Bændablaðið - 24.08.2023, Qupperneq 52

52 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. ágúst 2023
AF VETTVANGI BÆNDASAMTAKANNA
Arfgerðargreiningar sauðfjár haustið 2023
RML og Íslensk erfðagreining (ÍE)
hafa nú hafið samstarf varðandi
arfgerðargreiningar sauðfjár m.t.t.
riðumótstöðu. Munu því sýni sem
greind verða á vegum RML haustið
2023 verða rannsökuð hjá ÍE. Hér
verður farið nokkrum orðum yfir
fyrirkomulag greininga í haust á
vegum RML.
Fyrirkomulag

Framkvæmdin í haust verður með
svipuðum hætti og sl. vor. Taka þarf
vefjasýni úr eyra. Áfram er hægt að
panta hylki til sýnatöku í gegnum
heimasíðu RML. Þegar bóndinn
hefur tekið sýnin, skráir hann þau á
viðkomandi grip í Fjárvís og sendir
svo sýnin á Hvanneyri, þar sem þeim
er safnað saman.
Gert er ráð fyrir að niðurstöður
greininga skili sér í Fjárvís.is ekki
síðar en tveim vikum frá því að sýnin
berast til RML (með fyrirvara um
óviðráðanlegar aðstæður). Miðað
verður við að á hverjum þriðjudegi
í september og október komi nýjar
niðurstöður sem lesnar verða inn í
Fjárvís.is.
Verð, sæti og tímarammi
Verð til bænda á hverja greiningu
er 1.600 krónur án vsk. með efnis-
og umsýslukostnaði. Öll sýni fá
6 sæta greiningu. Áfram gildir
að hvatastyrkir (úr Þróunarsjóði
sauðfjárræktarinnar) koma til
frádráttar greiningarkostnaði þegar
um er að ræða sýni úr afkvæmum
gripa sem bera ARR eða T137
(samkvæmt skráningu í Fjárvís.is).
Greining á þessum gripum mun því
kosta 300 kr. á hvert sýni.
Kjörin sem hér eru kynnt gilda
til 10. nóvember 2023. Eftir það
tekur við vetrarverð og verður
þá verðskráin svipuð og hún var
fyrir haustvertíðina og greiningar
óreglulegri en næsta vetur
verða sýnin send til greiningar
á Agrobiogen í Þýskalandi.
Næsta vor er svo stefnt að því að
greiningar hefjist að nýju hjá ÍE.
Úr hvaða gripum?
Mikilvægast er að allir
ásetnings hrútar landsins séu
arfgerðargreindir. Í raun þarf það
að verða jafn sjálfsagður hlutur
og að bændur merki gripi sína
að bændur viti hvaða arfgerð
hrútarnir bera sem er verið að
nota til kynbóta. Á bak við hvern
ásettan hrút getur þurft að greina
nokkra kandídata eftir því hve
mikið er vitað um arfgerðir foreldra
lambanna. Ef t.d. annað foreldri
lambsins er arfblendið fyrir ARR
genasamsætunni eru 50% líkur á
að lambið hafi erft ARR.
Þá mun það flýta fyrir
innleiðingu verndandi arfgerða
að greina gimbrarnar en vissulega
verður kostnaðarsamt að greina allar
þær gimbrar landsins sem til álita
koma sem ásetningsgimbrar. Því er
mælt með að bændur leggi mesta
áherslu á að fylgja eftir notkun
hrúta með verndandi arfgerðir nú
á fyrstu árum innleiðingarinnar.
Þá má líka benda á, sérstaklega í
tilfelli ARR genasamsætunar, að
sett sé á sem minnst af lömbum
undan ARR hrútunum sem ekki
bera genasamsætuna til að auka
ekki erfðahlutdeild fyrstu ARR
hrútanna meira en þarf í stofninum.
Þar sem í raun er kappsmál að
lækka tíðni hlutlausu arfgerðarinnar
(ARQ/ARQ) og áfram unnið að
útrýmingu á VRQ genasamsætunni,
sem er sérstaklega mikilvægt þar
sem riðuhættan er mest, að þá er
hvatt til þess að setja sem mest á
af gripum sem bera lítið næmar
arfgerðir á meðan framboð af
verndandi arfgerðum er takmarkað.
Rannsóknum á næmi mismunandi
arfgerða er ekki lokið og því geta
skilgreiningar á arfgerðum átt eftir
að breytast. Vonir standa til að
frekari niðurstöður verði kynntar í
haust fyrir fengitíma.
Eyþór Einarsson
ráðunautur búfjárræktar-
og þjónustusviðs
ee@rml.is
RÁÐGJAFARMIÐSTÖÐ LANDBÚNAÐARINS
Mikilvægt er að fylgja eftir notkun gripa með verndandi arfgerðir og greina afkvæmi þeirra þannig að tryggt sé að
„réttu lömbin“ séu sett á. Á myndinni má sjá hrútahóp frá Þernunesi haustið 2022, þeir eru allir arfblendnir fyrir
ARR genasamsætunni og hafa þvi skilað henni áfram til helmings afkvæma sinna.
Tekin eru vefjasýni úr eyrum þar
sem sýnið varðveitist í númeruðum
hylkjum. Númerið sem er á hylkinu
skrá bændur á viðkomandi gripi í
Fjárvís.is, þannig að niðurstaða
greiningar rati á rétta gripi.
Það hefur ekki farið framhjá
neinum sem fylgst hefur með
þróun sauðfjárbúskapar síðustu
árin að bændur hafa á undan-
förnum árum dregið verulega úr
framleiðslu dilkakjöts.
Fyrir því
liggja ýmsar
ástæður. Léleg
afkoma er, í
flestum tilfellum,
sú ástæða sem
hefur mest áhrif
á ákvarðanir
bænda um að
ýmist draga saman
framleiðsluna og
eða að hætta. Afkoman hefur verið
léleg og er enn.
Margir benda á að bændur séu að
eldast og að ungt fólk taki ekki við
búum. Þannig hefur það verið í langan
tíma. Ástæðan er einföld, afkoma af
sauðfjárbúskap hefur ekki verið í lagi.
Ungt fólk mun ekki sækja í búskap,
þegar erfitt er að sjá framtíðina, glæsta
og góða, starfandi í atvinnugrein
sem ekki stendur undir þeim kröfum
nútímans sem fólk gerir til lífsgæða.
Það er orðið löngu tímabært að
sauðfjárbændur geri sömu kröfur um
lífsgæði og aðrar starfandi stéttir þessa
lands. Bændur eiga ekki að sætta sig
við að þeim séu gerð önnur skilyrði
og lakari heldur en þeim sem starfa í
jafnmikilvægum störfum í íslensku
samfélagi.
Frá árinu 2017 hefur ríkið, fjórum
sinnum, komið með viðbótargreiðslur
til sauðfjárbænda vegna bágrar
stöðu greinarinnar. Það er vel, en
sauðfjárbændur hafa ítrekað bent á
þá staðreynd að engin þessara aðgerða
hefur raunverulega tekið á stöðunni,
bætt afkomu greinarinnar og byggt
undir framtíð hennar.
Nú þurfa alþingismenn og ráð-
herrar okkar að horfa inn á við og
velta fyrir sér sínum eigin orðum
um sjálfbærni þjóðar. Ríkisstjórnin
þarf að horfast í augu við sín eigin
markmið um eflingu landbúnaðar á
Íslandi. Það er líklegt að hún verð
torveld leiðin til aukinnar sjálfbærni,
ef ekki er hlúð að þeim landbúnaði
sem við höfum og vitum að við erum
góð í.
Samkvæmt útreikningum Bænda-
samtakanna vantar núna árið
2023 um 300–400 krónur á hvert
kíló dilkakjöts að meðteknum
ríkisstuðningi til þess eins að standa
undir rekstrarkostnaði. Það hljóta
allir að sjá og skilja að þetta getur
ekki gengið svona lengur.
Það er liðinn sá tími að íslenska
ríkið, afurðastöðvar í kjötiðnaði og
íslenskir neytendur geti reitt sig á að
sauðfjárbændur haldi ótrauðir áfram
að framleiða dilkakjöt án eðlilegrar
afkomu. Nú verður að gera eitthvað í
þessari stöðu því hún er grafalvarleg.
Það er alveg stórfurðulegt að á
sama tíma og allt bendir til þess að
birgðir af lambakjöti verði í sögulegu
lágmarki við upphaf sláturtíðar; að
framleiðsla ársins í ár verði 3–500
tonnum minni en á síðasta ári;
áframhaldandi fækkun verði í
stétt sauðfjárbænda og minnkandi
ásetningur, að þá ætli ríkið sér að
skauta framhjá vandanum með
því að þora ekki að ræða hann og
afurðastöðvar í kjötiðnaði þora ekki
að standa með markaðnum og láta
lögmál hans ráða för.
Með áframhaldandi fjölgun ferða-
manna og stöðugum vinsældum
lambakjöts á borðum Íslendinga þá
ættum við að vera að horfa á stórsókn
íslenskra sauðfjárbænda með
ráðherra matvæla og afurðastöðvar
í kjötiðnaði í broddi fylkingar.
Það hefur verið bent á að samkvæmt
búvörulögum þá ber ríkinu skylda
til að tryggja bændum viðunandi
kjör, til þess eru búvörusamningar
að skapa búgreininni viðunandi
rekstrarskilyrði. Það hefur ekki verið
gert og væri gott fyrir sauðfjárbændur
að fá að vita hvers vegna það er.
Sauðfjárbændur hafa jafnframt bent
afurðastöðvum í kjötiðnaði á þá
staðreynd að ein meginforsenda fyrir
rekstri kjötafurðastöðva er sterk staða
frumframleiðenda.
Batni ekki afkoma bænda er
ljóst að, innan skamms tíma, verður
ekki þörf á þjónustu allra þeirra
afurðastöðva sem nú eru starfandi
En, nei, enginn virðist ætla að þora
að gera það sem þarf að gera til að
tryggja sauðfjárbændum viðunandi
afkomu. Kjarkurinn virðist vera
brostinn.
Bændur hafa kjark til að sækja
fram, hverjir vilja vera með?
Trausti Hjálmarsson,
formaður deildar sauðfjárbænda
1. flokks bændur með 3. flokks afkomu!
Myndin sýnir þróun í framleiðslukostnaði dilkakjöts. Hæð hverrar súlu táknar framleiðslukostnað hvers árs.
Litaði hluti súlunnar táknar samsetningu á tekjum bænda hvert ár. Ólitaði hluti súlunnar táknar þær tekjur sem
vantar upp á til að standa undir framleiðslukostnaði. (Bændasamtök Íslands, 2023)
Trausti
Hjálmarsson