Læknaneminn - 01.04.1991, Qupperneq 8

sem Ient höfðu í leikhúsbrunanum mikla í New Haven
í Bandaríkjunum árið 1921. Hann sýndi framá, að
brunalostið stafar af vökvaþurrð vegna tilfærslu á
vökva og rafvökum í Iíkamanum eftir brunann, en
skilningur á því er undirstaðan undir nútímameðferð á
brunalosti Það var síðan árið 1952 sem Evans frá
Richmond birti formúlu sína fyrir vökvagjöf við
bruna, sem er byggð á stærð brunayfirborðs og þyngd
sjúklings. Fleiri hliðstæðar formúlur hafa komið fram
síðan.
Sá Norðurlandabúi sem hefur rannsakað mest
þennan þátt brunaveikinnar er prófessor Gösta
Artursson í Uppsölum, en hann hefir m.a. sýnt framá,
að brunabjúgurinn við meiriháttar bruna er ekki
aðeins í kringum brunasárin, heldur um allan
Iíkamann. Hann og samstarfsmenn hans hafa einnig
sýnt framá, hve mikið orkutapið er við meiriháttar
bruna, og hverja þýðingu það hefur að halda því í
Iágmarki.
Nú er brunalostið ekki lengur aðaldánarorsök
við meiriháttar bruna, en meðferðin eftir loststigið
ræður örlögum hins brennda.
Skurðaðgerðir við bruna voru lengstaf í því
fólgnar að reyna að rétta úr kreppum og lagfæra ör, en
þeim aðgerðunt voru augljós takmörk sett meðan
húðflutningar voru óþekktir. Þó tilraunir til
húðflutninga hafi verið gerðar allt frá forneskju, var
það svissneski skurðlæknirinn Reverdin sem 1869
lagði grunninn að nútíma vetjaflutningum með því að
græða sár með klofnum húðgræðlingi, en það var
breski skurðlæknirinn, Georg David Pollock, sem
fyrstur notaði þessa tækni til að græða brunasár. Dr.
Pollock reyndi að flytja húð milli manna og varð
fyrstur til að lýsa ónæmishöfnun.
Það varþóekki fyrren ísíðari heimsstyrjöldinni,
að tækni við húðflutninga þróaðist svo hún nálgaðist
það stig, sem hún er á í dag. I styrjöldinni voru
brunasár meðal algengustu stríðsáverka, bæði meðal
hermanna og óbreyttra borgara sem urðu fórnarlömb
stríðsátaka, fleiri en í nokkurri annarri styrjöld.
Rakhnífar munu hafa verið fyrstu tækin, sem
notuð voru til að kljúfahúð, en uppúr 1920 voru hnífar
sérhannaðir í þessum tilgangi bæði í Bretlandi og
Bandaríkjunum. Sá þekktasti var kenndur við
Age in years
Percent total body area burned 5-34 0-4 35-49 50-59 60-74 75-100 Total
1-5 Percent survival 100 100 99 96 95 99
No. of cases 3261 3020 553 454 185 7473
6-15 100 99 97 90 68 98
4777 4433 811 644 284 10949
16-25 99 96 89 68 42 94
2734 1985 361 347 161 5588
26-35 95 88 75 44 13 85
1775 986 268 240 125 3394
36-45 88 72 52 22 5 72
1235 661 201 186 81 2364
46-55 75 56 34 18 3 59
850 450 155 122 63 1640
56-65 59 36 22 9 4 43
594 307 86 99 57 1143
66-75 40 25 9 2 0 29
438 212 67 66 43 826
76-85 23 13 5 0 0 16
330 184 65 52 35 666
86-100 7 3 1 0 0 4
323 184 82 68 31 688
Total 90 90 77 63 43 86
16317 12422 2649 2278 1065 34731
Mynd 1. Lifun brunasjúklinga eftir aldri og hlutfallslegri stærð brunasvæðis.
6
LÆKNANHMINN 1 1991 44. árg.