Bændablaðið - 06.07.2023, Blaðsíða 40

40 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. júlí 2023
HURÐIR
Tunguháls 10, 110 Reykjavík, sími 567 3440, vagnar@vagnar.is, vagnar.is
• Stuttur afhendingartími
• Hágæða íslensk
framleiðsla
• Val um fjölda lita í
RAL-litakerfinu
• Vindstyrktar hurðir
Bílskúrs- og iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir með gönguhurð
Bílskúrshurðir
Hurðir í trékarma
Tvískiptar hurðir
Smíðað eftir máli
Fyrsta flokks þjónusta og ráðgjöf
UTAN ÚR HEIMI
Vísindi:
Mölfiðrildi mögulega jafn
mikilvæg og býflugur
Það eru ekki aðeins býflugur sem
eru lykilþáttur í frævun plantna.
Komið hefur í ljós að mölfiðrildi,
sem flögra um á nóttunni, hafa
svipaða yfirferð og býflugur hvað
þetta varðar.
Vísindamenn við háskólann
í Sheffield á Englandi hafa í
kjölfar nýrrar rannsóknar hvatt
til vitundarvakningar í verndun
mölfiðrilda sem eiga, líkt og fleiri
skordýrategundir, undir högg að
sækja vegna áhrifa mannsins á
umhverfi sitt. Frá þessu greinir á
vefnum Science Daily.
Rannsóknir Sheffield-háskóla
leiddu í ljós að mölfiðrildi kunna að
vera þolnari fyrir raski á búsvæðum
sínum en býflugur og að þær gegni
mjög mikilvægu hlutverki í viðhaldi
plöntusamfélaga í meðal annars
þéttbýli. Þær sjái um þriðjung allrar
frævunar í blómplöntun, trjám og
ræktun. Fleiri rannsóknir styðja
þessar niðurstöður.
Hugsa fyrir skordýrum í
skipulagsvinnu
Samkvæmt aða lhöfund i
rannsóknarskýrslu um efnið, dr.
Emilie Ellis hjá Rannsóknarmiðstöð
vistfræðilegra breytinga við
Háskólann í Helsinki, áður Sheffield-
háskóla, er fjölbreytni frjókorna sem
mölfiðrildi og býflugur bera með sér
milli plantna að minnka sem þýði
að frævunarflugurnar hafi æ færri
blómtegundir að sækja frjókorn í.
Skýrsluhöfundar leggja til að þegar
þéttbýlissvæði eru skipulögð, eða
endurskipulögð, verði innbyggt
í skipulag að koma á legg þeim
gróðri sem gagnist mölfiðrildum
og býflugum, til að styðja viðkvæm
vistkerfi.
„Fólk er almennt ekki hrifið
af mölfiðrildum,“ segir dr.
Ellis. „Hlutverk þeirra fellur því
gjarnan í skuggann af mikilvægi
býflugnanna þegar rætt er um
nauðsyn verndunar. Það þarf að
leggja miklu meiri áherslu á þátt
mölfiðrilda í heilbrigði vistkerfa,
ekki síst í ljósi þess að fjöldi þeirra
hefur minnkað verulega undanfarna
hálfa öld. Þegar græn svæði eru
skipulögð þarf að hugsa fyrir því
að gróður sé hafður fjölbreyttur
og aðlaðandi fyrir mölfiðrildi og
býflugur, til að tryggja að bæði
gróðurinn og skordýrin þrauki
loftslagsbreytingarnar og fækkun
einstaklinga innan tegundanna,“
segir Ellis.
Meðhöfundur rannsóknar-
skýrslunnar, dr. Stuart Campell við
Sheffield-háskóla, segir að þrátt
fyrir að flestar plöntur séu háðar
frævun skordýra sé erfitt að segja
hvaða skordýr nákvæmlega frjóvgi
hvaða plöntur. Til dæmis séu um 250
tegundir býflugna á Bretlandseyjum
sem frjóvga á daginn en um 2.500
tegundir mölfiðrilda sem sæki að
mestu í blóm að næturlagi.
Samspil býflugna og mölfiðrilda
„DNA-raðgreining var notuð til að
bera kennsl á frjókorn sem festast á
næturflugum að vitja blóma,“ segir
Campell í grein Science Daily. „Við
áttuðum okkur á að mölfiðrildi fræva
líklega ýmsar tegundir plantna,
margar þeirra villtar, sem ólíklegt er
að býflugur frævi – og öfugt. Það er
ljóst af þessari rannsókn að frjóvgun
er háð flóknu samspili skordýra
og plantna, viðkvæmu fyrir m.a.
þéttbýlismyndun.“
Mölfiðrildi (e. moths), sem einnig
nefnast mölflugur, lágvængjur
eða mölur, er hópur skordýra sem
felur í sér öll skordýr Lepidoptera-
ættarinnar sem ekki eru fiðrildi. Talið
er að til séu meira en 160 þúsund
tegundir mölfiðrilda og flest þeirra
næturdýr. Mölfiðrildum og fiðrildum
er oft ruglað saman vegna svipaðs
útlits en flest það sem hér á landi er
kallað fiðrildi er í raun og veru af ætt
mölfiðrilda/mölflugna. /sá
Mölfiðrildi. Ný rannsókn sýnir að frævun býflugna á vissum plöntum í
dagsbirtu á sér hliðstæðu í frævun mölfiðrilda á öðrum plöntum að næturlagi.
Nýja-Sjáland:
Skógrækt í stað
sauðfjárræktar
Nýsjálenski sauðfjárstofninn minnkaði um 400 þúsund gripi á tólf mánaða
tímabili. Mynd / Martin Bisof - Unsplash
Nýsjálenskir bændur hverfa í
auknum mæli frá sauðfjárrækt.
Á sama tíma er uppgangur í
skógrækt til framleiðslu kolefnis-
eininga. Fjöldi sauðfjár á hvern
Nýsjálending hefur ekki verið
færri frá upphafi mælinga.
Í meira en öld hefur sauðfjárrækt
verið undirstöðuatvinnuvegur
Nýja-Sjálands og helsta einkenni
landsins út á við. Um allt Nýja-
Sjáland eru sífellt fleiri bújarðir að
hverfa undir skógrækt, sem reynist
ábatasöm vegna eftirspurnar eftir
kolefniseiningum. Guardian greinir
frá. Nýsjálensk stjórnvöld hafa
skapað umhverfi fyrir viðskipti
með kolefniseiningar og geta
landeigendur haft góðar tekjur af
framleiðslu þeirra.
Á sama tíma hefur verðið á ull
fallið um helming á heimsmarkaði
og sauðfjárbændur verða fyrir sífellt
meiri efnahagslegum og pólitískum
þrýstingi.
Fjárfestar kaupa jarðir
Ræktarland hefur hækkað þónokkuð í
verði eftir uppgang kolefnismarkaða.
Frá árinu 2017 hafa 175.000 hektarar
af landbúnaðarlandi, sem áður var
nýtt til sauðfjár- og nautgriparæktar,
verið selt til aðila sem leggja stund á
skógrækt. Fjörutíu prósent landsins
var keypt af erlendum fjárfestum
sem hyggjast græða á framleiðslu
kolefniseininga.
Samkvæmt tölum sem birtar
voru í vor, taldi nýsjálenski
sauðfjárstofninn 25,3 milljónir áa
í júní 2022. Það er fækkun um 2%,
eða 400 þúsund frá árinu áður – sem
er meira en allt sauðfé á Íslandi.
Fjöldi sauðfjár náði hámarki árið
1980, þegar 70 milljón kindur voru
í landinu.
Þá voru 22 kindur fyrir hvern
Nýsjálending, á meðan hlutfallið í
dag eru fimm kindur á hvern íbúa,
en Nýsjálendingar eru 5,15 milljónir
talsins. Hlutfallið hefur ekki verið
lægra í 170 ár. Til samanburðar, þá
er fleira sauðfé í Ástralíu, en þar er
hlutfall kinda á hvern einstakling
þrjár ær.
Rúningur dýrari en ullin
Nú er kostnaður við rúning meiri
en verðið sem fæst fyrir ullina.
Enn fremur verða bændur fyrir
sífellt meiri gagnrýni vegna
áhrifa búskaparins á umhverfið.
Uppgangur skógræktar hefur reynst
ábatasöm leið fyrir bændur til að
losna úr sauðfjárrækt. Skógrækt
er eitt helsta verkfæri nýsjálenskra
stjórnvalda í átt að samdrætti í losun
gróðurhúsalofttegunda. Á sama tíma
er meira en helmingur losunar Nýja-
Sjálands frá landbúnaði – aðallega
metan frá jórturdýrum. Talið er að
Nýja-Sjáland geti ekki náð tilætluðu
kolefnishlutleysi fyrir árið 2050 án
þess að ráðast í ákafa skógrækt.
Skógrækin gagnrýnd
Skógræktinni hefur ekki verið
tekið gagnrýnilaust og hefur
almenningsálit versnað á síðustu
misserum. Í vor var bent á að ef
Nýsjálendingar reiða sig um of á
skógrækt, verði nær ómögulegt að
viðhalda samdrætti í losun til langs
tíma. Enn fremur skók öflugur
fellibylur landið í vetur og hlaust
mikið tjón af braki sem fauk frá
skógræktarsvæðum. Stjórnvöld
tilkynntu í síðasta mánuði að þau
myndu taka til endurskoðunar hversu
stórt hlutverk ræktun furutrjáa spilar
á nýsjálenska kolefnismarkaðnum.
Skógrækt hefur reynst mörgum
bændum fjárhagsleg lyftistöng, en
samfélagslegur kostnaður hefur
verið mikill. Dreifbýlissamfélög
hafa byrjað að leysast upp þar sem
atvinna af skógrækt er takmörkuð,
nema rétt á meðan trjánum er plantað.
Verslanir, skólar og aðrir innviðir
dreifðari byggða bera sig ekki, sem
hefur leitt til frekari keðjuverkunar
og fólksflótta úr sveitum.
Umhverfissinnar hafa bent á
að umhverfisávinningurinn sé
umdeilanlegur þegar ræktaðir eru
skógar með mónókúltúr. Geislafura,
sem er helsta trjátegundin í skógrækt
Nýsjálendinga, er innflutt tegund
sem vex mjög hratt og getur spillt
upprunalegu vistkerfi. /ÁL
Bændablaðið kemur næst út
20. júlí
www.bbl.is