Læknaneminn - 01.04.1998, Qupperneq 19

Faraldsfræði kransæðasjúkdóms
háan aldur. Konur eru því oft ekki með þegar aflað er
faraldsfræðilegra upplýsinga um kransæðasjúkdóm eða
gerðar eru meðferðarprófanir á þeim sjúkdómi. Það er
einn af styrkleikum Hjartaverndarrannsóknarinnar að
þátttaka kvenna var mjög góð. Hins vegar tekur lengri
tíma að fá marktækar niðurstöður um samband
áhættuþátta og afdrifa í kvennahópnum en í karla-
hópnum og því liggja ekki fyrir eins tæmandi niður-
stöður. I stuttu máli virðast þó sömu áhættuþættirnir
vera að verki og hlutfallsleg áhættuaukning sem
áhættuþáttunum tengist er svipuð og hjá körlum (10).
Hins vegar eru konurnar tiltölulega verndaðar fram yfir
tíðahvörf og “absólútt” áhrif hvers áhættuþáttar eru því
miklu minni meðal kvenna en karla þótt eðli sjúkdóms
og meinþróunar virðist ekki frábrugðið.
Þróun sjúkdómsins á Islandi hefur verið svipuð og
víða annars staðar á Vesturlöndum, þótt breytingar hafi
komið hér heldur síðar og fylgt í humáttina. Þannig
reis nýgengi kransæðastíflu hæst um 1970 en hefur síð-
an farið lækkandi (9). Þessi lækkun hefur haldist í
hendur við hagstæða þróun allra helstu áhættuþátt-
anna; lækkaðs meðalkólesteróls, betri greiningar og
betri meðferðar háþrýstings og minni reykinga. Mikil-
vægt er að árétta að hér er um nýgengistölur að ræða. Sí-
fellt fleiri Islendingar ná háum aldri. Sífellt fleiri lifa af
kransæðastíflu, eða fá nokkra bót á kransæðasjúkdómi
sínum með skurðaðgerð, kransæðavíkkun eða lyfja-
meðferð. Þrátt fyrir hagstæða þróun í nýgengi sjúk-
dómsins fer því enn um sinn stækkandi sá hópur
kransæðasjúklinga sem lifir með sjúkdóminn árum og
jafnvel áratugum saman (18). Einnig er mikilvægt að
árétta að enn búa alltof margir Islendingar við háa
kransæðasjúkdómsáhættu. Eins og fyrr getur byggist
þetta fyrst og fremst á tvennu: fituríku mataræði með
háu hlutfalli mettaðrar fitu og transfitu og sorglega
hárri reykingatíðni.
FORVARNARSTARF í FYRSTU EÐA
ANNARRI VÍGLÍNU
(PRIMARY VERSUS SECONDARY
PREVENTION)
Ekki þarf að fjölyrða um þá augljósu staðreynd að
betra er heilt en vel gróið og árangursríkasta forvarnar-
starfið er það sem kemur í veg fyrir sjúkdóminn á hin-
um fyrstu stigum. Að sjálfsögðu er þar með ekkert dreg-
ið úr mikilvægi þess að beita öllum tiltækum ráðum nú-
tíma læknisfræði til að greina og meðhöndla hvern þann
sem hefur einhver einkenni kransæðasjúkdóms. Á því
sviði hafa orðið gífurlegar framfarir sem hafa gerbreytt
horfum kransæðasjúklinga (19). Hins vegar er skyndi-
dauði enn fyrsta (og eina) vísbending um kransæðasjúk-
dóm í 20% þeirra sem fá kransæðastíflu og dánarlíkur
þeirra sem lifa af kransæðaáfall eru margfalt hærri en
þeirra sem aldrei hafa orðið fýrir slíku áfalli (20). Árang-
ursríkt forvarnarstarf hefur því gífurleg og víðtæk
Mynd 5. Samband blóðþrýstings í hlébili og áhættu af heilablóðföllum eða kransæðaáföllum
(ref. 13).
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.
17