Úrval - 01.05.1979, Síða 79

ALEXANDER, MESTl SIGURVEGARI SÖGUNNAR
77
augabragði, vopn og verjur ryðguðu,
leður myglaði á einni nóttu og eitur-
snákar voru á hverju strái.
Alexander sagði mönnum sínum
að hann færi einn, ef nauðsyn krefði.
Þeir gætu snúið aftur heim til
Makedóníu og sagt frá því að þeir
hefðu skilið konung sinn eftir einan
meðal óvina. Allir voru hljóðir.
Að lokum fann hann leið til að
taka orð sín aftur með fullri sæmd:
Hann tilkynnti að spámennirnir
hefðu komist að því að allir fyrirboðar
væru óhagstæðir, og þar sem það væri
vilji guðanna myndi hann snúa til
baka. En áður en hann fór, lét hann
menn sína reisa 12 risastór öltum
hvert um sig helgað einum 12 megin-
guðum grikkja. Leifar þeirra hljóta að
leynast enn þann dag í dag einhvers
staðar í norðvestur Indlandi, en þrátt
fyrir mikla leit hefur enginn fundið
þau enn.
En Alexander skiidi margt fleira en
þessi ölturu eftir, þegar hann sneri tii
baka. Honum hefur ábyggilega aldrei
getað dottið í hug, að um margar
ókomnar aldir myndu sígildu, grísku
leikritin verða leikin meðal hirðingja-
flokka I Miðpersíu, að grískar goða-
sögur myndu ristar í stein alla leið til
Indlands, að austurlenskar mottur og
hallir myndu bera merki grískrar
skreytilistar — allt vegna ferða hans.
Nafn hans, sem asíubúar breyttu
fljótlega í Iskander, er enn í dag
algengt nafn í Asíu.
Fornfræðingar segjast geta rakið
ferðir Alexanders svo gott sem skref
fyrir skref í rústum austur um alla
Asíu, af grískum súlum, leikhúsum
og hofum. Hann stofnaði fleiri borgir
en nokkur annar þjóðhöfðingi, og
margar vom heitnar Alexandría.
Alexandría í Egyptalandi varð viti
grískrar menningarí miðaustlöndum;
meginborg tímabilsins sem kallað
hefur veerið Hellenisminn.
En allt var þetta í órafjarska
framtíðarinnar, þegar Alexander lét
undan þvermóðskufullum mönnum
sínum árið 326 f. Kr. og sneri aftur
vestur á bóginn. Þegar heim kom,
biðu hans slæmar fréttir. Hann hafði
verið of lengi í burtu. Margir Iands-
stjórar og hershöfðingjar, sem hann
hafði skilið eftir, höfðu fallið í
freistni og orðið spillingu og grimmd
að bráð, svo hann sá sér þann kost
vænstan að taka þá af lífi. Svo gerði
herinn uppreisn. Þar kom þó, að
friður komst á að nýju, og Alexander
tók að gera djarfar áætlanir um
framtíðarævintýri. Hann skipaði svo
fyrir að þúsund ný skip skyldu sníðuð
í Babýlon og bjóst til að senda stórar
herdeildir frá Makedóníu.
En eftir mikla svailveislu vorið 323
f. Kr. lagðist Alexander í bólið með
hita. Sxðar kom upp kvittur um að
honum hafi verið byrlað eitur. En
líklegast má þó telja að hann hafi
fengið malaríu, ef til vill með lifrar-
skaða vegna taumlausrar áfengis-
neyslu.
Fréttin um að endirinn væri í nánd
dreifðist eins og eldur í sinu meðal
mannanna, þegar brottsiglingunni