Úrval - 01.09.1972, Blaðsíða 73

71
vegar liggur landið i þurrkabelti og
lltiö er um yfirborðsvatn þar að
staðaldri. Lengi var þvi haldið fram,
að litið væri um vatn neðanjarðar i
Kazakhstan. En áriö 1965 var komið á
fót i Alma-Ata, höfuðborg lýöveldisins,
stofnun til að rannsaka jarðvatn og
eðli þess. Vísindamenn við stofnunina
hafa innt af höndum mikið starf, er
leitt hefur i ljós, að undir eyðimörkum
og hálfeyðimörkum Kazakhstans eru
mikil stöðuvötn neðanjarðar, er taka
yfir um 2 millj. ferkilómetra flæmi.
Vatnsmagn þeirra er liölega 7
trilljónir rúmmetra. þetta væri
nægilegt vatn til að kaffæra allt
Kazakhstan i tiu metra djúpu vatni.
BORAÐ 1 EYÐIMÖRKINNI.
Vlsindamenn við stofnunina hafa
fundið upp nýja aðferð til að ákvarða
magn, útbreiðsiu og tegund neðan-
jaröarvatnsins með tilliti til
hugsanlegrar nýtingar. Þessi aðferð
hefur verið tekin i notkun við korta-
gerð bæði i Sovétrikjunum og viðar.
Á þessum kortum kemur fram allt það
helzta i sambandi við vatn, sem ekki
hefur mjög djúpa hringrás, kalt og
heitt jarðvatn og upptök þess. Slik
kort eru ómetanleg við meiri háttar
vatnsrannsóknir, og nota sérfræðingar
þau við leit að ósöltu jarðvatni i Sovét-
rikjunum, ýmsum þróunarlöndum
Aslu og Afriku og viðar.
öfugt við yfirborðsvatn, sem oft er
býsna óhreint, er jarðvatn að jafnaði
tandurhreint og laust við bakteriur og
þarfnast ekki hreinsunar. Auk þess
frýs það ekki á veturna, en heldur
svala sinum á sumrin. A sumum
svæðum er mikill þrýstingur frá efri
jarölögum á vatnið, og sé borað niður
á það, gýs þaö upp úr jörðunni eða
stigur langleiðina til yfirborðs. Þetta
auöveldar mjög nýtingu jarðvatns,
þar sem oft þarf ekki á dælum að
halda. Skynsamleg, skipuleg nýting
vatns úr slikum borbrunnum er 5-7
sinnum ódýrari en notkun yfirborðs-
vatns. Það er þvi ekki að undra, að 35
borgir Kazakhstan-lýðveldisins birgja
sig af borholuvatni, þar með taldar
ýmsar helztu iðnaðarborgirnar svo
sem Karaganda með rösklega hálfa
milljón ibúa. Vatnið úr 30 000
borholum og brunnum vökvar nær 70
milljónir hektara af beitilandi. Stóru
rikisbúin Sjálderski, Kúan-Darjinski
og Kalininski með yfir 100 000 kindur
og ýlfalda hvert eru á eyðimerkur-
svæði, en finna þó ekkert fyrir vatns-
skorti. Borholur sköpuðu hér ósviknar
vinjar handa kvikfjárræktendum og
vatn i eyðimörkinni er ekki lengur
hyllingar.
I niundu fimm ára áætluninni (1971-
1975) er m.a. gert ráð fyrir að véita
vatni á 32 milljónir hektara af þurru
beitilandi I Kazakhstan. Jarðvatni er
ætluð mikil hlutdeild I þeim fram-
kvæmdum.
Það er ekki svo ýkja langt siðan, er
kazakhanskir visindamenn gáfu út
fyrsta jarðfræðilega uppdráttinn af
jarðvatnsbirgðum og dreifingu þeirra
(hydrogeologiskt kort). Þar er meðal
annars sýnt magn vatnsins og ætlaö á
um tæknilega nýtingu þess til þarfa
atvinnulifsins fram til 1980. Rann-
sóknir og útreikningar sýna, að á
daginn og á mesta gróðurtimabilinu
getur eðlileg nýting jarðvatns nú
þegar numið til samans 4 þús. rúm-
metrum á sekúndu i Kazakhstan.
Þetta vatnsmagn nægir til að veita á 3-
4 milljónir hektara af frjósömu, en
þurru landi, vökva 150 milljónir
hektara af beitilandi og sjá nýjum
iðjuverum og mörgum bæjarfélögum
fyrir vatni. En til að hagnýta þessi
verðmæti þarf að byggja af kappi