Bændablaðið - 11.05.2023, Blaðsíða 25

25Bændablaðið | Fimmtudagur 11.maí 2023
MENNINGHvað er ...
Bokashi?
Bokashi er loftfirrt verkun á lífrænu
sorpi, laus við lyktarmengun. Með
þar til gerðum tunnum, örverum og
réttu vinnulagi tekur nokkrar vikur
fyrir sorpið að verða að nothæfum
lífrænum áburði.
Í stuttu máli snýst bokashi um að
súrsa matarafganga og annað
heimilissorp. Gerjunin sem á sér
stað á margt sameiginlegt með
verkun á votheyi. Til að nýta
þessa aðferð þarf þar til gerðar
bokashi tunnur. Þær eru eins
og lítill súrheysturn; loftþéttar,
með fölskum botni og rými fyrir
vökvann sem lekur frá sorpinu. Á
botninum er ventill til að tappa af
vökvanum eftir þörfum. Uppruni
verkunaraðferðarinnar er talinn
koma frá Austurlöndum fjær og
er orðið dregið úr japönsku. Á því
tungumáli þýðir bokashi „gerjað
lífrænt efni“.
Samanborið við margar aðrar
aðferðir við að jarðgera lífrænt
sorp, er bokashi nánast lyktarlaus.
Einungis kemur óþefur rétt á meðan
tunnan er opnuð og þá sérstaklega
ef gerjunin hefur misheppnast.
Matarafgöngunum er sturtað í
tunnuna einu sinni á dag. Jafna þarf
hvert lag og þjappa til að minnka
aðgengi súrefnis. Gott er að vera
með ílát til að safna matarafgöngum
yfir daginn og bæta á tunnuna einu
sinni á sólarhring. Bokashi mjöli er
sáldrað yfir hvert lag, en það er klíð
smitað með gerlunum sem koma
réttri verkun af stað.
Hægt er að nota svo gott sem
alla matarafganga sem hráefni
í bokashi. Til þess að massinn
verði sem þéttastur er rétt að búta
niður stórar einingar. Ekki er mælt
með að setja mikinn vökva, olíu
og maíspoka. Matvæli sem eru
mjög mygluð geta jafnframt spillt
verkuninni.
Með tímanum lekur vökvi í
gegnum sigtið í botninum. Safinn
inniheldur mikið köfnunarefni og
er hægt að nýta hann til þriggja
hluta, eða skola í niðurfall. Í fyrsta
lagi er hægt að þynna hann út og
nota sem áburð. Hlutföllin eru einn
hluti safa á móti eitt til tvö hundruð
hlutum af vatni. Í öðru lagi er hægt
að taka vökvann óþynntan og
drepa með honum illgresi. Í þriðja
lagi er hægt að setja vökvann
óþynntan í niðurfall og losa stíflur.
Þegar tunnan er full er hún tekin
til hliðar og matarafgöngunum
gefinn tími til að súrsast í tvær
vikur við stofuhita. Á meðan þarf
að hafa aðra tunnu til taks og fylla
á meðan sú fyrri fær að bíða. Að
gerjunartímanum liðnum er hægt
að taka sorpið og setja í moltutunnu
eða grafa í beð og þekja með
mold. Þar brotnar hráefnið niður
á skömmum tíma og nýtist sem
lífrænn áburður í garðrækt.
Tilraunir hafa verið gerðar hér á
landi við að verka lífrænan úrgang
sem fellur til í búskap sem áburð á
tún. Þá er honum safnað í stæður
utandyra, sem lokað er fyrir með
plastdúk – svipað og við verkun heys
í útistæður.
/ÁL
Dæmi um lífræna matarafganga
í bokashi-tunnu.
Alþjóðlegi safnadagurinn er vel þekktur, en
tæplega 40 þúsund söfn víðs vegar um heiminn
halda hann hátíðlegan ár hvert.
Þennan dag fylgja söfnin þema er Alþjóðlega
Safnaráðið (ICOM - International Council of
Museums) boðar ár hvert. Nú í ár er þemað
„Museums, Sustainability and Well-being“ – eða
Söfn, sjálfbærni og vellíðan, og endurspeglar
hversu mikilvægt hlutverk safna er, þegar kemur
að málefnum sem varða sjálfbæra þróun og
vellíðan fólks.
Eru forsvarsmenn safna í einstakri stöðu til
þess að koma jákvæðum breytingum til leiðar,
auka almenna þekkingu og vinna gegn fordómum
– t.a.m. með miðlun, rannsóknum og fræðslu, sem
allt eru mikilvægir þættir í starfi safna.
Sjálfbærni og umhverfismál hafa gjarnan verið
Íslendingum ofarlega í huga og hafa fjölmörg
söfn hérlendis fjallað um slík málefni gegnum
tíðina, staðið fyrir sýningum, rannsóknum og
fræðslu, sem tengjast sjálfbærni og hvernig má
taka umhverfisvæn skref í nærsamfélaginu.
Eins og gestir vita er aragrúi af sýningum og
fræðslu á söfnum sem eru ætluð til uppljómunar
jafnt sem skemmtunar. Í mörgum tilfellum
er fjallað um fortíðina þar sem viðfangsefni
samtímans og jafnvel framtíðar eru oft sett í
samhengi – þá ekki síst er kemur að sjálfbærni
fyrri ára sem við í dag gætum tekið upp og
tileinkað okkur.
Þá hafa mörg söfn staðið fyrir viðburðum
fyrir fjölbreytta hópa fólks, sem er mikilvægt
til að vinna gegn félagslegri einangrun og bæta
andlega heilsu.
Safnadagurinn á Íslandi er haldinn af
Íslandsdeild ICOM og FÍSOS (Félagi íslenskra
safna og safnmanna).
Við hvetjum ykkur eindregið til að halda upp
á daginn með því að heimsækja safn!
Alþjóðlegi safnadagurinn
Farskóla safnmanna 2022. Mynd / Hörður Geirsson.