Læknaneminn - 01.04.1998, Qupperneq 16

Guömundur Þorgeirsson
Mynd 2. Aldurs-
stöðluð dánartíðni
kvenna í Evrópu
1990-1991. Allar
dánarorsakir. Aldur
0-64 ára (ref. 3).
Rates per 100 000
ÍSLENSKFARALDSFRÆÐI
Mest af þeirri vitneskju sem fyrir liggur um áhættu-
þætti hjarta- og æðasjúkdóma á Islandi hefur verið aflað
í rannsókn Hjartaverndar (10). I töflu 1 eru dregnar
saman helstu niðurstöður úr fjölþáttagreiningu þar sem
metið er tölfræðilega sjálfstætt samband fjölmargra
áhættuþátta og dánartíðni úr kransæðasjúkdómi meðal
íslenskra karlmanna (11). Mikilvæg sjálfstæð áhrif ald-
urs, kólesteróls, fastandi blóðsykurs, reykinga, og blóð-
þfystings koma þar glöggt fram. Einnig sú gríðarlega
áhætta sem því fylgir að hafa einkenni kransæðasjúk-
dóms þegar áhættan er metin. Þannig hafa þeir sem sögu
hafa um kransæðastíflu eða hafa merki slíks áfalls á
fyrir konur. Það er greinilegur austur-vestur “gradient”
fyrir bæði kyn, þ.e. dánartíðni lækkar eftir því sem vest-
ar dregur og Island stendur með pálmann í höndunum.
Hins vegar er gamla Sovét og fleiri A-Evrópulönd í
mjög slæmri stöðu sem fer versnandi. Þegar litið er á
dánartíðni úr kransæðasjúkdómi (myndir 3 og 4) er
enn austur-vestur gradient en einnig norður-suður og í
þessum samanburði er staða íslands ekki eins glæsileg,
þótt hún sé miklu betri en í A-Evrópu.
Mestu skiptir þó að þróunin hjá okkur er í rétta átt,
en í ranga átt í Austur-Evrópu. Hins vegar líðum við
enn fyrir alltof fituríkt fæði og alltof útbreiddar reyk-
ingar (9).
I þeirri ítarlegu Evrópurannsókn sem hér er vísað til
(3) er sérstaklega athyglisvert, að gagnstætt því sem
margir halda, ná breytingar í aldursstaðlaðri dánartíðni
einnig til aldurshópsins 75-84 ára sem bendir til að þeir
kraftar sem ráða breytingum í dánartíðni úr hjarta- og
æðasjúkdómum verki á ailt samfélagið; á alla aldurs-
hópa og bæði kyn.
hjartariti sjö til áttfalda áhættu að deyja úr kransæðasjúk-
dómi samanborið við þá sem ekki hafa nein merki
kransæðasjúkdóms. Taka digitalis hafði í för með 70%
áhættuaukningu, sennilega vegna þess að slík lyfjataka er
einfaldlega teikn um að viðkomandi hafi hjartasjúkdóm.
Mikilvægustu áhættuþættir kransæðasjúkdóms eru
orðnir svo vel þekktir meðal almennings að sú spurning
brennur einna heitast hvers vegna fleiri hagnýta sér ekki
þessa þekkingu sjálfum sér til hagsbóta og samfélaginu til
góðs. I samfélagi okkar eru eldd margir sem komnir eru
til vits og ára sem ekki vita að kólesteról, reykingar, hár
14
LÆKNANEMINN • l.tbl. 1998, 51. árg.