Læknaneminn - 01.04.1998, Síða 69

Mynd 21. Ómskoðun af endaþarmi sem sýnir
rof á innri hringvöðva í sjúklingi eftir útvíkkun
á endaþarmi vegna endaþarmsfleyðurs. Svipaðar
breytingar er hægt að sýna fram á í sjúklingum
með skaða á ytri hringvöðva.
inniheldur 50-150 ml. af lofti. Ef viðkomandi hefur
kvartað yfir hægðaleka er gert svokallað “lekapróf” þar
sem kannað er hversu miklu rúmmáli af vatni hann
getur haldið án þess að leka.
Þetta er tímafrek rannsókn en eins og áður segir sak-
laus og gefur mjög miklvægar upplýsingar um lífeðlis-
fræði endaþarmsins. Upplýsingarnar eru ekki bara nýt-
anlegar til þess að greina sjúkdóma heldur má einnig
nota þær í þjálfun þessara einstaklinga bæði við hægða-
tregðu vegna anismus eða pelvic floor dyssynergíu og
eins hjá sjúklingum með hægðaleka (mynd 20).
TAUGALEIÐNIPRÓF
Taugaleiðnipróf mælir starfsemi n. pudendalis sem
stýrir starfsemi hringvöðvanna og puborectalis vöðv-
ans. Hér er mældur tíminn frá því að taugin er ert inni
í endaþarmi og þar til ytri hringvöðvi dregst saman.
Þessi biðtími (latency) lengist ef taugin er skemmd.
Taugaleiðnipróf er notað í tengslum við mat á hægða-
leka m.t.t. aðgerðar þar sem árangur af aðgerð á hring-
vöðva er lélegur ef biðtíminn er mjög lengdur.
slangan er þar sem grunnþrýstingurinn er hæstur er lítil
blaðra á enda slöngunnar sem liggur innar í endaþarm-
inum blásin út og er þannig líkt eftir því þegar hægð-
ir ganga niður. Við það myndast taugaviðbragð sem á
að leiða til slökunar í innri hringvöðva og er þetta nefnt
anorectal inhibitory reflex (mynd 18). Ef þetta við-
bragð fæst ekki fram bendir það til truflunar í tauga-
kerfi þarmsins og þarf að útiloka Hirschsprung’s sjúk-
dóm í börnum eða megarectum í mjög fullorðnu fólki
(mynd 19). Þegar búið er að mæla hringvöðvaþrýsting-
inn er tilfinningin mæld í endaþarminum með því að
blása upp blöðru. Síðan er viðkomandi beðinn um að
reyna að losa sig við blöðruna og sést þá hvort að þrýst-
ingur í hringvöðva lækkar eins og eðlilegt er eða hækk-
ar eins og sést við anismus eða „pelvic floor dyssynerg-
íu“. Við anismus kemur fram samdráttur í hringvöðva-
kerfinu og puborectalis vöðvanum í stað slökunar þeg-
ar viðkomandi reynir að losna við hægðir og leiðir
þannig til ófullkominnar hægðalosunar eða útrásar-
hindrunar. Þegar búið er að mæla þessi atriði er venju-
lega skilin eftir blaðra í endaþarmi og viðkomandi sest
á setklósett og er síðan látinn losa sig við blöðru sem
ÓMSKOÐUN Á ENDAÞARMI
Omskoðun á endaþarmi er mjög góð líffærafræðileg
(anatómísk) skoðun á bæði innri og ytri hringvöðva
(mynd 21). Rannsóknin er mjög hjálpleg fyrir hugsan-
lega aðgerð vegna hægðaleka til að ákveða nákvæmlega
hvar vöðvinn er skemmdur.
RÖNTGENMYNDATAKA AF HÆGÐALOSUN
(DEFECOGRAFÍA)
Röntgenmyndataka af hægðalosun er mjög mikilvæg
rannsókn sem er notuð með niðurstöðum úr þrýstings-
mælingum. Það sem hægt er að greina með röntgen-
myndatöku er innri endaþarmsskrið (intussusceptio),
endaþarmssig, bæði fremra og aftara rectocele, entero-
cele og svo anismus.
Röntgenmyndatakan er þannig bæði líffærafræðileg
greining þar sem að hægt er að greina líffærasig og skrið
á slímhúð en einnig er þetta lífeðlisfræðileg mæling þar
sem að tæmingarhraði, ágæti tæmingarinnar og óeðli-
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.
67