Morgunblaðið - 31.03.1987, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. MARZ 1987
61
t
Útför föður okkar, tengdafööur, afa og langafa,
LÁRUSAR SALÓNSSONAR,
fyrrum yfirlögregluþjóns,
fer fram frá Bústaðarkirkju þriðjudaginn 31. mars kl. 15.00.
Þeir, sem vildu minnast hans er bent á Slysavarnafélagi íslands
eða aðrar líknarstofnanir.
Ármann J. Lárusson,
Grettir Lárusson,
Kristján Heimir Lárusson,
Brynja Lárusdóttir,
Lárus Lárusson,
barnabörn og
Björg Árnadóttir,
Ólafia Þórðardóttir,
Sigurlaug E. Björgvinsdóttir,
Júlfus Einarsson,
Agnes Tryggvadóttir,
barnabarnabörn.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og
útför föður okkar, tengdaföður, afa og langafa,
EGILS FRIÐRIKSSONAR,
bónda,
Skarði, Þykkvabæ.
Fanney Egilsdóttir, Grettir Jóhannesson,
Helgi Egilsson, Guðrfður Magnúsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
iDHIMlllBfll
Utvarps- og segulbands-
tæki frá Siemens eru
góðar fermingargjafir!
RM 825: „Vasadiskó" með
útvarpi og tónjafnara.
Stereó, FM og miðbylgja.
Tenging fyrir spenni.
Léttog lipurttæki.
Verð: 4050 kr.
RC 825: „Vasadiskó" með
tónjafnara. Stereó. Hröð
spólun fram og aftur.
Tenging fyrir spenni.
Verð: 2880 kr.
RK 621: Útvarpstæki, minna
en vasabrotsbók!
Með FM, miðbylgju, lang-
bylgju og 7 stuttbylgjusvið-
um. Stereó í heyrnartæki.
Tenging fyrir spenni.
Verð: 4850 kr.
v____________________________/
RT 740: Feröaútvarp með
burðaról.
FM og miðbylgja. Hentugt
fyrir fólk á faraldsfæti.
Verð: 1090 kr.
V_________:__________/
RM 864: Útvarps- og segul-
bandstæki. Stereó. FM,
stutt-, mið- og langbylgja.
4 hátalarar.
Innbyggður hljóðnemi.
Verð: 8275 kr.
V_____________________________/
RG 276: Útvarpsvekjari með
segulbandi. FM og mið-
bylgja. Vekur með útvarpi
eða suðtóni.
Verð: 3871 kr.
V.____________________________/
RM 853: Útvarps- og segul-
bandstæki.
FM og miðbylgja.
Innbyggður hljóðnemi.
Verð: 3860 kr.
V___________________________/
RM 874: Útvarps- og segul-
bandstæki. Stereó. Tvö
snælduhólf. FM, stutt-, mið-
og langbylgja. 4 hátalarar.
Innbyggöur hljóðnemi.
Verð: 9990 kr.
V___________________________/
-------------------
SMITH & NORLAND
Nóatúni 4 — Sími 28300.
V_________ ■_______/
AF ERLENDUM VETTVANGi
Eftir GUÐMUND HALLDÓRSSON
Vaxandi kuir
í Júgóslavíu
„EF slíkt fólk ætlar að bindast samtökum til að leggja stjórn-
kerfi okkar i rúst grípum við til sömu ráða og þið munduð gera
... Við mundum m.a. beita hernum ... A því má enginn vafi leika,
heima og erlendis, að við munum vetja kerfi okkar með öllum
ráðum.“
egar forsætisráðherra Júgó-
slavíu, Branko Mikulic, sagði
þetta í viðtali við „Der Spiegel"
um vaxandi pólitíska andstöðu
gegn kommúnistaflokki landsins
varð þjóðin agndofa. En hann var
ekki að tala um andstöðu 11,000
manna, sem taka þátt í einstæðum
verkföllum, og þúsunda félaga
þeirra, sem kunna að bætast í
hópinn. Hann átti við andstöðu-
hreyfingar, sem hafa myndazt á
skömmum tíma í sumum hlutum
landsins. Þjóðernisstefna er aðal-
einkenni þessara hópa og Mikulic
óttast að þeir sameinist og fái
verkamenn til liðs við sig, þótt
það gerist varla í bráð. Hótun
hans gat hins vegar einnig átt við
um verkfallsmenn.
Mikulic, sem tók við embætti í
maí í fyrra, er rólegur og hlédræg-
ur, en kunnur fyrir einræðis-
hneigð. Hann er Króati og „sagði
fólki fyrir verkum og það hlýddi"
þegar hann var flokksleiðtogi í
Bosníu. Nú virðist hann vilja
stjóma Júgóslavíu á sama hátt.
Þjóðin hefur ekki átt leiðtoga
síðan Tito lézt 1980 og tök kom-
múnista hafa losnað, völdin færzt
frá Belgrad til sex lýðvelda og
tveggja sjálfstjómarhéraða og nú
er varla lengur hægt að tala um
einn kommúnistaflokk.
Verkföllin hafa verið mest í
Króatíu. Þar hefur gerzt þau
óvenjulegu tíðindi að flokkurinn
og leiðtogar verkalýðsins gagn-
rýna stefnu stjórnarinnar í
launamálum og Mitulic á úr vöndu
að ráða. Enn erfiðara getur reynzt
að hafa taumhald á Slóvenum,
„vestrænustu“ og framsæknustu
íbúum landsins, sem hafa gengið
lengst í gagnrýni. Andstöðuhópar
hafa myndazt í flokknum og
æskulýðssamtökum hans í héraði
þeirra. Ungir andófsmenn leggja
áherzlu á umhverfismál, kvenrétt-
indi og valddreifingu, en hafa
lítinn skilning á mætti verka-
manna.
Aróður „græningja“ hafði þau
áhrif að fyrirhuguð hækkun „um-
hverfisvemdarskatts" var felld í
þjóðaratkvæði í Slóveníu í vetur.
Græningjar sögðu nýja stefnu
nauðsynlega, en ekki auknar fjár-
veitingar, og yfirvöld sættu sig
við dóm kjósenda. Annar and-
stöðuhóður skipulagði undirritun
bænaskjala á aðaltorgi höfuðstað-
arins Ljubljana með leyfi lögreglu
og krafðist m.a.sérstakrar með-
ferðar pólitískra fanga og þegn-
skylduvinnu í stað herþjónustu.
Fréttir um slíka atburði birtast í
æskulýðsritinu „Mladina", sem
segir líka frá mannréttindabrotum
og gagnrýndi skipun Mikulic í
fyrra.
Önnur helzta andstöðuhreyf-
ingin er í Belgrad og nýtur
stuðnings bókmenntarita, viku-
blaða, serbneska rithöfundasam-
bandsins og serbnesku vísinda-
akademíunnar. Sameiningartákn
hennar er „Greinargerðin", skjal
þar sem reynt er að bræða saman
skoðanir lýðræðissósíalista og
herskárra, serbneskra þjóðemis-
sinna. Blaðamenn hafa stofnað
sjóð til styrktar félögum, sem
missa atvinnuna af stjórnmálaá-
stæðum, en þessi félagsskapur er
látinn óáreittur, þótt hann sé
gagnrýndur fyrir að vera „stjóm-
arandstöðuflokkur í mótun."
Einnig starfar nefnd, sem berst
fyrir frjálsum kosningum, óháðu
dómkerfi og verkfallsrétti, og há-
skólakennarar og fyrrverandi
skæruliðar eiga sæti í henni.
Valdhafarnir í Belgrad eiga
erfitt vegna veikleika flokksins
og aukinna áhrifa lýðveldanna.
Tilraunir þeirra til að stemma
stigu við auknu frjálsræði hafa
valdið innanflokksdeilum. Slóven-
skir kommúnistar hafa ekkert
gert til að draga úr auknu lýð-
ræði og í Serbíu hafa flokksleið-
togar ekki þorað að anda á
andstöðuhópana þar, sem njóta
mikillar hylli og athygli. í Make-
dóníu, Kosovo og víðar er hins
vegar tekið hart á andófsmönn-
um.
Stjómin í Belgrad og stjórnir
lýðveldanna leggja á það áherzlu
að verkföllin beinist ekki gegn
stjómkerfínu og svokallaðri
„sjálfstjóm verkamanna", sem
hafa áhrif á rekstur fyrirtækja.
Þetta eru falsrök að dómi mennta-
manns í Belgrad, sem segir:
„Endurreisn kapítalisma fengi
varla víðtækan stuðning með
þjóðinni, en jafnframt trúir enginn
lengur að sjálfstjóm verkamanna
þjóni tilgangi“
Verðbólga er tæplega 100% í
Júgóslavíu, útflutningur hefur
dregizt saman og framleiðni er í
lágmarki. Því var ákveðið með
lögum 27.febrúar að laun sumra
starfshópa yrðu ekki hækkuð í
fjóra mánuði og laun annarra
hópa miðuð við framleiðni. Verk-
föllin beinast aðallega gegn
þessum lögum, sem höfðu í för
með sér verulega launalækkanir.
Þessi uppsteytur er almennt talinn
aðeins byijunin og ólga verka-
manna getur magnazt, þótt
heldur sljákkaði í þeim eftir hótun
Mikulics. „í fyrsta skipti frá
stríðslokum hefur verkalýðurinn
séð hvers hann er megnungur
þegar hann stendur saman gegn
ríkisvaldinu," sagði króatískur
menntamaður. „Vera má að hann
dragi af þessu pólitískar ályktan-
ir.“
Stjórnin vill ekki leggja febrú-
arlögin á hilluna, en hefur bannað
hækkun á verði nokkurra
lífsnauðsynja í þrjá mánuði og
lækkað verð á öðrum. Mikulic
sagði að Júgóslavar mundu ekki
hætta að greiða erlendar skuldir,
sem nema 20 milljörðum Banda-
ríkjadala, en bað lánadrottna að
sýna Júgóslövum skilning. Síðan
neitaði hann að samþykkja hug-
myndir Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
um breytingar í efnahagsmálum.
Þótt lýðveldin hafi aukið sjálf-
stæði neyðast þau líklega til að
vinna saman í efnahagsmálum og
reyna að forðast upplausn Júgó-
slavíu í frumparta sína af ótta við
afleiðingamar. Deilunum um
skiptingu valdsins milli sam-
bandsstjómarinnar og lýðveld-
anna er þó ekki lokið. Verkföllin
em merki um vaxandi jafnvægps-
leysi í efnahagsmálum og stjóm-
málum. Þau ná til alls landsins,
verkfallsmenn hafa sýnt mikla
hörku og búast má við harðnandi
vinnudeilunm, þótt Mikulic hóti
að beita hemum.
Hermennimir eru úr öllum
landshlutum, sveitir þeirra em
blandaðar og herinn er talinn
helzta sameiningaraflið, ef í odda
skerst. Með hótuninni virtist
Mikluic vilja segja hemum að
stjómin skildi áhyggjur hans af
ólgunni. Daginn áður hafði Milan
Daljevic hershöfðingi, varaland-
vamaráðherra, sagt í viðtali að
herinn gæti ekki haldið að sér
höndum og forðazt stjómmál, en
gæti ekki skorizt í leikinn upp á
eigin spýtur, eða með öðmm orð-
um: herinn væri reiðubúinn, ef
hans yrði þörf.
Kannski var hann að tala um
stjórn eins og í Póllandi. Ef herinn
tekur á hinn bóginn öll völd gæti
það leitt til borgarastríðs og
sovézkrar íhlutunar og trúlega
reyna Júgóslavar að forðast að
málið færist á alvarlegt stig. Nú-
verandi glundroði heldur líklega
áfram enn um hríð og getur haft
í för með sér annað hvort hættu-
ástand eða aukið lýðræði. Á
meðan halda skuldir Júgóslava
áfram að aukast.