Úrval - 01.01.1968, Blaðsíða 67

10 SKYNSÖMUSTU DÝRIN
65
hæfileikum, þar er aðeins verra að
komast að þeim og prófa þau vegna
slæms geðslags.
Babúninn til dæmis, er mjög illa
lynt dýr, samt eru til margar sög-
ur af hæfileikum hans. Sumir Afr-
íkubúar trúa því jafnvel að babún-
inn geti talað. Saga hefur verið sögð
af babúnn, sem rændi barni og fór
með það upp í trjátopp og neitaði
alveg að sleppa því fyrr en skógar-
maður einn taldi honum hughvarf
með því að ræða málið við hann.
Kannski er harðasti keppinautur
simpansans um æðsta gáfnastig
meðal dýranna, dolphininn, en heili
þess vegur meira en heili manns-
ins. Sögur af skynsemi dolphina eru
ævafornar a. m. k. 2000 ára. Róm-
verjar sögðu sögu af dolphin, sem
batt vináttu við dreng einn, og
leyfði honum að sitja á baki sér
daglega og synti með hann, og þeg-
ar drengurinn dó, tærðist dolphin-
inn upp. Starf John C. Lilly og ann-
arra heilasérfræðinga sem fást við
rannsóknir á dýrum, hefur ýtt und-
ir þá skoðun, að vera kunni að
dolphinar séu eins gáfuð og maður-
inn. Lilly er nú að reyna að greina,
það sem hann heldur að sé tungu-
mál dolphinins og jafnframt er
hann að reyna að kenna þeim að
ná sambandi við fólk.
Þrátt fyrir þetta er ekki líklegt
að nokkurn tímann verði hægt að
bera saman gáfnafar simpasna
og dolphins. Vísindamenn viður-
kenna ekki aðrar tilraunir en þær,
sem vel eru skipulagðar og það
eru augljósir erfiðleikar á því að
bera saman hæfileika dolphins og
simpansa og það á víðar við meðal
dýranna.
Mönnum hættir títt við að falla
í aðra fellu, sem sé þá, að með-
höndla dýrin í rannsóknarstofun-
um eins og einhverja tegund af
mannveru í stað þess að viður-
kenna algerlega hið óskylda eðli
manna og dýra. Fólk, tildæmis, öðl-
ast mest af reynslu sinni með til-
stuðlan sjónskynjunarinnar, en
dýrin aftur á móti fá mest af sinni
reynslu með aðstoð lyktarskynjun-
ar eða heyrnarskynjunar.
Ein leið er hugsanleg og hún er
sú, að mæla heilastærðina og þó
fremur heilaþyngdina í hlutfalli
við líkamsþungan. Hinir stóru
hvalir hafa stærstan heila allra
dýra, en þeir verða líka að stjórna
með honum 100 tonna skrokki eða
meira, sem þýðir það, að tiltölu-
lega fáar heilasellur ná að gegna
því hlutverki, sem við myndum
kalla skynsamlega hegðan.
Heili dolphinsins vegur fjögur
pund en skrokkur þess ekki nema
300 pund, og er það sýnu hagstæð-
ara hlutfall en hjá hvölunum.
Það er erfitt að dæma fíla á þenn-
an hátt. Heili þeirra vegur fjórum
sinnum meira en heili mannsins, en
skrokkur þeirra er 46 sinnum
þyngri en líkami mannsins. Menn
greinir mjög á um skynsemi fílsins.
Sumir telja jumbó skynsamastan
allra dýra. Þekktur aðdáandi fíla,
heyrði eitt sinn eiganda tamins fíls,
biðja fílinn að rétta sér spjót, og
hann greip það með rananum og
rétti manninum það, og sneri odd-
urinn að manninum. Eigandi fíls-