Goðasteinn - 01.09.2007, Blaðsíða 114

Goðasteinn 2007
niðurstaða þeirra verður sú að beita sér fyrir stofnum kaupfélags. Þeir félagar
pöntuðu vörur frá Reykjavík og Vestmannaeyjum fyrir sig og sveitunga sína. Þeir
fengu svo bát frá Vestmannaeyjum til að flytja vörur upp í Fjallasand. Þar var
vörunni skipt milli eigenda. Guðbrandur annaðist allt bókhald í kringum þessi
viðskipti endurgjaldslaust. Um vorið 1917 flyst Guðbrandur burt og fellur þá
starfsemi þessi niður. En nú eru menn komnir á bragðið og vilja ekki láta þar við
sitja. Það er svo snemma árs 1919 að tíu menn undan Eyjafjöllum stofna Kaup-
félag Eyfellinga. Frumkvöðull að stofnun þess er séra Jakob O. Lárusson í Holti.
Menn fá fljótt áhuga á því að færa félagssvæðið út og er þá boðað til fundar að
Stórólfshvoli 16. október 1919 þar sem rætt er um stofnun samvinnufélags fyrir
austurhluta Rangárvallasýslu sem hafi aðsetur í Hallgeirsey sem er rnjög
miðsvæðis. Kaupfélag Hallgeirseyjar er stofnað 20. nóvember 1919 á fundi í
Miðey í Austur-Landeyjum. Þar með er brotið blað í verslunarsögu Rangárþings
sem átti eftir að hafa ómetanleg áhrif á alla sögu Rangárþings og varð bylting fyrir
uppbyggingu í héraðinu og l’lutti Rangárþing inn í tuttugustu öldina.
Engin tilviljun var að aðsetri kaupfélagsins var valinn staður i' Hallgeirsey. Hún
var miðsvæðis og allir þungaflutningar urðu að fara fram á sjó. En þegar hér er
komið sögu eru gufuskipin komin til sögunar og með þeim eru allir flutningar
miklum mun öruggari heldur en með seglskipunum. En uppskipunarvandamálið er
óleyst, engin önnur ráð eru til en að selflytja vörurnar upp í sandinn.
Hugmyndir þeirra kaupfélagsmanna var að nota Vestmannaeyjar sem umskip-
unarhöfn, skipa vörunum beint úr millilandaskipunum um borð í minni báta og
flytja vörurnar þannig upp í sandinn með sem minnstum tilkostnaði. Þetta
heppnaðist stundum en eftir sem áður gat verið ólendandi við sandinn dögum og
vikum saman. Kaupfélagið greip þá til þess ráðs að byggja vörugeymslu í Eyjum
þar sem vörur voru geymdar þar til vel gaf til að ferja til lands. Til að létta undir
með rekstri vörugeymslunnar var loftið leigt húsnæðislausum og þótti sú vistar-
vera miðlungi góð en allt var hey í harðindum. Einnig var santið við Eimskipa-
félagið að það kæmi við í Hallgeirsey og var þá samið um ákveðinn tíma er skipið
mætti bíða. Dygði það ekki varð að greiða dagpeninga en slíkt gat orðið
óheyrilega dýrt. Um síðir fékkst svo styrkur frá Alþingi um að þessi kostnaður
yrði greiddur úr ríkissjóði. Það var vissulega bót en þessi kostnaður varð alltaf
mikill.
Fyrsti kaupfélagsstjórinn var ráðinn Guðbrandur Magnússon frá Holti sem áður
er um getið. Guðbrandur var prentari að mennt, einn af frumkvöðlum ungmenna-
félagshreyfingarinnar, mikill dugnaðar- og hugsjónamaður og vinur Jónasar Jóns-
sonar frá Hriflu og fyrsti ritstjóri Tímans. Meðan Guðbrandur var í Holti annaðist
hann símstöðina er þar var rekin. Oft þurfti hann að tala við Vestmannaeyjar og
röddin sem svaraði í símann var undur fögur og eftir því sem Guðbrandur hafði
112