Læknaneminn - 01.04.1998, Qupperneq 25

Láms Helgason
lingum eða voru í samskiptum við þá þeim mun meiri
áhætta var fyrir kulnun.
I rannsókn (19) er náði til 882 sérfræðinga í melting-
arsjúkdómum, geislalækningum, krabbameinslækn-
ingum og skurðlækningum á þremur sjúkrahúsum í
Englandi reyndust um 27% hafa mismunandi ein-
kenni kulnunar. Þegar um tilfmningalega þurrð eða
sjálfs-hvarf var að ræða fannst enginn marktækur
munur á sérfræðingunum. Þó báru meltingarlæknar
mest einkenni sjálfshvarfs eða 28% og krabbameins-
læknar einkenni tilfinningalegrar þurrðar eða 35%.
Marktækur munur fannst hins vegar á einkennum um
tilfinningalega vanhæfni til að ná faglegum árangri.
49% geislalækna höfðu þessi einkenni, 38% meltingar-
lækna og 37% krabbameinslækna. Noltkur atriði í
starfi tengdust kulnun en þau voru of mikið vinnuálag
og um leið vanræksla á heimili, léleg stjórnun, tækjaval
og aðbúnaður og viðkvæmni sem er samfara því að
vinna með þjáningar sjúklinga. Að auki var kulnun
mun algengari meðal þeirra sem voru undir 55 ára aldri
og voru ógiftir. I annarri rannsókn (20) sem fjallaði um
starfsfólk á ltrabbameinsdeildum og geislalækningadeildum
kom í ljós að alls 52.7% liðu af kulnun aðallega í formi
kvíða. I rannsókn (21) er fjallaði um heilbrigðisstéttir
er vinna annars vegar úti í samfélagi eða utan
sjúkrahúsa og hins vegar á sjúkrahúsum, kom í ljós að
í báðum starfshópum bar á áberandi kulnun.
Sérstaklega bar á tilfinningalegri þurrð einkum meðal
þeirra er unnu utan sjúkrahúsa.
Fram hefur komið í rannsóknum að ánægja í starfi
virtist vernda geðlækna fyrir kulnun.
ÁLYKTANIR
Af niðurstöðum rannsókna á kulnun má draga eftir-
farandi ályktanir: Minnst hætta á kulnun er tengd vinnu-
stöðum þar sem fólk nýtur góðs stuðnings og
leiðbeiningar og þar sem verkefnin eru skýr án hringls
eða óljósra truflana. Einnig ber lítið á kulnun þegar
stjórnun byggist á samvinnu og raunhæfum
væntingum, raunsæum kröfum um aðferðir og árangur
og þegar boðið er upp á góða þjálfun og viðhald
þeltkingar.
Forsenda þess að góður árangur fáist byggist á ein-
staklingunum sjálfum, sjálfsmati þeirra, skoðun og
úrvinnslu úr tilfinningalegum átökum í félagslífi og
innri flækjum. Einnig á getu til að vinna með og nýta
sér stuðning í því skyni að finna sættanlegar úrlausnir
bæði í starfi og einkalífi.
FYRIRBYGGING
Meðferðaraðilar verða að horfast í augu við til-
finningar sínar bæði gagnvart starfi og félagslífi. Teikn
um kvíða fyrir að hefja störf, m.a. vegna leiða í starfi,
þreytu og svartsýni um árangur, gefa tilefni til yfirveg-
unar á stöðu sinni. Meta þarf afstöðu til ýmissa þátta
starfsins svo sem álags og magns afraksturs, sjálfskrafna
og gæða.
Starfsleiði eða þreyta geta orðið til af ýmsum öðrum
orsökum en af starfinu sjálfu. Þreyta eða leiði eru
óeðlilegt ástand og að sjálfsögðu óæskilegt. Oftast eru
orsakir augljósar og viðráðanlegar en ef svo reynist ekki
þá er rétt að leita ráða um úrlausnir. Sé um kulnun að
ræða, sem stundum byrjar mjög hægt en vaxandi, ber
að varast það almenna varnarviðbragð að hafna þeim
og leita ekki úrlausnar. Slík höfnun leiðir aðeins til van-
sældar, með oft alvarlegum afleiðingum eða, sem oft
vill verða, að einkennin vaxa og taka á sig sársaukafullar
myndir svo sem ýmisleg líkamseinkenni, þunglyndi eða
óþolandi kvíða og vanhæfni í starfi.
MEÐFERÐ
Kulnun hefur þá sérstöðu að orsakir má að miklu
leyti rekja til starfsins. Oft þegar um langvinn einkenni
kulnunar er að ræða er erfitt að meta hvort kulnunin
valdi ýmsum vandamálum svo sem fjölskyldudeilum,
ofneyslu áfengis o.s.frv. eða hún sé hugsanlega afleiðing
slílcs ástands. Frumatriðið felst þó í því að greina hvort
um kulnun sé að ræða eða önnur geðræn einkenni af
óskyldum orsökum, er skerða getu til starfs.
Meginmarkmið meðferðar kulnunar er að draga úr
álagi eða streitu og freista þess að skapa jafnvægi milli
streitu og þols einstaklingsins. I því skyni er megin-
áhersla lögð á að bæta úr skaðlegum áhrifum vinnu-
staðarins og styrkja einstaklinginn svo að hann geti
betur mætt álagi. Grundvöllur úrvinnslu streitu á vinnu-
stað byggist á góðri vitneskju um starfið og árangurs-
ríkri samvinnu við stjórnendur þess. Stundum er
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.
23