Bændablaðið - 11.05.2023, Blaðsíða 42

42 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. maí 2023
VIÐTAL
Á Vöðlum í Önundarfirði er eitt
af fáum kúabúum sem enn eru í
rekstri á Vestfjörðum. Bændurnir
þar segja baráttuna þar ekki
mikið erfiðari en annars staðar á
landinu. Kynslóðaskipti á búinu
eru komin í farveg, en bændurnir
taka sér þann tíma sem þeir þurfa.
Árni Brynjólfsson og Erna Rún
Thorlacius hafa farið með búforráð á
Vöðlum frá 1989. „Þegar við tökum
við þá voru tíu mjólkurbú bara í
Önundarfirði,“ segir Árni. Þangað til
nýlega voru tvö mjólkurbú starfandi
í firðinum og voru þau saman með
álíka mikla framleiðslu og öll tíu
búin til samans áður. Hitt búið lagðist
niður í fyrra, og með því fluttist stór
hluti framleiðslunnar.
Framleiðslurétturinn á Vöðlum er
282 þúsund lítrar mjólkur og eru að
jafnaði 50 kýr mjólkandi á hverjum
tíma. Nautgripirnir eru samtals 170
þegar mjólkurkýr og geldneyti eru
talin saman. Þegar búskapur lagðist
af á Hóli í Önundarfirði losnaði
fjós á Vífilsmýrum sem notað er í
nautauppeldi. Jafnframt er nálægt
sjötíu vetrarfóðruðum ám á bænum.
Nú standa yfir framkvæmdir
á Vöðlum, en fyrir ofan fjósið rís
uppeldisfjós sem mun þjóna sama
tilgangi og aðstaðan sem nú er nýtt
á Vífilsmýrum. „Áformin eru að
stækka þessa einingu þannig að hún
verði svolítið skemmtilegri,“ segir
Árni. Mjólkurkúnum verður ekki
fjölgað verulega, nema rétt til að ná
fullri nýtingu úr mjaltaþjóninum.
Systursonur tekur við
Jóhann Ingi Þorsteinsson hefur stefnt
að því að verða bóndi á Vöðlum
frá því hann var krakki. Sjálfur er
hann alinn upp á Flateyri, en Árni
er móðurbróðir hans. Hann hefur
alltaf sýnt búskapnum mikinn áhuga
og varði gjarnan eins miklum tíma
þar og hann gat. „Maður var alltaf í
sveit á Vöðlum – amma og afi bjuggu
hérna líka. Svo þegar var eitthvert
gagn í manni fékk maður að gera
eitthvað. Þau voru ófá sumrin sem ég
vann hérna og hafði bullandi áhuga
á þessu. Svo kom að því að maður
fór á Hvanneyri og aldrei minnkaði
áhuginn,“ segir Jóhann Ingi.
„Það voru sjö kúabú hérna á
norðanverðum Vestfjörðum þegar ég
útskrifaðist frá Hvanneyri. Við erum
þrjú núna,“ segir Jóhann Ingi. Árið
2013 var enn mjólkað á Gemlufalli og
Höfða í Dýrafirði, Ósi í Bolungarvík,
Látrum í Ísafjarðardjúpi og Hóli í
Önundarfirði. Þau þrjú sem eftir
eru, ásamt Vöðlum, eru Botn
í Súgandafirði og Hattadalur í
Álftafirði.
Jóhann Ingi og Gerður Ágústa
Sigmundsdóttir, unnusta hans, eru
búin að kaupa jörðina Mosvelli,
sem er steinsnar frá Vöðlum. Hann
er búinn að vera launamaður á
kúabúinu síðan 2019 og hún starfar
á sjúkrahúsinu á Ísafirði.
„Stærsta hindrunin hjá öllum
nýliðum er peningaskortur,“ segir
Jóhann Ingi, aðspurður um áskoranir
við að taka við búinu.
Eigendaskipti flókin
„Áformin eru að við getum dregið
okkur út og þau komið inn. Við
erum ekki beinlínis komin í djúpu
laugina, en við erum farin að
þreifa á þessu,“ segir Árni og á við
endanlegu eigendaskiptin.
Hann segir erfitt að fá upplýsingar
um rétta leið í þessum efnum og
að gjarnan séu leiðbeiningarnar
misvísandi. Meðal þeirra upplýsinga
sem hann segist hafa fengið séu að
seljandinn, eða eldri kynslóðin,
geti lent í að þurfa að greiða svo
mikinn söluskatt af hagnaðinum
að viðkomandi „fari á hausinn“.
Árni vill þó ekki koma með neinar
fullyrðingar, enda stemmi ekki allar
leiðbeiningarnar sem honum hafa
verið gefnar.
„Reksturinn er á minni kennitölu,
eins og var alltaf í gamla daga,
þannig að mín kennitala fengi á
sig svo mikinn söluhagnað og þar
af leiðandi yrði svo hár tekjuskattur
á mig í næsta framtali, að ég myndi
aldrei geta greitt það. Ég færi í
persónulegt gjaldþrot. Það er búið
að benda okkur á ýmsar leikfléttur
í þessu, eins og að breyta þessu í
einkahlutafélag,“ segir Árni.
Þó segist hann hafa heyrt af vel
heppnuðum kynslóðaskiptum þar
sem allir hlutaðeigandi aðilar hafa
verið með reksturinn á persónulegri
kennitölu.
Árni segist sakna þess að geta
hvergi fengið heildstæða ráðgjöf
um kynslóðaskipti á bújörðum.
„Auðvitað eru engin tvö dæmi
eins, en mér finnst við hafa þurft að
leita að þessu öllu. Ég veit að RML
hefur gert ýmislegt, en maður þarf
að draga allt upp úr þeim.“
Vinna vel saman
„Við eigum þrjá stráka og það var
alltaf miklu meiri áhugi hjá Jóa að
druslast í þessu en okkar strákum.
Það á enginn að fara í þetta sem
hefur ekki áhuga. Þetta er ekki níu
til fimm vinna og hætt á hádegi á
föstudögum,“ segir Árni.
„Ég verð sextugur á þessu ári,
hvort sem mér líkar betur eða verr,
og frúin er rétt tæpum tveimur árum
eldri. Ég vil ekki gera Jóa það að
fara í sömu spor og eiga ekkert líf
– þannig að ég get alveg verið á
kantinum í einhvern tíma svo þau
geti átt einhverja frídaga.
Ég treysti mér alveg að halda
þessu gangandi þó þau fari í vikufrí.
Auðvitað kemur svo að því að ég
verð ekki með.
Maður hefur því miður heyrt
af dæmum þar sem fólk vill
koma unga fólkinu að. Svo er
það komið af stað í þessu en þá
gengur samstarfið ekki. Ég held
að það megi alveg koma fram að
við eigum gott samstarf. Það er svo
mikils virði að það sé ekki kengur
í mannskapnum.“
Kunna á náttúruna
„Ég hef oft fengið þessa spurningu:
Hvernig er baráttan hérna á
Vestfjörðum? Margir halda að það
sé miklu verra og öðruvísi en annars
staðar á landinu, en ég held að það
sé óverulegur munur varðandi
náttúruna. Baráttan við náttúruna er
ekkert harðari hér en annars staðar.
Auðvitað erum við ekki með jafn
mikið af gasalega fallegum túnum
og við þurfum að haga okkur
öðruvísi í að elta landslagið. Þetta
eru svolítið gömul tún, en það eru
góðir blettir inni á milli.“
Eitt af því helsta sem sker
vestfirska bændur úr eru
vegalengdir. Árni segir það helst
koma fram í flutningskostnaði. „Svo
fer okkur alltaf fækkandi, en það
breytir voða litlu fyrir okkar rekstur.
Fóðurbíllinn og mjólkurbíllinn
Hótel/gistihús til leigu til lengri tíma - Framtíðarráðstöfun - Tilbúið til rekstrar strax í sumar
√ Allur búnaður til staðar, bókanir sumarsins og bókunarkerfi tengt við Booking.com og Expedia.com.
√ Áður skóli og heimavist. Náttúruperla mitt í fuglafriðlandi Svarfdælinga.
√ Tvö hús, samtals um 1300 fermetrar.
√ Ný vönduð rúm og sængurfatnaður, þvottavélar og góð aðstaða.
√ Möguleiki á heilsársrekstri og búsetu.
√ Framtíðartækifæri fyrir fagaðila og áhugasama með metnað í hótel og gististarfsemi.
Húsabakki Svarfaðardal
Fasteignamarkaðurinn ehf. – Óðinsgötu 4 , 101 Reykjavík – www. fastmark.is -fastmark@fastmark.is
Valhöll Fasteignasala ehf. - Síðumúla 27, 108 Reykjavík - www.valholl.is
Vestfirðir:
Baráttan við náttúruna ekkert
harðari en annars staðar
– Kynslóðaskipti flókin en hasta ekki
Ástvaldur Lárusson
astvaldur@bondi.is
Yngri og eldi kynslóð bænda á Vöðlum. Árni Brynjólfsson, Jóhann Ingi Þorsteinsson, Gerður Ágústa Sigmundsóttir og Erna Rún Thorlacius. Mosvallahornið
í baksýn. Mynd / Aðsend