Morgunblaðið - 31.03.1987, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. MARZ 1987
Herskarar harðstjóranna - 4. grein
„Summa lastanna“
eftir Vilhjálm
Eyþórsson
Vinsti menn, hvort sem þeir þora
að kalla sig kommúnista eða ekki,
haga sér um fjölmargt eins og ev-
angelískur (þ.e. trúboðssinnaður)
trúarflokkur. Þeir telja sig búa yfir
þekkingu — eða leyndum dómum —
og nota hvert tækifæri til að koma
þessari þekkingu sinni á framfæri
enda álíta þeir að hún muni frelsa
heiminn. Af þessum sökum leita
þeir í störf, þar sem besta tækifær-
ið gefst til að breiða út fagnaðarer-
indið, svo sem við ritstörf, kennslu-
og uppeldismál eða fjölmiðlun.
Vinstri menn eru félagsverur, og
fara því gjaman í flokkum. Hugsun
þeirra hlýðir sömuleiðis ávallt staðli
þess hóps, sem þeir tilheyra. Þeir
eru, eins og t.d. mormónar eða vott-
ar Jehóva, prógrammeraðir, þannig
að þeir hafa ætíð á reiðum höndum
afdráttarlaus svör við hinum að-
skiljanlegustu vandamálum og þessi
svör eru fyrirfram vituð og stuðluð.
Fyrir andstæðinga hefur þetta
ýmsa kosti, því alltaf má vita fyrir
fram, hvaða skoðun þeir muni hafa
í hverju máli. Þó gerir þetta allar
rökræður við vinstra fólk leiðinleg-
ar.
Skoðanir hreinræktaðra komm-
únista má, eins og skoðanir hefð-
bundinna trúflokka, finna í helgum
bókum, sem spámenn þeirra hafa
skráð. Að rökræða við þessa eigin-
legu marxista er algjörlega út í
hött, svipað og að deila við „frels-
aða“ menn eða geðbilaða. Þetta
fólk, ekki síst hinir rússatryggu
jónmúlar — sem eru miklu áhrifa-
meiri og fleiri innan Alþýðubanda-
lagsins en ráða má af Þjóðviljanum
— er þó sjálfu sér samkvæmt þrátt
fyrir allt, hversu vondar sem skoð-
anir þess annars kunna að vera.
Að vera ekki
eins og aðrir
Öðru máli gegnir um það af-
brigði vinstri manna, sem að mínu
mati er hvimleiðast, þ.e. kótilettu-
karlana, sem oft nefna sig „lýðræð-
iskynslóð“ Alþýðubandalagsins.
Þeir eiga raunar sálufélaga innan
allra annarra vinstri flokka. Skoð-
anir þessa hóps eru ekki síður
fyrirfram vitaðar, en ráðast ekki
eins afdráttarlaust af hinni marx-
lenínsku hjárænu, heldur stjómast
þær fyrst og fremst af þeirri tegund
hugsunar, sem er í tísku á vinstra
kanti hveiju sinni. Einmitt vegna
þess hve hugsun þeirra er ófrumleg
reyna þeir ákaft að breiða yfir and-
iegt ósjálfstæði sitt, því þeir telja
mjög eftirsóknarvert að vera „öðru
vísi“. í þessu skyni beita margir
brögðum, svo sem yfirlætislegu
og/eða ábúðarmiklu fasi, (rúðu-
glers?)-gleraugum, hárvexti á höfði
og/eða í andliti, ankannalegum,
vondum klæðaburði og fleiri skrýtn-
um tilburðum.
Ekki tekst þeim þó að verða
„öðm vísi“, eins og til var ætlast,
heldur aðeins að verða eins og aðr-
ir vinstri menn, sem eru líka að
sýnast vera öðruvísi.
Skýringin á háttalagi þeirra er
sú, að hér á Vesturlöndum hefur
nokkuð lengi verið í tísku og þótt
fínn að vera „gagnrýninn", þ.e. ein-
hvern veginn á móti ríkjandi
viðhorfum. Þeir eru þó fáir, sem
hafa skarpskyggni eða innsæi til
þess að vera í alvöru á móti rikjandi
viðhorfum, enda þarf til þess hug-
rekki, eins og sagan heftir marg-
sannað. Miklu sniðugra — og
hættuminna — er að láta forritast
með hefðbundnu vinstra prógrammi
og kaupa þar með tibúin, viður-
kennd rórill.
Þetta skýrir það, hve mörg skáld,
fjölmiðlamenn, rithöfundar og lista-
menn hallast að vinstri stefnu, því
þannig geta menn fengið í einum
pakka fjölda (fyrirframvitaðra)
vandlætingar- og hneykslunarefna,
enda hafa vinstri menn í vopnabúri
sínu mikinn fjölda sökudólga, sem
ávallt er þakklátt verk að ráðast
á. Einnig öðlast þeir það öryggi á
sálinni, sem fylgir því að vera í
hóp. Það spillir heldur ekki, að flest-
ir þeir, sem flalla um bókmenntir
og listir, eru líka vinstri menn (af
sömu ástæðum og listamennimir).
Hylling?
Vís maður hefur einhvem tíma
sagt, að hræsnin sé hylling lastanna
til dyggðarinnar og má svo vera.
Víst er, að það er með öllu óhugs-
andi að vera vinstri maður án þess
að vera jafnframt hræsnari, þótt
vissulega sé hægt að vera hræsnari
ásn þess að vera vinstri maður.
Sú staðreynd, að einmitt vinstri
menn — umþegjendur og talsmenn
alræðis og Gúlags innan lýðræð-
isríkjanna — skuli jafnframt vera
þeir, sem háværastir eru um mann-
úð og manngæsku, frelsi, frið og
mannréttindi, hefur mjög lengi
valdið mér heilabrotum án þess að
ég hafi þó komist að fullnægjandi
niðurstöðu. Skýringin kann að vera
fólgin í fyrmefndu spakmæli. Það
sýnist nefnilega oft vera svo í þessu
lífi, að summa lastanna verði ávallt
hin sama.
T.d. virðist fólk, sem finnur hjá
sér mesta þörf til að starfa að frið-
ar- og mannréttindamálum, einnig
hafa mesta þörf fyrir að réttlæta,
Vilhjálmur Eyþórsson
„Dyr Gúlagsins eru
ennþá læstar og þjóðir
þess hnepptar í fjötra.
Þótt venjulegar, hefð-
bundnar einræðis- og
herforingjastjórnir
hrynji um koll nánast á
hverjum degi — enda
eiga þær enga vini —
hefur engin kommún-
istastjórn enn fallið.
Þær eiga vini.“
veija eða starfa í sérstökum „vin-
áttufélögum" við illræmdar og
herskáar erlendar harðstjómir
(Sovét, Kína, Víetnam, Kúbu o.fl.).
Það liggur raunar í sjálfu eðli allra
friðarsamtaka og ekki síður mann-
réttindasamtaka, eins og t.d.
Amnesty, að þau hljóta að draga
að sér hræsnara, enda gera þau
það. Vafalaust er erfitt að halda
þeim frá.
Amnesty hefur unnið ágætt starf
á undanförnum ámm, en umsvif
vinstri manna á þessum vettvangi
em ekki traustvekjandi í mínum
augum. Herferð þessara samtaka
til liðs við dauðadæmda bandaríska
morðingja er merkileg — að mínum
dómi — þegar menn hugsa til alls
þess raunvemlega gerræðis og kúg-
unar sem svo víða má finna í
heiminum.
Hildiríðarsynir
Þáttur vestrænna vinstri manna,
fjölmiðlafólks og listamanna, ekki
síst rithöfunda, í því að viðhalda
kúgun og alræði innan Gúlagsins
er mikill, en fáir hafa þó veitt þessu
þá athygli sem vert er.
Með rangfærslum sínum og sí-
byljugagnrýni á allt það, sem þeir
telja miður fara hér vestanmegin,
sjá þeir nefnilega áróðursmeistur-
um austantjalds fyrir ómetanlegum
skotfæmm, sem síðan em notuð til
að villa um fyrir þegnum Gúlags-
ins. Sú kænlega upplogna mynd,
sem þetta fólk fær af Vesturlönd-
um, er að vemlegu leyti dregin upp
af vestrænum rithöfundum —
kommúnistum og öðmm vinstri
mönnum — og af vinstra-fjölmiðla-
fólki, sem nóg er af, en um það
gilda sömu meginreglur og áður
vom nefndar vegna listamanna og
gagnrýnenda. Erfitt er eða ómögu-
legt að bregðast við þessu, og
notfæra kommúnistar og liðsmenn
þeirra sér þannig það frelsi, sem
er undirstaða vestrænnar menning-
ar, til þess að grafa undan henni.
Eins og ég hef bent á í fyrri
greinum er ekkert jafn ömggur
mælikvarði á vinstri stefnu og já-
mennska gagnvart Gúlaginu. Þetta
kemur einkar vel fram þegar vinstra
fólk af „lýðræðiskynslóð" kemst í
áhrifastöður við fjölmiðla, sem er
oft.
Málflutningur þess einkennist þá
af linnulausum árásum á Vestur-
lönd, einkum forysturíki þeirra,
Bandaríkin, og af því að draga
ávallt fram þær hliðar hvers máls,
sem em Vesturlöndum óhagstæðar.
Þessu fylgir svo baktrygging, þ.e.
málamynda „gagmýni" á alræð-
isríkin, eða öllu heldur „framkvæmd
Enn er tekið í árinni
Smábátaveiðar eru allsráðandi víðast um heim
Sjávarútvegur í heiminum er
tvenns konar. Annars vegar er stór-
útgerð (oft nefnd iðnaðarútvegur)
þar sem veitt er á vélvæddum skip-
um og aflinn fer á fjarlæga
markaði. Hins vegar er smáútgerð
(sem líka er nefnd handverksveiðar)
sem byggist á opnum árabátum eða
ámóta tækjakosti og aflans er neytt
í heimahöfn. Að þessum skilningi
er varla til nema stórútgerð á Is-
landi eins og nú er málum háttað.
En víða er hann algengasta útgerð-
arformið.
Þegar þessi tvenns konar útvegur
er borinn saman kemur margt at-
hyglisvert í ljós.
fiskgengd, yfírvofandi flóðum og
sjávarföllum, hafnlausum strönd-
um. Stórútgerð og mengun ógna
sums staðar tilverunni.
Það sem ríku þjóðirnar
g-eta gert
Þróunar- og hjálparstofnanir á
Vesturlöndum hafa beint athyglinni
að smábátaútgerðinni í vaxandi
mæli. Þetta stafar af því að ofveiði
er á sumum helstu fiskimiðum stór-
útgerðarinnar og eins af hinu að
fiskveiðilögsaga strandríkja hefur
Stórútgerð Smáútgerð
(iðnaður) (handverk)
Fjöldi sjómanna um450þús. yfir8millj.
Ársafli til manneldis um 24 millj. tn. um 20 millj. tn.
Ársafli í fiskimjöl um 19 millj. tn. næstum ekkert
Árlegolíunotkun 10-14 millj. tn. 1-2 millj. tn.
Munurinn á heimsálfum er einnig
verulegur. Smábátasjómenn afla
um alls matfisks í Afríku, hluta í
Asíu og rúmlega í Rómönsku-
Ameríku.
Ótrygg tilvera
Smábátasjómennimir eru oft þeir
fátækustu meðal fátækra. Tilveran
í sjávarplássunum er býsna ótrygg.
# Sjávarþorpin eru oft afskekkt
og lítið um þjónustu og fyrir-
greiðslu.
# Vegna tækjakostsins eru
fiskimennimir algerlega háðir
því hvemig veiðist við landstein-
ana.
Fæstir hafa aðra afkomumögu-
leika en sjávarfangið. Menn em
ofurseldir náttúmöflunum: stopulli
stækkað. Spumingin er því: Hvem-
ig er hægt að nýta heimamiðin
betur?
Til þess em einkum þijár leiðir.
Sú fyrsta er að eftirláta stórþjóðum
að veita í fiskveiðilögsögu — upp á
misjafna samninga og stopult eftir-
lit. Önnur er sú að koma sér upp
stórútgerð sem allra fyrst þar sem
tæki og kunnátta em allajafna að-
keypt. Þriðja leiðin er að efla þá
hefðbundnu veiði sem fyrir hendi
er. Oftar en ekki em tvær leiðir
valdar samtímis eða jafnvel allar
þijár.
Það er býsna vandasamt að
hjálpa til við að efla smáveiðiskap-
inn. Hann er oft samtvinnaður
lífsafkomu heilla samfélaga, siðum
og venjum og allri félagsgerðinni
(t.d. sjá konur oft um sölu og dreif-
ingu á aflanum). Fiskimennimir
kunna oftast vel til verka, þekkja
miðin manna best og vita hvaða
nýjungar þeir hafa bolmagn til að
taka upp.
Umbætur sem hægt er að fram-
kvæma geta verið af ýmsu tagi.
# Bættar veiðiaðferðir og verktil-
högun.
# Endurbætur á bátum og
veiðarfærum.
# Betri verkunar- og geymslu-
aðferðir.
# Fiskirækt.
Ekkert af þessu má kosta of
mikið þannig að fiskimennimir ráði
ekki við það sjálfir með vissum
stuðningi. Fólkið í sjávarþorpunum
verður líka að vera með í ráðum
ef vel á að fara og árangurinn að
vera varanlegur.
Japanir, Norðurlanda-
menn og FAO
Japanir veita allra þjóða mesta
fískveiðiaðstoð til þróunarlanda.
Þeir einbeita sér að tæknivæddri
stórútgerð. Kanadamenn eru einnig
umsvifamiklir á þessum vettvangi.
Norðurlandaþjóðimar hafa í
meira mæli snúið sér að smáútveg-
inum og litlu sjávarplássunum,
ýmist sjálfstætt eða í samvinnu við
FAO, Matvæla- og landbúnaðar-
stofnur. Sameinuðu þjóðanna, sem
er með viðamikla starfsemi af þessu
tagi í öllum heimsálfum.
Norðmenn eru með fískveiðiað-
stoð víða um lönd. Þeir bjóða upp
á samvinnu um fískrannsóknir,
togaraútgerð, smábátaveiði,
vinnslu, fískirækt o.fl.
Danir (DANIDA) hafa t.d. hjálp-
að til, í samvinnu við FAO, við
eflingu fímm afskekktra sjávar-
Indverskir fiskimenn á Bengalflóa.
þorpa í Benín í Vestur-Afríku og
við bátasmíði í hafnarbænum
Chittagong í Bangladesh. Ekki er
þar allt dans á rósum; 1979 varð
verkfall í bátasmiðjunni og dönsku
ráðgjafarnir voru teknir í gíslingu.
Málið leystist en gagnrýni hefur
einnig beinst að því að nýju bátam-
ir séu svo dýrir að aðeins vel stæðir
peningamenn og milliliðir hafi efni
á að kaupa þá. Kjör margra fá-
tækra fískimanna hafa þó batnað
fyrir tilstuðlan þessara verkefna.
Frá 1979 hafa Svíar (SIDA) lagt
mikið fjármagn í smábátaverkefni
í sjö löndum við Bengal-flóa í sam-
vinnu við FAO, Reynt er að hafa
samráð við íbúana, m.a. við konum-
ar sem fást við netagerð.
íslendingar (ÞSSI) hafa um
nokkurt skeið stutt við bakið á stór-
útgerð sem aflar til útflutnings í
Cabo Verde í Vestur-Afríku, eink-
um með fjölveiðiskipinu Feng. Nú
stendur til að hafa samvinnu um
nokkra þætti í áætlunum heima-
manna um viðreisn smábátaútvegs-
ins, m.a. útvegun á veiðarfærum
og þjálfun sjómanna.
Matvæla- og landbúnaðarstofn-
unin (FAO) efnir árlega til „mat-
væladags" í flestum löndum heims.
16. október sl. vardagurinn hel '
ur smáveiðiskap og litlum físki:
félögum. Vigdís Finnbogad ...
forseti íslands flutti aðalræðuna í
Róm af þessu tilefni. Hún nefndi
m.a. að fordæmi íslands sýndi að
fátæktarsveitir gætu orðið blómleg-
ar byggðir ef sjávarfangið væri
nýtt á réttan hátt. Þannig væri til
reynsla sem gæti nýst í baráttunni
við hungrið í heiminum.
(Unnið á vegum Þróunar-
og samvinnustofnunar ís-
lands eftir upplýsingum
frá FAO, DANIDA, SIDA
o.fl.)