Læknaneminn - 01.04.1998, Blaðsíða 66

Kjartan Örvar
Normal subject • Anal sphincter zone shown by region of resting pressure generated by internal anal sphincter muscle 20 cm H20[ Region of resting pressure l \vy^ VoIl pres 111 nta sur l ry squeeze es
Rectum Internal anal sphincter External anal sphincter
Patient with neurogenic anorectal incontinence • Less well-marked zone of resting Pressure 20 cm H2o[ —Poor squeeze pressure
Mynd 17. Endaþarmsþrýstingsmæling. Á efri hluta myndarinnar
má sjá eðlilega endaþarmsþrýstingsmælingu. Grunnþrýstingur er
innri hringvöðvaþrýstingur en kreistiþrýstingur mælir ytri hring-
vöðvaþrýsting. Á neðri hluta myndarinnar má sjá samsvarandi
mælingu í sjúklingi með hægðaleka af völdum taugaskaða.
að mæla lífeðlisfræði ristils eru þrýstinsmælingar,
ísótóparannsóknir og flæðismæling með röntgenþétt-
um hringjum (transit).
1. Þrýstingsmœlingar:
Þrýstingsmælingar eru framkvæmdar á þann hátt að
slöngu er komið fyrir inni í ristli venjulega með aðstoð
ristilspeglunartækis. Ef rannsaka á hreyfingar í öllum
ristlinum þarf að gefa hreinsun áður, venjulega með
Golitely. Oftar er þó reynt að gera einungis mælingu í
sigmahluta ristils og þá er venjulega látið nægja að gefa
Microlax hreinsun áður. Viðkomandi er venjulega
rannsakaður fastandi til að byrja með og síðan er hann
látinn borða staðlaða máltíð og er þá reynt að sjá hvort
að vöðvahreyfingar í ristli aukast eins og búast má við.
Almennt hafa þessar þrýstingsmælingar lítið klínískt
notagildi eins og áður er sagt og verður þeim ekki lýst
frekar.
2. Isótóparannsóknir í ristli:
ísótóparannsóknir mæla ágætlega flæðishraðann
gegnum ristil alveg eins og í smáþarmi. Ókosturinn við
þessar rannsóknir er sá að þær eru bæði dýrar og tíma-
frekar og ekki er hægt að framkvæma þær í ófrískum
konum eða börnum og ekki hægt
að endurtaka þær oft á sama ein-
staklingi.
3. Flœðismœling (Transit rann-
sókn):
Þetta er afskaplega einföld rann-
sóknaraðferð þar sem hefðbundn-
ar röntgenrannsóknir eru notaðar.
Þarna er byrjað á því að gefa við-
komandi hylki sem innihalda 20-
22 hringi og er gefið 1 hylki þrjá
daga í röð, á degi 1, 2 og 3. Á 5.
degi er síðan tekin yfirlitsmynd
eins og sést á mynd ( 15 ) og aftur
á degi 7. Á yfirlitsmyndinni er
svæði ristils skipt í þrjú svæði,
hægri hluti risdls, vinstri hluti
ristils og rectosigmoid svæðið.
Hringirnir eru taldir á hverju
svæði og samanlagður fjöldi er síð-
an margfaldaður með ákeðnum
stuðli og fæst þá út heildarflæðistími. Þessi rannsókn-
araferð hefur verið stöðluð í stórum rannsóknum og er
afskaplega einföld í notkun og er tiltölulega ódýr.
Aðalnotagildi þessarar rannsóknar er að staðfesta
hægt flæði gegnum ristil við lamaðan ristil eða colon
inertia sem veldur langvarandi svæsinni hægðatregðu
sem oft endar með því að gert er brottnám á ristli þar
sem 95% af ristli er tekið í burtu. Áður en farið er út
í slíka aðgerð er nauðsynlegt að útiloka króniska
pseudoobstruction eins og áður hefur verið sagt frá.
LÍFEÐLISFRÆÐIRANNSÓKIMIR
Á ENDAÞARMI
Endaþarmur eða anorectum er það svæði sem nær frá
linea dentatum og um það bil 15 cm inn í ristilinn.
Undir eðlilegum kringumstæðum á endaþarmur að
vera tómur nema rétt fyrir hægðalosun.
Rannsóknir á lífeðlisfræði endaþarms hafa verið fram-
lcvæmdar í marga áratugi en nú á síðustu 10-20 árum
hafa þessar rannsóknir leitt til aðferða sem hafa mikið
kliniskt notagildi við meðferð sjúklinga með annað hvort
hægðatregðu eða hægðaleka og eins til þess að hjálpa sjúk-
lingum sem hafa verki eða önnur óþægindi í endaþarmi.
64
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.