Læknaneminn - 01.04.1991, Blaðsíða 25

Segulómun
s
Olafur Kjartansson læknir og Þorgeir Pálsson
verkfræðingur
Segulómun (Magnetic Resonance Imaging,
MRI)ertæknitilaðmynda innviði líkamans ogskilar
húnmyndum sem eru eins og sneiðaraf líkamanum,
bæði þversum og langsum. I rannsókn með segul-
ómun er líkaminn segulmagnaður með stórum segli.
Rafsegulbylgja (útvarpsbylgja) er síðan send inn í
hann til að breyta segulmögnunni, þ.e að mæla
segulmagnið og er sú mæling numin sem
útvarpsbylgja. Sérhæfð loftnet nema útvarpsmerkið
frá líkamanum, tölvubúnaður vinnur úr fjölda slíkra
merkja og skilar mynd á skjá.
Saga segulómunar
Uppruni segulómunar er í efnafræðinni þar
sem hún hefur verið notuð til efnagreiningar íhart
nær hálfa öld. Bandarískir eðlisfræðingar, Bloch
og Purcell, sem uppgötvuðu aðferðina 1946, fengu
fyrir það Nóbelsverðlaun í eðlisfræði 1952.
Það er hins vegar ekki nema rúmur áratugur
síðan farið var að nota þessa tækni til myndatöku.
Árið 1972 lýsti bandarískur læknir og verk-
fræðingur, Damadian, aðferðinni til að greina milli
heilbrigðra og illkynja vefja. Árið el'tir, sýndi
bandarískur eðlisfræðingur, Lauterbur, fyrstu
sneiðmyndirnar. En fyrstu læknisfræðilegu myndir-
nar voru teknar 1980 með segulómunartæki í
NottinghamáEnglandi. Áþessum stutta tíma hefur
tækninni fleyttótrúlegahrattframogernú viðurkennd
sem ein af grundvallar aðferðum, ásamt
tölvusneiðmynd, ómun og röntgenmyndatöku, til að
mynda “innviði” líkamans.
Spekturgreining nefnist sá eiginleiki segul-
ómunar að geta greint ísundurmismunandiefni, hún
er að komast í notkun í æ ríkari mæli á stærstu
myndatækjunum. Spektursgreining er sá hluti
segulómunar sem mun hafa einna mest áhrif á
læknavísindin í náinni framtíð, þ.e. fyrir utan sjálfa
myndatökuna er nánast hægt að efnagreina
mannslíkamann. En sá hluti tækninnar á eftir að
þróast meira og er því ekki nærtækurfyrirrannsóknir
hér á landi.
Segulómun er orðin viðurkennd og nauðsynleg
rannsókn í dag, það má m.a sjá af því hvernig fjöldi
tækja hefur aukist íheiminum. I árslok 1981 voru
aðeins 3 tæki í notkun í Bandaríkjunum, en um mitt
ár 1989 voru þau um 1300. I ársbyrjun 1991 voru um
3500 tæki í heiminum.
Á Norðurlöndunum voru um 30 tæki í lok
síðasta árs. Svovirðist sem tækjafjöldinn gæti aukist
til muna innan skamms en áætlað er að kaupa þar
um 5- 7 tæki á þessu ári. Á næstunni verður fyrsta
tækið keypt til Islands og verður það staðsett á
Landspítala.
Eölisfræði segulómunar
Þegar líkaminn ersegulmagnaðurþáerverið
að segulmagna ákveðið frumefni í líkamanum.
Frumefni verðurað uppfylla ákveðin skilyrði til að
slíkt sé hægt:
-Kjarni þess verður að spinna um sjálfan sig, þ.e.
eins og Jörðin snýst um möndul sinn.
- Fjöldi róteinda eða nifteinda í kjarna, eða hvoru
tveggja, verður að vera oddatala.
Þau frumefni sem uppfyllaþessi skilyrði hafaþá
hlaðinn kjarnasem snýst um sjálfan sigogmyndar því
lítið segulsvið, með norður og suður pól. umhverfis
LÆKNANEMINN 1 1991 44. árg.
23