Læknaneminn - 01.04.1998, Síða 9

Blóðhagur
dæmigert járnskortsblóðleysi. Mislitum blóðkornum er
lýst með anisochromasiu en ef slíkt sést ásamt aniso-
cytosis þá getur það þýtt nýlega blóðgjöf eða járn-
meðferð við blóðleysi. Netfrumur (reticulocytar) eru
ung blóðkorn nýsloppin út í blóðrásina og getur þeim
fjölgað mjög við blæðingu og blóðrof en að sama skapi
fækkað við járn- og vítamínskort. Þau litast dauft blá-
grá við hefðbundna litun vegna RNA í umfrymi og er
stundum lýst sem polychromasiu. Hægt er að lita þau
sérstaklega og er því oft beitt í uppvinnslu blóðleysis en
þannig má fá hugmynd um hvort blóðleysið stafar af
minnkaðri framleiðslu RBK (fækkun netfruma) eða
auknu tapi (niðurbroti) á RBK (aukning netfruma).
Spherocytar eru hnöttótt RBK með lítinn eða engan
miðfölva og sjást m.a. í arfgengri spherocytosis og
blóðrofi. Schistocytar eru brotin og tætt RBK sem sjást
í ákveðinni tegund blóðrofs þ.e. microangiopathic
hemolytic anemia t.d. hemolytic uremic syndrome
(HUS), thrombotic thrombocytopenic purpura (TTP)
en einnig í minna mæli í disseminated intravascular
coagulation (DIC) og meðgöngueitrun (eclampsia).
Dacrocytar (táradropafrumur) eru dropalaga RBK sem
sjást í ýmsum sjúkdómum t.d. þar sem þrengt er að
blóðmyndandi beinmerg t.d. við beinameinvörp eða
aðra ífarandi sjúkdóma í merg sem og við myelofibrosis.
Elliptocytar (ovalocytar) eru aflöng blóðkorn sem finnast
m.a. í B12/fólatskorti og arfgengri elliptocytosis. Fleiri
afbrigði eru til s.s. skotskífufrumur, stomatocytar og
acanthocytar en um þau verður ekki rætt frekar. Annað
sem ber að minnast á eru innlyksur (inclusions) í
umfrymi RBK s.s. Howell-Jolly korn ( íyrst og fremst
eftir miltisbrottnám en einnig í megaloblastisku blóð-
leysi og thalassemiu), Heinz korn (ensímgallar og
sumar tegundir blóðrofsblóðleysis) og Pappenheimer
korn (truflun á tengingu járns við hemóglóbín) ásamt
basophil stippling (blýeitrun, thalassemia) en þessi
fyrirbæri geta hjálpað við greiningu ýmissa sjúkdóma.
Sigðfrumublóðleysi og mýrarköldu (malaríu) má einnig
greina með blóðstroki í mörgum tilfellum.
Rouleaux fyrirbæri er það þegar RBK raðast upp í
lengjur líkt og stafli spilapeninga en það getur gerst við
milda hækkun próteina í blóði t.d. einstofna prótein
(mótefni) í mergæxli (myeloma multiplex) sem er
illkynja fjölgun plasmafrumna. Mynd 3 sýnir dæmigert
rouleaux fyrirbæri.
2. HVÍT BLÓÐKORN
I hefðbundnum blóðhag eru HBK talin og flokkuð í
undirflokka (deilitalning, diff) án þess að mannsaugað
korni þar nærri. Þessi rannsókn er oft nægileg en oft
verður að grípa tii blóðstroks og smásjárskoðunar
hliðstætt því sem gildir um RBK og rætt var um hér að
ofan og fá þannig nákvæma skoðun á hvítu kornunum
og gera deilitalningu (smásjárdiff) og eru niðurstöður
hennar oft settar fram sem prósentuhlutfall. Hentugast
er að fjalla um hvern undirflokk HBK um sig og nefna
þá helstu sjúkdóma sem þar koma við sögu. Þegar
rannsóknarniðurstöðurnar eru skoðaðar er meiri áhersla
lögð á eiginlegan fjölda HBK frekar en innbyrðis
prósentuhlutfall undirflokkanna. Hækkun á HBK
kallast leukocytosis og er talað um það ástand ef HBK
> 10xl09/L en í slíkum tilfellum er æskilegt að gera
deilitalningu til að sjá hvaða undirflokkar eru
hækkaðir. Einnig er ráðlegt að smásjárskoða blóðstrok
ef um er að ræða fækkun HBK. Mælitækin geta í viss-
um tilfellum greint afbrigðilegar frumur t.d. suma blasta
og gefa þá frá sér einskonar aðvörunarmerki en í þeim
tilfellum þarf einnig að smásjárskoða blóðstrokið.
NEUTRÓFÍLAR
Neutrófílum má skipta í tvo flokka þ.e. þroskaðar
frumur með margskiptum kjarna (segment) og yngri,
óþroskaðri frumur með aflöngum, óskiptum kjarna
(stafir). Viðmiðunargildi HBK eru mismunandi effir
aldri, en hjá heilbrigðum fullorðnum einstaklingum eru
segment gjarnan um 25-75% af heildarfjölda HBK en
stafir 0-15% og heildarfjöldi neutrófíla um 2-7xl09/L.
Við sýkingar og ýmsa aðra sjúkdóma fjölgar neutrófílum
í blóði (sjá að neðan) og hækkar þá oft prósenta stafa á
kostnað annarra frumna og er þá talað um vinstri hneigð
en útbreiddur misskilningur er að það tákni fjölgun neu-
trófíla almennt, þ.e. vinstri hneigð verður ekki greind
nema með smásjárskoðun. Stundum sjást enn
óþroskaðri forstig neutrófíla í blóði samfara fjölguninni
t.d. prómýelócýtar, mýelócýtar og metamýelócýtar en
það nefnist „leukemoid reaction“ og getur sést við svæsn-
ar sýkingar, miklar blæðingar og útbreidd krabbamein
svo eitthvað sé nefnt og er stundum erfitt að greina á
milli þessa ástands og ákveðinna tegunda hvítblæðis.
Mynd 4 sýnir hæggengt mergfrumuhvítblæði (chronic
myelogenous leukemia, CML) með mikilli fjölgun
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.
7