Ársrit Torfhildar - 01.04.1991, Síða 24

Ársrit Torfhildar
eru vissulega mannsmyndir á breiðum grunni sem eru viðfangsefni
hans. Sögumar fjalla um menn. Og sögurnar fjalla um konur. Eins
og fyrr segir þá er einhver hluti af Dyngjukonunni í konum
Myndavélarinnar. Nánar tiltekið í þessum konum: Ellu, konunni í
Karl Jón og konan, Bitakassakonunni og konunni sem veður út í sjó.
Eitt einkenni flestra þessara kvenna, að rífast í og vilja ráðstafa
mönnum, kemur einnig fram í stúlkunni sem drengurinn skrifast á
við í Bréfasambandinu. Þessi tilhneiging hjá kvenpersónum
Guðbergs er gömul, og má rekja allt aftur til ársins 1963, nánar
tiltekið til smásögunnar Kaffihlés, þar sem er sagt frá því þegar
sjómannskona saumar bónda sinn að nóttu til inn í lak svo hann
komist ekki á sjó að morgni, sökum þess hversu hrædd hún er um
hann á sjónum. Á svipaðan hátt hefur Ella saumað Aron inn í lak og
vill til að mynda meina börnunum aðgang að karlinum (hún vill ekki
að þau veki í honum apann), og setning eins og þessi: "Mér finnst
bara gott ef önnur kona hefur tekið við honum" (59), sem konan í
Karl Jón og konan segir um hinn ímyndaða eiginmann sem yfirgaf
hana, gefur til kynna hverslags viðföng karlkyns persónur geta verið í
sögum Guðbergs. Hér er það ekki karlveldið sem ræður ríkjum,
heldur kvenveldið. Mennirnir reyna bara að grísa á að segja "annað
hvort já eða nei á nokkurn veginn réttum stöðum". Tengist þetta
einnig spurningunni um karlmennskuna sem víðar er vikið að í
bókinni, til að mynda í sögunum Gott er að eiga unnustu ef hún er
ekki með mjólkurís í höndunum og Brúðunni (lokaþættinum).
Persónurnar eru einlægar í sínum fáránleika (undanskilin er hér
Brúðan, sem er lang-’raunsæjasta' saga bókarinnar, þar sem
söguhetjan er hugsanlega Guðbergur sjálfur) og þær eru barnalegar,
samanber ungmennið sem fór út í lönd að leita að ævintýrinu. En
eins og fyrr segir þá eru þær flestar þekkjanlegar og hluti af þeirri
ljósmynd sem Guðbergur tekur af íslenskum samtíma, og ’aronserar'
örlítið.
V
Mýmörg dæmi um það hvernig leikið er með klisjur
hversdagsins er að finna í smásagnasafninu. Stundum virðist sem
einn helsti tilgangur Guðbergs með skrifum sínum sé að vekja
lesendur til meðvitundar um sjálft tungumálið; hann stundar
einhvers konar framandgervingu tungumálsins. Þannig er engu
22