Bændablaðið - 24.08.2023, Qupperneq 59

59Bændablaðið | Fimmtudagur 24. ágúst 2023
Tilefni þessara greinaskrifa er
frumvarp Svandísar Svavars-
dóttur matvælaráðherra, sem
hún mælti fyrir á Alþingi þann
14. apríl sl., um breytingu á
lögum nr. 79/1997 um veiðar í fisk-
veiðilandhelgi Íslands og lögum
nr. 116/2006 um stjórn fiskveiða
(veiðistjórn grásleppu).
Með frumvarpinu var lagt til
að aflamarksstjórn verði tekin upp
við veiðar á grásleppu en fram til
þessa hefur stjórn veiða á grásleppu
verið háð rétti til veiða og leyfum
Fiskistofu.
Virða skal réttindi sjávarjarða
Landssamtök eigenda sjávarjarða voru
stofnuð 5. júlí 2001 og eru félagsmenn
um 500 talsins. Á Íslandi eru um 2.240
jarðir sem liggja að sjó og um 1.240
jarðir með útræðisrétt. Markmið
samtakanna er að gæta sameiginlegra
hagsmuna eigenda sjávarjarða. Eitt
helsta baráttumál samtakanna er að
tryggja að eignarréttindi sjávarjarða
innan netlaga, sem og tiltöluleg
eignarhlutdeild í sjávarauðlindinni í
heild, verði virt og í heiðri höfð.
Samkvæmt íslenskum lögum
fer eigandi sjávarjarðar með öll
hefðbundin eignarráð jarðar, þar
með talið landsvæði innan netlaga í
sjó. Verði frumvarp matvælaráðherra
óbreytt að lögum verða réttindi
landeigenda í netlögum áfram virt
að vettugi. Samtökin beina því til
ráðherra að endurskoða efnisatriði
frumvarpsins með tilliti til ótvíræðs
einkaréttar eigenda sjávarjarða til
fiskveiða innan netlaga sinna.
Skortur á samráði
við gerð frumvarps
Landssamtök eigenda sjávarjarða
gera alvarlegar athugasemdir við
frumvarpið sem samið var án
samráðs við eigendur sjávarjarða.
Í frumvarpinu er ekki tekið tillit til
eignarréttar landeigenda í netlögum,
þrátt fyrir að veiðar á grásleppu
fari fram innan netlaga sjávarjarða.
Ráðherra ætti að vera kunnugt um
að svæðið innan netlaga er hluti
fasteignar sem leiðir til þess að öll
hagnýting réttinda innan netlaga
verður ekki heimiluð án samþykkis
eiganda fasteignarinnar.
Í frumvarpinu er hvergi getið
um samráð við eigendur sjávarjarða
um grásleppuveiðar í netlögum eða
hlutdeild sjávarjarða í arði af veiðum
í netlögum, þrátt fyrir ótvíræðan
eignarrétt landeigenda í netlögum.
Það er mat samtakanna að boðaðar
breytingar ráðherra brjóta í bága við
gildandi lög sem tryggja eigendum
sjávarjarða eignarrétt í netlögum.
Endurskoða þarf fyrirkomulag
grásleppuveiða í netlögum
Samkvæmt núverandi fyrirkomulagi
grásleppuveiða takmarkast veiðarnar
við ákveðin skip sem hafa rétt til að
fá útgefið sérstakt leyfi Fiskistofu til
grásleppuveiða. Fyrirkomulaginu
var í upphafi komið á um 1990 með
reglugerð um grásleppuveiðar.
Þrátt fyrir að veiðar á grásleppu
fari fram í netlögum sjávarjarða
að hluta hafa stjórnvöld tekið
einhliða ákvarðanir um nýtingu
réttinda í netlögum án samráðs og
samþykkis eigenda sjávarjarða.
Þetta fyrirkomulag er brot á
stjórnarskrárvörðum eignarrétti
landeigenda. Samtökin hafi um
árabil bent stjórnvöldum á að allir
eigendur sjávarauðlindarinnar
þurfi að koma að ákvörðunum
um ráðstöfun hennar, þ.m.t.
eigendur sjávarjarða, sem eiga
allar eignarheimildir innan netlaga,
nema þær sem eru takmarkaðar af
lögum. Samtökin hafa ítrekað bent á
að samkvæmt íslenskum rétti verða
eigendur sjávarjarða ekki sviptir
auðlindum og hlunnindum sem
tilheyra jörðum þeirra nema komi
fullt verð fyrir.
Netlög sjávarjarða og
dýptarregla Jónsbókar
Í íslenskum lögum er víða getið um
netlög. Í Jónsbók, sem lögfest var
á Alþingi 1281, er netlaga getið í
2. kapítula rekabálks og er afmörkun
þeirra miðuð við tiltekna dýpt frá
landi þannig að ytri mörk netlaga eru
talin nema 4 föðmum eða 6,88 metra
dýpi á stórstraumsfjöru samkvæmt
útreikningum Páls Vídalín.
Afmörkun netlaga í ákvæðum laga
í seinni tíð hefur hins vegar miðast við
fjarlægðarreglu, sbr. veiðitilskipunin
frá 1849 en þar eru netlög skilgreind
sem 60 faðmar (112,98 metrar) frá
stórstraumsfjörumáli. Þess má
geta að veiðitilskipunin byggir á
grundvallarreglu Jónsbókar um að
veiðiréttur fylgir jörð.
Það er mikilvægt að líta til þess að
veiðitilskipunin, þar sem afmörkun
netlaga miðast við fjarlægðarregluna,
breytti ekki gildandi reglum
Jónsbókar um fiskveiðar og því
gildir dýptarreglan um fiskveiðar
í netlögum.
Þrátt fyrir að frumvarp matvæla-
ráðherra fjalli ekki um nýtingu
sjávargróðurs í netlögum er ástæða til
að minna á að dýptarregla 2. kapítula
rekabálks Jónsbókar gildir einnig um
þangslátt í fjöru eða netlögum. Í þessu
samhengi benda samtökin á álit Skúla
Magnússonar, umboðsmann Alþingis,
áður dómstjóra við Héraðsdóm
Reykjavíkur og dósent við lagadeild
Háskóla Íslands, um stjórnskipulega
vernd fiskveiðiréttar sjávarjarða, sem
unnið var í september 2001 að beiðni
nefndar um endurskoðun laga um
stjórn fiskveiða. Í álitinu kemst Skúli
að þeirri niðurstöðu að við ákvörðun
netlaga með hliðsjón af fiskveiðirétti
landeiganda ber að miða ótvírætt
við dýptarreglu Jónsbókar, en ekki
fjarlægðarreglu veiðitilskipunarinnar
og síðari laga.
Hvað varðar ýmis önnur mikilvæg
réttindi landeiganda innan netlaga
gildir hins vegar almennt reglan um
115 metra frá stórstraumsfjörumáli.
Samkvæmt framangreindu ber að
afmarka netlög sjávarjarðar með
hliðsjón af fiskveiðirétti samkvæmt
reglu 2. kapítula rekabálks Jónsbókar.
Hæstiréttur Íslands hefur að
minnsta kosti í tvígang komist
að sömu niðurstöðu og Skúli um
að miða skuli við dýptarreglu
Jónsbókar en ekki fjarlægðarreglu
veiðitilskipunarinnar og síðari laga.
Það er ástæða til að benda ráðherra
á að ákvæði rekabálks Jónsbókar
hefur aldrei verið fellt úr gildi með
ákvörðun Alþingis, hvorki að því er
varðar fiskveiðirétt í netlögum né
skilgreiningu á netlögunum sjálfum.
Grásleppuveiðar í netlögum eru
háðar leyfi eigenda sjávarjarða
Samtökin benda ráðherra á að
veiðar á grásleppu í netlögum
hafa í mörgum tilvikum verulegar
fjárhagslegar skerðingar í för með
sér fyrir eigendur sjávarjarða. Þetta
á sérstaklega við um sjávarjarðir
í Breiðafirði þar sem æðarvarp
og dúntekja eru á meðal helstu
hlunninda jarða sem margar hverjar
hafa tekjur af sölu æðardúns.
Landssamtök eigenda sjávarjarða
skora því á matvælaráðherra að
leggja fram nýtt frumvarp í haust
til laga um breytingu á lögum um
veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands
og lögum um stjórn fiskveiða
(veiðistjórn grásleppu) þar sem
annars vegar er lagt til að samþykki
eigenda sjávarjarða sé gert að
skilyrði fyrir grásleppuveiðum
innan netlaga og hins vegar að
tryggt sé að eigendur sjávarjarða,
sem heimila grásleppuveiðar í
netlögum, fái hæfilega hlutdeild í
arði af veiðunum.
Með slíkri réttarbót væri lang-
varandi órétti gagnvart eigendum
sjávarjarða eytt og eignarréttur
þeirra í netlögum virtur í eitt skipti
fyrir öll.
Með góðri kveðju,
Stjórn Landssamtaka
eigenda sjávarjarða
Allar nánari upplýsingar
veita starfsmenn
Ríkiskaupa í síma 530 1400
eða í gegnum netfangið
fasteignir@rikiskaup.isBorgartúni 26, 105 Reykjavík | Sími 530 1400 | www.rikiskaup.
EYSTRI TORFASTAÐIR 2, FLJÓTSHLÍÐ
Eignin verður sýnd laugardaginn 2. september, milli kl. 13:00 – 16:00.
Jörðin staðsett á fallegum stað í Fljótshlíðinni.
Jörðin er steinsnar frá Hvolsvelli og mikil nálægð við náttúruna,
s.s. Seljalandsfoss.
Heildarstærð jarðarinnar er um 217 ha., en landið stendur nokkuð
hátt og er hluti hennar heiðarland.

Nánari upplýsingar um eignina má finna á heimasíðu Ríkiskaupa:
www.rikiskaup.is/is/utbod-kaup-og-sala (til sölu)
Verð: 135,0 mkr
AUGLÝSA EFTIRFARANDI EIGN TIL SÖLU:
Allar nánari upplýsingar
veita starfsmenn
Ríkiskaupa í síma 530 1400
eða í gegnum netfangið
fasteignir@rikiskaup.isBorgartúni 26, 105 Reykjavík | Sími 530 1400 | www.rikiskaup.
RANDVERSSTAÐIR, 871 BREIÐDALSVÍK
Eignin verður sýnd laugardaginn 2. september, milli kl. 13:00 – 16:00.
Jörðin er í fallegum stað í Suðurbyggð í Breiðdal á Austurlandi, í
sveitarfélaginu Fjarðabyggð.
Á jörðinni er íbúðarhús, sambyggð fjárhús og hlaða og skemma.
Jörðinni fylgir veiðiréttur í Breiðdalsá. Heildarstærð jarðarinnar er
609 ha. en ræktað land er 26,8 ha.
Nánari upplýsingar um eignina má finna á heimasíðu Ríkiskaupa:
www.rikiskaup.is/is/utbod-kaup-og-sala (til sölu)
Verð: 65,0 mkr
AUGLÝSA EFTIRFARANDI EIGN TIL SÖLU:
Eigendur sjávarjarða njóta eignaréttar innan
netlaga og netlög teljast til eignar þeirra