnvart því, til
hvers vísindaverk þeirra séu notuð.
Stúdentar vona, að breytingar
á háskólunum geti með tímanum
haft jákvæð áhrif á þjóðfélags-
framvinduna.
Þróunin.
Það er auðvitað ekki nýlunda,
að stúdentar taki virkan þátt, í
þjóðmálum. Þeir áttu mikinn þátt
í byltingum fyrri hluta 19. aldar.
Æskan, sem Sókrates átti að hafa
spillt, var þeirra tíma stúdentar.
Fjölnismenn voru hópur kverúler-
andi stúdenta og menningarvita,
heldur illa liðinna. Langt er síðan
heyrðist frá stúdentum í upphafi
núverandi hreyfingar. I Indónesíu
gerðu þeir Súkarnó lífið leitt á
sínum tíma. Stúdentaóeirðir urðu
upphaf að endalokum stjórnar
Syngman Rhees í S.-Kóreu; þær
voru leiðandi afl í að steypa af
stóli stjórnum í Bólivíu, Súdan,
S.-Víetnam. Það er eftirtektarvert,
að upphaf yfirstandandi stúdenta-
andófs skuli hafa verið á þeim
sælureit, Kaliforníu. I Berkeley-
háskólanrun urðu til nýjar aðferð-
ir í hugmyndabaráttum: sit-in,
teach-in, love-in, valdataka fyrir-
lestrasala og opinberra bygginga,
fyrirlestraverkföll o. s. frv. En
bandarískir stúdentar mótmæla
ekki aðeins. Um 250.000 taka þátt
í s.n. tútoraáætlun: að veita börn-
um úr negra- og fátækrahverfum
grundvallarmenntun og fræðslu til
þess að gera þeim kleift að losna
úr vítahringnum: fátækt —
menntunarskortur — atvinnuleysi
( — glæpir) — fátækt. Þeir
fara einnig til Suðurríkjanna til
þess að hjálpa svertingjum við að
skrá sig á kjörskrá. ,,Þá hafa þeir
séð, hvernig það lítur út þetta lýð-
ræðiskerfi þar syðra, hvernig
vinnubrögð lögreglustjóranna eru,
hvernig morð og aftökur eru fram-
in vítalaust, þóttfullkunnugtséum
illræðismennina. Allt þetta verkaði
á þá einsog lost og brýndi stúd-
enta og menntamenn Bandaríkj-
anna til pólitískra dáða“ (H.
Marcuse, ibid.). Síðan: Róm,
Madrid, Mexico-City, Varsjá, Prag,
Stokkhólmur o. s, frv. Þróunin í
Þýzkalandi er mér kunnust, og
verður að nægja að skýra frá
henni, enda hefur hún á sér flest
einkenni andófshreyfingarinnar,
kannski jafnvel í sérlega dæmi-
gerðu formi. Berlín hefur auk þess
sérstöðu vegna „Frjálsa háskól-
ans“ þar, en hann var stofnsettur
eftir stríð til þess að vega upp á
móti stjórnmálaþvingun (skyldu-
námi í þjóðfélagsfræðum og
Marxisma) Humboltsháskólans í
A,-Berlín. I Frjálsa háskólanum
skaut fyrst upp ýmsum hugmynd-
um, sem nú eru efst í hugum stúd-
enta. Þeir skyldu fá aðild að
stjórnun háskólans og námstil-
högun. Hugmyndasjálfstæði skyldi
vera ótakmarkað. Þar var sérstök
deild fyrir stjórnmálafræði. Það
var jafnvel von framsýnna
manna, að hér væri skapað for-
dæmi öðrum þýzkum háskólum til
fyrirmyndar („Das Berliner
Modell“). Þetta reyndist ósk-