Læknaneminn - 01.04.1991, Blaðsíða 53

og hörfræsolíum, sem eru illfáanlegar, og sojaolíum.
Þær virðast hafa svipuð áhrif á blóðfitu og ólífuolía, þó
sumar tilraunir bendi til lækkunnar á HDL-C um leið
(33) . Þær innihalda lífsnauðsynlegu fitusýrurnar
báðar sem er kostur. A hinnbóginn eru þær það rnikið
unnar að oft er spurning um gæði þeirra. Allar
fjöldaframleiddar olíur, matarolíur og smjörlíki
framleiddar í Bandaríkjunum í dag eru unnar þannig
að mest af lífsnauðsynlegu fitusýrunum eyðileggst
(36). Sem dæmi um það er óunnin sojaólia brúnleit á
litinn og hefur áberandi lykt og á að geymast í flöskum
sem ekki hleypa um sig ljósi til að verjast þránun (32).
Hér á landi er hinsvegar sojaolían gul eða glær,
lyktarlaus og í glærum flöskum í flestum búðum.
3. Fiskolíur eða omega-3 fitusýrur. Dæmi um
þær eru EPA og DHA fitusýrur í þorski, ufsa,
lúðu,laxi, silungi og öðrum feitum fiskum og
línolensýra sem er í sojabaunum. Rannsóknir
Dananna Bang og Dyerberg á Dönum og ekimóum á
Grænlandi bentu til þess að tíðni hjarta og
æðasjúkdóma og magn kólesteróls væri mum lægra
hjá eskimóum á Grænlandi sem fá sína fitu úr
sjávarfangi, en dönum sem fá sínafitu úrkjöti, eggjum
og mjólkurvörum. Einnig hafa þær áhrif áblóðflögur
sem síður loða við æðaskemmd. Síðari tíma
rannsóknir hafa flestar staðfest þetta ásamt áhrifum til
lækkunar á LDL-C en þó aðallega á þríglýseríðum
(34) .
4. Tvísúlfíðolíur. Þær er að finna í lauki og
hvítlauki og virðast lækka kólesteról en til þess þarf
um 50 g. á dag (34). Styrkur þeirra í lauknum erþó svo
lítill að það þyrfti aðneyta um 500 g. hvítlauks eða 10
kg. lauks á dag sem er næsta óframkvæmanlegt þó
ekki væri nema vegna landflótta annars fólks!.
Ahrif þessara ýmsu fitusýra til lækkunnar
kólesteról eru að sjálfsögðu háðar því að þær komi í
staðmettaðrarfituenekki til viðbótarþeim. Tilraunir
hafa líka bent til þess að það sé í rauninni minnkun á
mettaðri fitu en ekki einómettaða eða fjölómettaða
fitan sem slík, sem valdi raunverulega kólesteróls
lækkuninni (35).
5. Trefjaefni ýmiskonar. Virðast geta lækkað
blóðfitu eitthvað. Tretjaefni skiptast í leysanlegar og
óleysanlegar trefjar sem þó hvorugar meltist. Það eru
f.o.f. leysanlegar trefjar eins og pektín úr ávöxtum,
korni, baunum og grænmeti sem lækka blóðfitu. Þær
mynda hlaup í maganum og bindast gallsöltum og
bera þau út úr lfkamanum og auka þannig útskilnað
kól. og trufla meltingu fitu. Óleysanlegu trefjarnar s.s.
sellulósi úr plöntum bindur ekki gallsölt en eykur þó
þarmah rey fingar( 34).
Dr. Gunnari Sigurðssyni, yfirlækni
lyflækningadeildar Borgarspítalans eru þakkaðar
ábendingar og góð heillaráð og Svani Kristjánssyni
ábendingar og yfirlestur.
Heimildaskrá.
1. Powell K.E. ofl. Physical activity and the incidence
of coronary heart disease. Annual review of public
health 8: 253-287, 1987.
2. Goldberg A.P. ofl. Aerobic and resistive exercise
modify risk factors for coronary heart disease.
Medicine and science in sports and exercise. Des
1989, bls 669.
3. Berg A. ofl. Influence of maximal aerobic capacity
and relative body weight on lipoprotein profile in
athletes. Atherosclerosis 55: 225-231, 1985.
4. Cook T.ofl. chronic low level physical activity as
a determinant of HDL- cholersterol. Medicine and
science in sports and exercise 18: 653-657, 1986.
5. Marti B. ofl. Fifteen year changes in exercise,
abdominal fat and serum lipids in runners and
controls. Medicine and science in sports and exercise,
jan 91, bls 115.
6. Thompson D. ofl. Modest changes in HDL
concentration and metabolism with prolonged
exercise training. Circulation 78: 25-34, 1988.
7. Gorski J. ofl. Hepatic lipid metabolism in exercise
and training. Medicine and science in sports and
exercise. april 1990 bls. 213.
8. Warner J. G. ofl. Combined effects of aerobic
exercise and omega-3 fatty acids in hyperlipidemic
persons. Medicine and science in sports and exercise.
oct. 1989, bls 498.
9. Haupt H.A. :Strength training kalJi 2 í bókinni
Sports medicine, the school age athlete. ritstj. Bruce
Reider MD. Saunders 1991.
10. Ullrich I. ofl. Increased HDL-cholesterol levels
with weight lifting program, South African medical
journal. 80(3) 328-331, 1987.
11.. Hurley B. F. ofl. HDL - cholesterol in
bodybuilders vs. powerlifters negative effects of
androgen use. JAMA, 242: 507-513, 1984.
LÆKNANEMINN 1 1991 44. árg.
51