Morgunblaðið - 12.09.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLABIÐ, FÖSTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1986
V erðbréfamarkaðurinn

Lltgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakiö.
Skýrsla flug-
slysanefndar
Flugslysanefnd hefur nú sent
frá sér lokaskýrslu um rann-
sókn á atvikinu í háloftunum yfir
Austfjörðum í júní sl., þegar lá
við árekstri tveggja erlendra far-
þegaflugvéla. Eins og fram kom
hér í blaðinu í gær er það niður-
staða nefndarinnar, að meginor-
sök atviksins hafí verið andvara-
leysi flugumferðarstjóra á vakt í
flugtuminum í Reykjavík og ekki
nægjanlega stöðluð vinnubrögð,
sem m.a. stafí af þjálfunarskorti.
Nefndin leggur til úrbætur í níu
liðum til að koma í veg fyrir að
atvik af þessu tagi endurtaki sig.
Er þar gert ráð fyrir bættri þjálf-
un flugumferðarstjóra og endur-
skoðun á vaktaskipan þeirra,
aukinni tæknivæðingu og svo-
nefndri stöðuskráningu.
Ekki verður of mikið gert úr
alvöru atviksins í júní. Þar vom
á ferð DC-8 þota frá SAS með
186 farþega innanborðs og Boeing
747-jumbóþota frá Bntish Air-
ways með 375 farþega um borð.
Ef þær hefðu rekist saman eins
og við lá hefði þar orðið mesta
flugslys sögunnar. í skýrslu flug-
slysanefndar er ekki upplýst, hver
fjarlægð nefndin telur, að hafí
verið á milli vélanna tveggja, er
brautir þeirra skámst. Morgun-
blaðið hefur hins vegar áður
greint frá því, að flugmenn beggja
vélanna hafí talið að hliðarfjar-
lægð vélanna hafí ekki verið nema
130 metrar og hæðarmismunur
20 metrar. Reglur kveða á um að
hliðarfjarlægð véla í sömu flug-
hæð skuli ekki vera innan við 80
mflur. Morgunblaðið telur gagn-
rýnisvert að nákvæmar upplýsing-
ar um þetta atriði skuli ekki liggja
fyrir almenningi til glöggvunar
og vísar á bug afsökunum þess
efnis að það hefði getað leitt til
óþarfa ótta! Slík ónákvæmni leiðir
þvert á móti til óþarfa tortryggni
og umhugsunar um að eitthvað
sé verið að reyna að fela. Ráð-
herra á að sjá um að öllum
upplýsingum sé komið á framfæri
í svo alvarlegu máli, að rannsókn
lokinni. Annars myndast trúnað-
arbrestur. Rannsókn flugs og
flugslysa er viðkvæmt mál eins
og dæmin sýna, m.a. hér í blaðinu.
Atvikið yfír AustQörðum varð
stórfrétt í fjölmiðlum í nágranna-
löndum okkar. Fréttir af þessu
tagi eru ekki spennandi land-
kynning fyrir okkur, síst af öllu
þegar í ljós kemur að skýringin
liggur í andvaraleysi og slæmum
vinnubrögðum í flugtuminum í
Reykjavík. íslenska flugumsjónar-
svæðið hefur orðið fyrir alvarleg-
um álitshnekki á alþjóðavettvangi
og augljóst er að verði ekki gripið
í taumana og úrbótum hrint í
framkvæmd getur mál þetta dreg-
ið dilk á eftir sér. Við skulum
hafa í huga, að um þessar mund-
ir leggjum við mikla fjármuni í
að laða útlenda ferðamenn hingað
og fá erlend flugfélög til að milli-
lenda hér, ekki síst eftir að nýja
flugstöðin í Keflavík verður tekin
í notkun. Það er óhugsandi, að
þessi vinna beri árangur, ef út-
lendingar telja umferð um
íslenska flugumsjónarsvæðið
hættuspil.
Morgunblaðið hlýtur að treysta
því, að tillögur flugslysanefndar
‘feli í sér slíka breytingu, ef þeim
er hrint í framkvæmd, að atvik
eins og það sem varð yfír Aust-
fjörðum verði framvegis ákaflega
ósennilegt. í ljósi þess telur blaðið
brýnt, að þeim verði tafarlaust
fylgt eftir og úrbætumar jafn-
framt auglýstar rækilega á
viðkomandi erlendum vettvangi.
Daniloff-
málið
Fangelsun bandaríska blaða-
mannsins Nicholas Daniloff í
Moskvu vekur annars vegar upp
spumingar um raunverulegan
vilja sovéskra ráðamanna til að
bæta sambúðina við Bandaríkin
og hins vegar spumingar um
valdahlutföllin í Kreml. Öll rök
hníga að því, að njósnaákæran á
hendur Daniloff sé hreinn tilbún-
ingur og sovéska leyniþjónustan
hafí leitt hann í gildru. En hvers
vegna og hver ræður ferðinni? Er
ætlunin með þessu sú ein, að fá
sovéska njósnarann Gennadiy
Zakharov lausan úr haldi í Banda-
ríkjunum, eins og getum hefur
verið leitt að? Eða er kannski ver-
ið að vara erlenda fréttamenn í
Moskvu við of mikilli „hnýsni" um
sovésk málefni? Tíminn er þá
óheppilega valinn með tilliti til
fyrirhugaðs fundar leiðtoga Sov-
étríkjanna og Bandaríkjanna, sem
miklar vonir eru bundnar við. Vilja
Sovétmenn kannski ekki sjá raun-
vemlegan árangur á þeim fundi?
Sú tilgáta hefur verið sett fram,
að handtaka Daniloffs sé ein-
göngu verk sovésku leyniþjón-
ustunnar, KGB, og eigi að minna
Gorbachev, Sovétleiðtoga, á, að
hann geti ekki farið sínu fram í
alþjóðamálum án þess að valda-
menn leyniþjónustunnar séu með
í ráðum. Hér sé verið að setja
honum stólinn fyrir dymar. Þetta
er umhugsunarefni og ef rétt
reynist kann Daniloff-málið að
verða mikill prófsteinn á það, hver
raunveruleg völd Gorbachevs eru.
Sé hvort tveggja til staðar, vilji
Gorbachev til að bæta sambúðina
við Bandaríkin og völdin í hans
höndum, hlýtur Nicholas Daniloff
að geta strokið um fijálst höfuð
mjög fljótlega, eins og réttlætið
býður.
Um ínnlausn spai
og skiptibréf ríki
eftir Pétur Kristinsson
Nú hefur ríkissjóður hætt sölu
spariskírteina ríkissjóðs til annarra
en þeirra sem eru að innleysa eldri
flokka spariskírteina og jafnframt
lækkað vextina á skiptibréfum í
6,5%, en hæstir voru vextir spari-
skírteina 9% fyrr á þessu ári.
Spumingunni um það hvort eða
hvenær þetta hafí áhrif til almennr-
ar vaxtalækkunar á verðbréfa-
markaði eða ekki verður ekki reynt
að svara í þessari grein, heldur vik-
ið að þeim atriðum sem skipta
mestu máli fyrir þá sem hafa mögu-
leika á að innleysa spariskírteini sín
nú í haust, svo og að þeim spamað-
armöguleikum sem almennt standa
spariQáreigendum til boða á verð-
bréfamarkaðnum nú. í þessari grein
verður þó ekki vikið að hinum ýmsu
spamaðarmöguleikum sem hæft
geta og bjóðast í innlánsstofnunum.
Innlausn spariskírteina
Fyrst verður vikið að þeim atrið-
um er varða þá sparifjáreigendur
sem geta innleyst spariskírteini sín
nú í haust. Tafla 1 sýnir þá flokka.
í töflunni eru sýndir nafnvextir inn-
lausnarhæfra spariskírteina, sem
eins og sjá má eru mjög mismun-
andi eftir flokkum. Ennfremur
kemur fram í töflunni fjöldi óverð-
tryggðra daga við innlausn sem
getur haft áhrif á raunávöxtun
bréfanna. Flokkur 1972-2 er nú
með lokainnlausn og eru hvorki
vextir né verðbætur greiddar á þau
eftir 15. september nk. Það er því
sérstaklega mikilvægt fyrir eigend-
ur þessara bréfa að innleysa þau
nú í haust, þar sem reynslan hefur
sýnt að margir spariíjáreigendur
gleyma sér og láta bréfin standa
vaxtalaus og óverðbætt í lengri eða
skemmri tíma og rýra þannig verð-
gildi sparifjárins. Flokkar frá
árunum 1977 til og með 1983 hafa
nafnvexti á bilinu 3,7 til 4,2% og
er því engin spuming að hag-
Tafla 1
kvæmast er að innleysa þá nú
þegar, hvort sem menn nýta sér
skiptibréf ríkissjóðs eða aðra spam-
aðarmöguleika á verðbréfamarkað-
inum. Flokkar 1973-1 og 1974-1
bera það háa vexti, 9,1—9,2% að
sparifjáreigendur fá lægri raun-
vexti ef þeir taka tilboðinu um
skiptibréf nema aðrir spamaðar-
möguleikar á verðbréfamarkaði séu
nýttir.
Nú í fyrsta sinn í langan tíma
hafa þær aðstæður skapast að
sparifjáreigendur (aðrir en þeir sem
eiga spariskírteini fyrir) geta ekki
nýtt sér þann möguleika að kaupa
nýtt útboð af spariskírteinum ríkis-
sjóðs. Eins og síðar verður vikið að
stendur þessum hópi sparifjáreig-
enda enn til boða að kaupa eldri
spariskírteini ríkissjóðs svo og önn-
ur verðbréf á verðbréfamarkaðnum.
Helstu sparnaðarkostir
á verðbréfamarkaði
Tafla 2 sýnir þær tegundir bréfa,
t.a.m. spariskírteini ríkissjóðs, sem
nú er völ á á verðbréfamarkaðnum.
í töflunni er ávöxtun gefín upp
sem raunávöxtun, þ.e. vextir um-
fram verðtryggingu annars vegar
og heildarávöxtun miðað við 12%
verðbólgu hins vegar. Þó aðilar á
verðbréfamarkaðnum hafi yfirleitt
tamið sér hugtakið raunávöxtun þá
em hér bæði hugtökin notuð til að
fírra fólk misskilningi, því oft er
talað um heildarávöxtun þegar tal-
að er um vexti í inniánsstofnunum.
Eins og kemur fram í töflunni
er binditími mismunandi eftir teg-
undum bréfa, en þó eiga allar þessar
tegundir bréfa það sameiginlegt að
venjulega er hægt að selja þau á
verðbréfamarkaði með stuttum fyr-
irvara. Binditími skiptir þó máli,
því að með honum tryggja menn
háa vexti út binditímann ef vextir
fara lækkandi, en fara hins vegar
á mis við hærri ávöxtun ef vextir
fara hækkandi. Þetta giidir þó ein-
ungis um þau verðbréf sem bera
fasta vexti og á því ekki við um
verðbréf verðbréfasjóða.
Helstu einkenni þeirra verðbréfa-
flokka sem getið er í töflu 2 em
þessi:
a) Skiptibréf ríkissjóðs
Eins og áður er getið bjóðast þau
aðeins þeim sem eiga inniausnar-
hæf spariskírteini. Skiptibréfín em
með lægstu vöxtum sem verðbréfa-
markaðurinn býður upp á í dag,
6,5%, og em með einum gjalddaga
eftir 2 ár og 4 mánuði. Skiptibréfin
em eins og önnur spariskírteini
ríkissjóðs talin vera ömggust bréfa
á verðbréfamarkaði hvað trygging-
ar varðar.
b) Eldri flokkar spariskírteina
Þau bréf er nú hægt að fá á
verðbréfamarkaði og með tilboðum
þar í gegnum Verðbréfaþing ís-
lands með allt að 9% raunvöxtum.
Vilji eigendur innlausnarhæfra
spariskírteina halda áfram að eiga
spariskírteini ríkissjóðs, þá ættu
Inniausnarhæf sparískírteini Haust 1986 Nafn- vextir Fjöldi óverðtr. daga Rýmun vaxta m/v 12% verðbólgu Innlausnar- verð pr. 100 kr. Innlausnar- dagar
1977-2 3,7% 70 2,2% 3.371,15 .10. sept. ’86
1978-2 3,7% 70 2,2% 2.153,75 10. sept. ’86
1972-2 Lokainnlausn
1973-1 9,2% 75 2,4% 17.041,83 15. sept. ’86
1974-1 9,1% 75 2,4% 10.327,12 15. sept. ’86
1979-2 3,7% 75 2,4% 1.404,07 15. sépt. ’86
1982-2 3,5% 0 0 ókomið l.okt. ’86
1981-2 2,8% 15 0,5% ókomið 15. okt. ’86
1980-2 3,7% 25 0,8% ókomið 25. okt. ’86
1983-2 42% 0 0 ókomið 1. nóv. ’86
Tafla 2
Helstu tegundir sparnadar- forma (fyrir utan banka og innlánsstofnana) haustid 1986 Raunávöxtun Ársávöxtun m/v 12% veröbólgu Binditimi
„Skiptibréf" ríkissjóðs 6,5% 19,3% 2 ár og 4 mán.
Eldri spariskírteini með tilboðum í gegnum Verðbréfaþing íslands 6,7-9% 19,5-22,1% 1 mán. til 5'/z ár
Bankatryggð skuldabréf 10-12% 2.3,2-25,4% 1 til 5 ár
Verðtryggð veðskuldabréf einstaklinga og fyrirtækja 14-17% 27,7-31,0% 6 mán. til 10 ár
Einingabréf og Kjarabréf 10,4-21% 23,6-35,5% oftast greidd út samdægurs