Bændablaðið - 24.08.2023, Qupperneq 8

8 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. ágúst 2023
FRÉTTIR
Edda komin á sinn bás
Járnkýrin Edda, listasmíð Beötu
Stormo í Kristnesi, hefur nú verið
flutt á framtíðarstað sinn í landi
Saurbæjar.
Járnskúlptúrinn var fluttur á
vörubíl, sem var allnokkurt fyrir-
tæki, því verkið er um þriggja metra
hátt, fimm metra langt og 1,40 á
breiddina. Finnur Aðalbjörnsson
verktaki annaðist flutninginn sem
gekk að óskum. Staðsetning Eddu
er á hól skammt frá Smámunasafni
Sverris Hermannssonar í Sólgarði
og liggur göngustígur frá bílastæði
safnsins að verkinu.
Beate, sem er þekktur eldsmiður
og bóndi með meiru, smíðaði kúna
í hlaðinu á Kristnesi og hófst handa
við verkið fyrir tveimur árum. Á
hliðum kýrinnar er víravirkis-
munstur og járnborðar með sögum
af kúm og ljóðatextum. Þykir kýrin
hin mesta listasmíð og hefur vakið
mikla athygli á sköpunartíma
sínum. Beate hefur látið hafa eftir
sér að hún beri mikla virðingu
fyrir kúm sem eigi sér langa sögu
með mannfólkinu og sterkar rætur
í norrænni goðafræði. Kýr séu
stórbrotnar skepnur
Ferðamálafélag Eyjafjarðar réð
Beate til að hanna og smíða kúna
sem nú rís hátt á sínum stalli sem
tákn Eyjafjarðarsveitar, þess mikla
mjólkurframleiðsluhéraðs. /sá
Kýrin Edda hafin á loft til að setjast um kyrrt á sinn stall sem tákn Eyjafjarðarsveitar. Myndir / Skapti Hallgrímsson
Beate Stormo stolt af smíðisgrip sínum.
Skoðaðu úrvalið á bændaferðir.is
Aðventan er tíminn þegar borgir og bæir skarta sínu
fegursta.
Borgirnar eru klæddar í jólabúning með fagurlega
skreyttum jólamörkuðum og -ljósum, ilmur af
ristuðum möndlum liggur í loftinu og jólaglöggið er
aldrei langt undan.
Úrvalið er fjölbreytt, áfangastaðirnir heillandi og alltaf
íslenskur fararstjóri með hópnum.
Njóttu aðventunnar
með Bændaferðum
Sími 570 2790
bokun@baendaferdir.is
Síðumúla 2
108 Reykjavík
Nýverið fór Dýraverndarsam-
band Íslands (DÍS) fram á tafar-
laust bann við blóðtöku úr fyl-
fullum hryssum.
Var sú ákvörðun tekin í kjölfar
tilkynninga er bárust Matvæla-
stofnun (MAST) varðandi dauða
átta fylfullra hryssa í tengslum við
blóðtöku í fyrrasumar. DÍS sendi frá
sér fréttatilkynningu þess efnis síðla
júlímánaðar. Þar kemur m.a. fram að
sambandinu hafi borist áreiðanlegar
upplýsingar um að mun fleiri hryssur
hafi drepist í tengslum við blóðtöku
í fyrra en látið sé í veðri vaka.
Á hið minnsta tíu bæjum hafi
ein hryssa eða fleiri drepist af
þessum sökum og á einum bænum
fjórar. Þá hafi hryssa fyrir mistök
verið barkastungin af óreyndum
dýralækni og skepnunni blætt út.
Er tilgreint að talið sé að reynslu-
leysi erlendra dýralækna sem fram-
kvæmdu blóðtökur á vegum Ísteka
ehf. sé um að kenna. DÍS hefur áður
lagst gegn blóðmerahaldi af dýra-
velferðarástæðum.
Hryssudauði verði rannsakaður
Ísteka vinnur sem kunnugt er hor-
mónalyf fyrir búfénað úr blóði
fylfullra hryssa til að auka frjósemi
og til gervifrjóvgana. Hryssunum er
tekið blóð frá miðjum júlí um það
bil fram í októberbyrjun.
DÍS lýsti áhyggjum af því að nú í
sumar yrðu enn óreyndir dýralæknar
að sinna blóðtökum úr lítt eða alls
ótömdum hryssum og setji það þær
í lífshættu.
„Miðað við þær upplýsingar sem
nú eru fyrir hendi fer Dýraverndar-
samband Íslands fram á tafarlausa
stöðvun á blóðtöku úr fylfullum
hryssum og að öll þau tilvik þar
sem hryssa drapst í tengslum
við blóðtöku í fyrrasumar verði
rannsökuð og viðbrögð við
þeim í samræmi við lög,“ segir í
tilkynningu stjórnar DÍS.
Afföllin sérlega lág
Framkvæmdastjóri Ísteka, Arnþór
Guðlaugsson, hefur látið hafa eftir
sér að í fyrra hafi þrír erlendir
dýralæknar unnið við blóðtöku
úr fylfullum hryssum, þar af einn
nýlega útskrifaður úr námi. Í sumar
starfi fimm erlendir dýralæknar við
blóðtökurnar sem flestir hafi reynslu
af að vinna með stórgripi, þó ekki
blóðtöku úr hryssum. Hvorki Ísteka
né MAST hafi borist tilkynningar
um hryssudauða í kjölfar blóðtöku
það sem af er yfirstandandi tímabili
en tilkynnt hafi verið um átta dauðar
hryssur í fyrra.
Þá hafi verið tekið blóð úr
fjögur til fimm þúsund hryssum á
90 stöðum, líkt og verði í ár. Að
jafnaði hafi afföllin áður verið fjórar
til fimm hryssur. Sé miðað við aðrar
afurðagefandi búgreinar séu afföll í
þessari grein sérlega lág. /sá
Dýravelferð:
Áhyggjur af óreyndum dýralæknum
Dýraverndarsamband Íslands vill tafarlaust bann við blóðtöku úr fylfullum
hryssum vegna hryssudauða og á grundvelli dýravelferðar. Mynd / bbl
Villtur íslenskur lax og eldislax af
norskum uppruna hefur blandast
saman í nokkrum mæli.
Hafrannsóknastofnun gaf í júlí út
skýrsluna Haf- og vatnarannsóknir,
Erfðablöndun villts íslensks lax
(Salmo salar) og eldislax af norskum
uppruna. Niðurstöður hennar gefa
allnokkra blöndun til kynna og meðal
annars greindist erfðablöndun í 32%
seiða í Breiðdalsá á Austurlandi.
Greind voru áhrif frá upphafs-
árum núverandi eldis, meðan fram-
leiðslumagn var lítið, og eldri
tilrauna í sjókvíaeldi. Niðurstöður
sýna að erfðablöndun hefur orðið
við hlutfallslega lítið eldismagn.
Greindust 133 fyrstu kynslóðar
blendingar, ný afkvæmi eldislaxa og
villtra laxa, í sautján ám. Það gerir
2,1% sýna innan 18% áa. Um eða
yfir 2% laxa séu fyrstu kynslóðar
blendingar.
Innan hættumarka segir Hafró
Eldri blöndun, önnur kynslóð eða eldri,
greindist í 141 seiði í 26 ám, 2,2% sýna
innan 29% áa. Í skýrslunni segir að
„erfðablöndun við eldislax getur breytt
erfðasamsetningu villtra stofna, leitt af
sér breytingar í lífsögulegum þáttum
og jafnvel valdið hnignun stofna.
Á Íslandi er sjókvíaeldi á laxi
af norskum uppruna vaxandi
atvinnugrein. Framleiðsla á eldislaxi
hefur farið úr því að vera nánast engin
árið 2010 upp í 43.000 tonn árið
2022. Samkvæmt núgildandi ráðgjöf
Hafrannsóknastofnunar (áhættumat
erfðablöndunar) er talið að hægt sé
að ala 106.500 tonn af frjóum laxi án
þess að það valdi neikvæðum áhrifum
á nytjastofna villtra laxa.“
Erfðarannsóknir voru gerðar á
laxaseiðasýnum úr 89 ám um allt
land, með áherslu á nálægð við
sjókvíaeldissvæði. Fjöldi sýnanna
var alls 6.348. Flest sýni tilheyrðu
hrygningarárgöngum 2014-2018
þegar framleiðsla á eldislaxi var um
6.900 tonn að meðaltali.
Frekari rannsókna þörf
Samkvæmt skýrslunni voru fyrstu
kynslóðar blendingar „algengari
á Vestfjörðum en Austfjörðum
sem er í samræmi við að eldið á
Austfjörðum hófst síðar og hefur
verið umfangsminna.
Erfðablöndun greindist yfirleitt
í minna en 50 km fjarlægð frá
eldissvæðum en nokkrir blendingar
fundust í allt að 250 km fjarlægð.
Aftur á móti var eldri erfðablöndun
tíðari á Austfjörðum en Vestfjörðum
og tengist líklegast eldinu sem
þar var starfrækt í byrjun þessarar
aldar. Eldri erfðablöndun var mest
áberandi í Breiðdalsá og greindist í
32% seiðanna.“
Segja skýrsluhöfundar þörf á
frekari rannsóknum á kynslóða-
skiptingu blendinga, umfangi og
orsökum dreifingar eldri blöndunar.
Árið 2022 var stangveiði á laxi í
ám á Íslandi samkvæmt skráningu
alls 43.184 laxar, um 4% yfir
meðalveiði 1974-2021. /sá
Villtur lax:
Breytt erfðasamsetning getur valdið hnignun
Eldisblendingar fundust í tæpum
fimmtungi áa í nýlegri rannsókn
Hafrannsóknastofnunar. Mynd / Hafró