Læknaneminn - 01.04.1998, Qupperneq 83

Móttaka mikið slasaðra
Meðvitundarstig (Disability)
Gera þarf sér grein fyrir meðvitund og er fljótlegt að
nota minnisregluna AVPU:
• A -Alert (fullvakandi) (14-15)
• V -Vocal (bregst við ávarpi) (9-13)
• P -Pain (bregst við sársauka) (4-8)
• U -Unresponsive (bregst alls ekki við) (3)
Tölurnar í sviga eru jafngildi í Glasgow Coma Score
Meta þarf ljósopssvörun og stærð en frekari tauga-
kerfisskoðun fellur undir seinni skoðun (sec. survey).
Fjarlægja fatnað (Exposure)
Ekkert má hylja sjúkling svo hægt sé að skoða sjúk-
ling allan en gæta þarf að því að sjúklingur má ekki
kólna og oft þarf að hita innrennslisvökva.
Nauðsynlegt er að endurmeta sjúkling reglulega
m.t.t. lífsmarka.
Seinni skoðun (sec. survey)
Skilyrðið er að búið sé að ljúka við frumskoðun og
endurlífgun áður en seinni skoðun er framkvæmd.
Hún felur í sér töku sjúkrasögu þar sem graftst er fyrir
um eðli og kraft áverkavaldsins. Mikilvægar upplýsing-
ar fást oft frá sjúkraflutningsmönnum eða öðrum þeim
sem komu að slysinu. Fá fram heilsufarssögu sjúklings
og framkvæma nákvæma líkamsskoðun frá toppi til
táar. Þá þarf að taka afstöðu til hvort gera þurfi mynd-
greiningarannsóknir og fleiri rannsóknir.
Meðferð (definitive care)
Eftir að búið er að greina alla áverka sjúklings,
meðhöndla lífshótandi ástand og framkvæma þær
rannsóknir sem þarf að gera hefst endanleg meðferð.
Hún getur tekið frá dögum upp í ár, allt eftir
áverkunum og sjúklingnum.
BRJÓSTHOLS- OG KVIÐARHOLSÁVERKAR
Mat á brjóst- og kviðarholsáverkum fer að mildu leyti
saman við frumskoðun og endurlífgun í ATLS kerfinu.
Lokun loftvega (Airway) og sér í lagi truflun á starfi
öndunar (Breathing) stafar oft af áverkum á brjósthols-
líffæri (t.d. pneumothorax og flail chest). Að sama
skapi verður truflun á blóðflæði (Circulation) bæði við
ýmsa brjóstholsáverka (t.d hemothorax og pericardial
tamponade) og við kviðarholsáverka (blæðingu í
kviðarholi). Stór hluti af greiningu og meðhöndlun
þessara áverka fer því fram í frumskoðuninni.
ÁVERKASAGAN
Averkasagan er mikilvægur þáttur í uppvinnslu
mikið slasaðra því nálgun sjúklings með hvassan áverka
(penetrating injury) t.d. eftir hnífsstungu, er með
öðrum áherslum en þess sem hefur fengið sljóan áverka
(blunt trauma) t.d.eftir bílslys.
Með það í huga er best að skipta líkamanum í 5 hluta
(tafla 3)
1) Höfuð: Svæðið ofan við processus mastoideus.
2) Háls: Svæðið milli proscessus mastoideus og
viðbeina.
3) Brjósthol: Svæðið neðan við viðbein og ofan við
plan sem liggur milli geirvarta.
4) * Brjóst- og kviðarhol (thoracoabdomen):
Neðan við geirvörtur og niður að ligamentum
inguinale.
( Muna eftir mjaðmagrindaráverkum! )
5) Neðri útlimir (extremities): Líkamshlutar neðan
við ligamentum inguinale.
(*Astæðan fyrir því að svæði fjögur inniheldur
tvö líkamshol er sú að áverki á neðri hluta
brjóstkassa getur bæði valdið áverkum á
brjósthols- og kviðarholslíffærum.)
Tafla 3
Sljóir áverkar geta skaðað marga líkamshluta auk þess
sem oftast er nákvæm staðsetning áverkans óljós. Þá
ber að hafa í huga notkun bílbeltis, staðsetningu í bíln-
um, hraða bílsins, stað og stefnu höggsins og hvort
hinn slasaði kastaðist út úr bílnum. Þessar upplýsingar
er oftast hægt að fá hjá sjúkraflutningamönnum eða
vitnum. Uppvinnsla þessara sjúklinga beinist aðallega
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.
81