Bændablaðið - 11.05.2023, Blaðsíða 38

38 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. maí 2023
UTAN ÚR HEIMI
Bandaríkin:
Genabreytt svín
til pylsugerðar
Bandaríska matvæla- og
lyfjastofnunin (FDA) hefur veitt
Washington State University leyfi
til að nota genabreytt svín (e.
gene-edited pigs) til pylsugerðar
og manneldis, en það er í fyrsta
sinn sem slíkt leyfi er veitt í
Bandaríkjunum.
Leyfið fékkst fyrir fimm slík
svín og var tilgangurinn að sýna
fram á að matur úr genabreyttum
dýrum sé öruggur til neyslu og það
sé möguleiki fyrir háskólastofnun
að fá slíkt leyfi.
Frá þessum tíðindum var greint
á vef háskólans nú í byrjun maí. Þar
sagði að svínin væru genabreytt á
þann hátt að vísindamenn gætu
notað þau til að eignast afkvæmi
með eiginleika frá öðrum gelti.
Tæknin breytir göltum þannig að
þeir eru gerðir ófrjóir. Síðan er
stofnfrumum úr öðrum gelti komið
fyrir í þeim genabreyttu sem svo
framleiða sáðfrumur með æskilegum
eiginleikum til að skila til næstu
kynslóðar.
Kjötgæði og heilbrigði
Haft er eftir Jon Oatley, sem er
prófessor í sameindalíffræði við
háskólann og stýrir tilraunum með
genabreytingarnar við dýralæknis-
fræðideildina, að almenningur hafi
gjarnan ranghugmyndir um slíkar
genabreytingar. Hann vonast til að
þeirra verkefni geti haft sitt að segja
í að leiðrétta þær og hjálpa til við að
upplýsa um þessa tæknimöguleika.
Hann segir að upphaflega markmið
verkefnisins væri að bæta þær
aðferðir sem við höfum til að
fæða mannfólk. Þessi tækni búi
yfir möguleikum til framtíðar, að
hægt verði að ala búfé með meiri
kjötgæði og bæta heilbrigði og
seiglu í ljósi aðsteðjandi breytinga
á loftslagi og umhverfi. Mikil þörf sé
til dæmis fyrir meiri og hagkvæmari
kjötframleiðslu í þróunarríkjunum.
Genabreyttu svínsskrokkarnir
voru sendir í kjötvinnslu háskólans
þar sem þeim var breytt í pylsur og
voru svínin tveggja ára við slátrun.
Pylsurnar, sem sagðar eru í þýskum
stíl, verða seldar í veitingaþjónustu
og verður ágóðinn af sölunni settur
í ferðasjóð háskólanema sem keppa
fyrir hönd skólans í kjötmati.
/smh
Vínviðarrækt:
Gömul yrki gætu
verið svarið
Ræktendur vínviðar á Spáni binda
vonir við að gömul yrki sem lítið
er ræktað af í dag geti komið í
staðinn fyrir uppskerumeiri yrki
sem flest eru á undanhaldi vegna
hækkandi lofthita.
Áhugi á gömlum ræktunaryrkjum
nytjaplantna, eins og til dæmis
vínviði, hefur aukist í kjölfar
hækkandi lofthita. Ókosturinn við
nýrri yrki er að kynbætur á þeim
hafa stefnt
að hámarks
uppskeru og
stærri berjum.
Hefur það
leitt til þess að
plönturnar hafa
misst ýmsa
aðra eiginleika.
Kosturinn við
mörg eldri yrki
er að þrátt fyrir að
þau gefi minna af sér
eru þau harðgerðari og þolnari
fyrir breytingum á veðurfari.
Vitis vinifera
Nánast öll yrki af vínviði sem notuð
eru til víngerðar eru af tegund sem
kallast Vitis vinifera á latínu. Yrki V.
vinifera og talin vera hátt í tíu þúsund
talsins en þeirra helstu í ræktun eru
Sultana, Airén, Cabernet Sauvignon,
Sauvignon Blanc, Cabernet Franc,
Merlot, Grenache, Tempranillo,
Riesling og Chardonnay. Mörg
þessara yrkja eru nú á undanhaldi.
Þrátt fyrir að bændur norðar í
Evrópu líti björtum augum til þess
að geta farið að rækta þessi yrki og
framleiða vín eru vínviðarræktendur
á Spáni og víðar í Suður-Evrópu
ekki eins bjartsýnir um framtíð sína.
Margir þeirra eru því farnir að leita
að öðrum og oft gömlum yrkjum
til að rækta.
Mikið áfall
Talsmaður spænskra vínviðar-
ræktenda segir að hækkun lofthita
sé það versta sem komið hafi fyrir
stéttina frá því seint á 19. öld þegar
til Evrópu barst frá Norður-Ameríku
smáfluga sem kallast Phylloxera
og lifir á rótum vínviðar. Talið er
að plantan hafi borist til Evrópu
með norður-amerískum vínviði,
V. labrusca, þegar gerðar voru
tilraunir með að rækta hann í
Frakklandi.Plöntur í Norður-
Ameríku voru aðlagaðar
flugunni en plöntur í Evrópu
ekki. Skaðinn sem flugan
olli í Evrópu var slíkur að
vínrækt lagðist nánast
niður um tíma. Á síðustu
stundu tókst að bjarga
ræktuninni með því
að græða evrópskar
vínviðarplöntur á
rætur plantna frá Norður-
Ameríku en það tók mörg ár
að koma ræktuninni til fyrra
horfs. Ágræðsla af þessu tagi
er viðhöfð enn í dag.
Gömul yrki í Nýja heiminum
Vínviðarræktendur í Kaliforníu í
Bandaríkjunum eru einnig farnir
að skoða eldri yrki til ræktunar.
Eitt þeirra er gamalt franskt yrki
sem nánast er útdautt í heimalandi
sínu og kallast Mourtaou / Cabernet
Pfeffer. Það er sagt gefa af sér vínber
með piparkeim. Annað gamalt yrki
sem hlotið hefur uppreisn æru er
Mission. /VH
Ágóði af sölu pylsanna var settur í
ferðasjóð. Mynd / ÁL
Færri dráttarvélar seldar í Evrópu
– Samdráttur um 9% milli ára
Samtals voru næstum 215.000
dráttarvélar skráðar í þrjátíu
löndum Evrópu árið 2022. Þar af
voru 59.300 undir 50 hestöflum og
155.700 yfir 50 hestöflum.
Samtök evrópska landbúnaðar-
vélasala, CEMA, áætla að 165.200
af heildarfjölda traktora selda á
árinu séu landbúnaðartæki. Restin
eru farartæki sem geta farið í sama
tollflokk og dráttarvélar, eins og
fjórhjól. Á bak við þessar tölur
liggja gögn frá 30 Evrópulöndum,
þ.m.t. ESB-löndin, Bretland,
Ísland, ásamt nokkrum Austur-
Evrópulöndum, að Rússlandi og
Úkraínu undanskildum. Frá þessu
er greint í samantekt CEMA.
Samdráttur ársins 2022 var
8,7 prósent samanborið við 2021.
Síðarnefnda árið var salan sú
besta um árabil. CEMA fullyrðir
að árið 2022 hefði orðið metár í
dráttarvélasölu ef ekki hefði verið
fyrir truflanir á aðfangakeðjum. Þar
spila helst inn í langvarandi áhrif
vegna Covid-19 heimsfaraldursins,
sem voru gerð verri með innrás
Rússa í Úkraínu á liðnu ári. Af þessu
hafa hlotist tafir og hækkað verð á
hrávörum og íhlutum.
Seinkanir framleiðslu minnkuðu
eftir því sem leið á árið. Vegna
óvenjumikillar eftirspurnar hjá
kaupendum eru biðlistar eftir
afhendingu dráttarvéla enn langir.
Fyrir faraldur máttu kaupendur
vænta þess að fá dráttarvélar afhentar
á tveimur til þremur mánuðum.
Nú eru biðlistarnir minnst hálft ár
og birgðir vélasala í Evrópu með
minnsta móti.
Mestur var samdrátturinn í sölu á
dráttarvélum undir 130 hestöflum,
eða 15,2 prósent milli 2021 og
2022.
Á móti kemur að 3,7 prósent
aukning var í sölu á traktorum yfir
130 hestöflum. 39 prósent seldra
dráttarvéla falla í síðarnefnda
stærðarflokkinn. CEMA hefur þann
varnagla á að vegna afhendingartafa
og seinkana getur verið að þessar
tölur gefi ekki rétta mynd af
raunverulegum óskum og þörfum
kaupenda.
Nálægt 40 prósent allra nýrra
dráttarvéla í tölum CEMA voru
seldar í Frakklandi og Þýskalandi.
Samdráttur var í flestum löndum
Vestur-Evrópu, á meðan aukning var
hjá nokkrum af Norðurlöndunum og
Austur-Evrópu. /ÁL
Svínum fækkar í Danmörku
– Versnandi afkoma veldur fækkun búa
Árið 2022 fækkaði dönskum
svínum um sex prósent, saman-
borið við árið áður. Á sama tíma
fækkaði svínabúum um sjö prósent.
Þar með helst meðalstærð danskra
svínabúa nær óbreytt milli ára. Frá
þessu greinir hagfræðistofnun
Danmerkur, Danmarks Statistik.
Fjöldi svína í landinu árið
2022 voru 12,4 milljónir á 2.399
svínabúum. Samanborið við árið
2012, þá er svínafjöldinn í landinu
nær óbreyttur, en búum hefur fækkað
um nær 2.000. Inni í þessum tölum eru
gyltur, geltir, smágrísir og sláturgrísir.
Undanfarin ár hefur meðalstærð
eininga í danskri svínarækt stækkað
með innkomu stórra búa. Dönsk
svínabú eru að meðaltali með tæp
5.200 svín, samanborið við 2.900 svín
árið 2012. Árið 2012 voru einungis
fjögur prósent búa með yfir 10.000
einstaklinga, á meðan hlutfallið í dag
er að nálgast 15 prósent, eða 348 bú.
Á þessum stóru búum eru 47 prósent
danskra svína.
Ástæða þessarar fækkunar er
rakin til versnandi afkomu danskra
svínabænda. Þó afurðaverð til bænda
hafi hækkað um níu prósent, hefur
verðið á fóðri hækkað enn meir, eða
um 32 prósent. Innrás Rússa í Úkraínu
orsakar þessa miklu hækkun á korni.
Danska hagfræðistofnunin kemur
sérstaklega inn á aukna sérhæfingu
búa í landinu. Danir hafa verið með
þá sérstöðu að húsdýr af mismunandi
tegundum eru gjarnan á sömu búunum
– jafnvel í sömu útihúsunum. Árið
2002 var 11,3 prósent búa bæði með
kýr og svín, á meðan í dag eru búin
400, sem svarar til 2,6 prósent. /ÁL
Á fimmtán prósent danskra svínabúa er nær helmingur svínanna. Mynd / News Oresund – Wikimedia Commons