Morgunblaðið - 11.11.1987, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. NÓVEMBER 1987
Barátta á Norð-
ur-Atlantshafi
eftirJohn C. Ausland
Það sýndi sig meðan á nýliðinni
heimsókn Shultz til Moskvu stóð,
að Mikhail Gorbachev kann að ná
athygli manna. Annað dæmi, þó
ekki jafn áhrifamikið, var heimsókn
hans til Murmansk, þar sem hann
setti fram fjölda hugmynda varð-
andi Norðurlöndin og svæðið þar í
kring. Þó Norðurlandabúar hafi
tekið ræðunni af varkámi hefur hún
vakið nokkrar umræður.
Þó Gorbachev hafí beint máli sínu
til allra Norðurlandabúa eru það
helst Norðmenn sem á hann hlusta.
Tengsl Noregs og Bandaríkjanna
hafa farið versnandi og því finnur
leiðtogi Sovétríkjanna að orð hans
falla í fijóan jarðveg.
Friðartáknið
Fyrir þá sem ekki hafa* heyrt
ræðu Gorbachevs 1. október má
! geta þess að þar lagði hann fram
fjölda tillagna sem hann fann að
myndu bæta andrúmsloftið í þess-
um heimshluta. Ein þeirra skiptir
Norðurlandabúa mestu máli;
j Gorbachev lýsti yfir vilja til samn-
i inga um hemaðarumsvif á Eystra-
! salti og hafsvæðunum við Grænland
; og Norður-Noreg. (Þótt hann hafí
E ekki minnst á Barentshaf og Norð-
ur-íshafíð ætti ekki að gera of mikið
úr því, ef tekið er mið af fyrri að-
ferðum Gorbachevs má gera ráð
íyrir að hann vilji gjaman ræða um
bessi svæði iíka ef einhver mögu-
' )eiki er á samningum.)
Þessi ræða líktist á margan hátt
j
þeirri sem hann hélt í Vladivostok
í fyrra. Þá lýsti hann því yfír að
Sovétríkin væru Kyrrahafsland.
Þar sem Sovétríkin hafa í mörg
ár verið viðurkennd Atlantshafsríki,
hafði Gorbachev enga ástæðu til
slíkra yfírlýsinga í Murmansk.
Hann kaus heldur að biðla við Norð-
urlandanna með loforðum um gull
og græna skóga — ef þau aðeins
yrðu samvinnufúsari.
Þó enginn hafni þessu tilboði
hefði þó ræðan verið Norðmönnum
kærkomnari ef Gorbachev hefði
rætt um skiptingu Barentshafsins.
Gorbachev hrósaði Finnum fyrir
tillögur þeirra varðandi norðurhöf-
in, kannski vegna heimsóknar
Koivisto forseta til Moskvu sem
fyrirhugað var stuttu eftir ræðuna
í Murmansk. Svfar hafa þó einnig
haldið fram sömu' tillögum innan
Sameinuðu þjóðanna og Norðmenn
hafa fylgt þeim eftir á Stokkhólmsr-
áðsteftiunni.
Bandamenn eru
áhugalitlir
Það skyldi engan undra að breski
og bandaríski sjóherinn hafí ekki
tekið þessum tillögum vel. Almenn-
ir embættismenn eru einnig varkár-
ir og benda á að þeir viti ekki með
vissu hvað norska ntjómin nafí í
huga.
Norskir embættismenn vilja ekki
ræða hugmyndir um aukið öryggi
á hafí úti, á þeirri íorsendu að
málið sé enn í athugun. (Þetta sýn-
ir enn einu sinni tilhneigingu til að
ganga framhjá rannsóknum hers-
ins, þetta er ekki einungis bundið
við Noreg.)
Stoltenberg utanríkisráðherra
hefur breytt gangi mála með því
að benda á að fyrst sé nauðsynlegt
að ræða tillögumar í NATO. Með
þessu gladdi hann bandaríska emb-
ættismenn. Enginn skyldi þó láta
sér detta í hug að ræða Gorbachevs
í Murmansk sé mikilvægt umræðu-
efni í Briissel. Embættismenn þar
hafa verið uppteknir af samninga-
umleitunum um meðaldrægar
flaugar f Evrópu og árangurinn af
för Shultz til Moskvu hvetur NATO
ekki til frekari áætlana um af-
vopnun.
En ef höfð er í huga fyrirhuguð
heimsókn Nikolai Ryszkov, forsæt-
isráðherra Sovétríkjanna, til Osló
nú í janúar, á norska utanríkisráðu-
neytið vart annarra kosta völ en
að ákveða afstöðu sína til tillagna
Gorbachevs sem hann setti fram í
Murmansk.
Hemaðarlegnr
raunvemleiki
Ef við víkjum um stund frá dipló-
matískum kænskubrögðum stönd-
um við frammi fyrir dökkri mynd.
Sovétmenn hafa eytt mörgum árum
í að byggja upp flota sinn og flug-
her á Kólaskaga og sífellt stækkað
æfíngasvæði sitt.
í hemaðaráætlunum sínum fyrir
Norður-Atlantshaf eru Bandaríkja-
menn nú herskárri en áður en það
er hluti af allsheijaruppbyggingu
herafla þeirra.
Það einkennir marga Norðmenn,
að þeir hafa blendnar tilfínningar
gagnvart þessu. Þeir hræðast hem-
aðaruppbyggingu Sovétmanna og
em því fegnir auknum umsvifum
bandaríska sjóhersins á Norður-
Atlantshafi. Samt sem áður kvíða
þeir því að það kunni að valda (inn-
anríkis?) vandamálum á einhvem
hátt.
Gorbachev höfðar til þessara
blendnu tilfínninga með tilboðum
um samninga.
Á meðan halda Bandaríkin og
Sovétríkin áfram að auka hæfni
sína til að senda flota til norður-
hafa á stríðstímum.
Það eru engar horfur á að Sovét-
menn geti eignast herstöðvar á
norræna svæðinu á friðartímum.
Því geta þeir ekki annað en haldið
áfram hernaðaruppbyggingu á
Mikhail Gorbachev ræðir við sjóliða f Murmansk.
Ellismellir á Eskifirði
Hópmyndir af Ellismellum. Ljósm./Hansína Halldórsdóttir
eftir Bernhard
Bogason
Fyrir nokkru var haldin stór-
skemmtun i félagsheimilinu Valhöll
á Eskifirði. Hvorki fyrr eða síðar
hefur nokkur skemmtun, fundur
eða annað dregið jafn marga gesti
í.il Valhallar Eskfírðinga. Flestir
voru gestimir fólk frá þrítugu og
uppúr. Rútuferðir voru frá ná-
grannabyggðarlögum og var
stemmningin ekki ósvipuð og þegar
unglingamir streyma í Atlavík um
verslunarmannahelgi.
Á síðasta ári komu nokkrir gaml-
ir hljómsveitajaxlar saman og héldu
skemmtun, sem þeir kölluðu Elli-
smelli 1986 og gáfu allan ágóða til
félagsstarfs eldri borgara. Svo vel
tókust Ellismellir ’86 að Austfirð-
ingar sem sóttu skemmtunina
skemmtu sér konunglega og ekki
var um annað talað í langan tíma
á eftir. Því var ákveðið að endur-
taka smellinn og gefa ágóðann til
Björgunarsveitarinnar og Hjálpar-
sveitar skáta. Búist hafði verið við
góðri aðsókn en ekki hafði nokkum
mann órað fyrir því að fyrir framan
Valhöll myndaðist svo löng biðröð
og nánast örtröð. Höfðu sumir á
orði að biðraðir við vinsælustu
skemmtistaði höfuðborgarinnar
væri slegnar út og miklu meira en
það.
Þegar þessir vinsælu skemmti-
kraftar eru kjmntir munar litlu að
ein ætt frá Eskifírði verði öll upptal-
in, en ættfaðirinn er heiðursborgari
staðarins, Friðrik Ámason. Þor-
valdur sonur hans er maður á besta
aldri og hefur í rúm fjörutíu ár
verið einn helsti harmonikkuþenjari
Eskfírðinga og lék hann eitt stærsta
hlutverk kvöldsins. Þorlákur bróðir
hans, sem býr í Norðfjarðarhreppi,
mætti einnig með sína nikku. Talið
Teikning af Þorvaldi Friðriks-
syni CHAZ.
er að ekki sé sá Austfírðingur, eldri
en fertugur, sem ekki hefur lent á
harmonikkuballi með þeim bræðr-
um. Fjórir sjmir Þorvaldar vom á
sviðinu allt kvöldið. Ellert Borgar
fyrrum skólstjóri á Eskifirði nú
skólastjóri í Reykjavík lék áður með
mörgum hljómsveitum á Eskifírði
og síðar var hann liðsmaður í hljóm-
sveitinni Randver, sem var mjög
vinsæl fyrir u.þ.b. tíu árum og gaf
út nokkrar hljómplötur. Haukur
netagerðarmeistari, á Höfn, Homa-
fírði lék einnig í hljómsveitum á
Eskifirði áður fyrr og hljómsveit
hans er alltaf vinsæl þar sem hún
leikur á hótelinu á Höfn og víðar.
Guðmann og Þórhallur kennarar á
Eskifírði hafa um árabil leikið í
fjölda hljómsveita og var Guðmann
í hljómsveitinni Lótus á árunum
1972—74. Þorlákur Friðriksson átti
einn son á sviðinu þetta iaugardags-
kvöld, Ágúst Armann skólastjóra
tónlistarskólans á Neskaupstað.
Hann er meðlimur í Bumbunum frá
Neskaupstað, hinni sívinsælu
hljómsveit Austfirðinga, og hefur
hann eins og frændur hans verið í
mörgum hljómsveitum á liðnum
árum. Halldór Friðriksson bróðir
Þorláks og Þorvaldar er „músik-
alskur" eins og þeir og hefur oft
skemmt fólki með söng ásamt þeim
bræðrum. Halldór tók að visu að-
eins óbeint þátt í þessari skemmtun
þar sem hann er húsvörður Val-
hallar, en böm Iians, Hansína og
Georg skemmtu bæði með Elli-
smellum. Þau sungu á árum áður
með mörgum hljómsveitum á Aust-
fjörðum og sýndu samkomugestum
að þau hafa engu gleymt, enda eru
þau meðal máttarstólpa í sönglífí
Eskfírðinga í dag. Þá em ótaldir
tveir úr Ellismellum, sem ekki eru
skyldir Friðriksbræðrum. Guðlaug-
ur Sigurðsson kennari á Höfn hefur
á undanfömum árum leikið í hljóm-
sveit Hauks Þorvaldssonar. Guð-
laugur er að vísu skyldur
bræðmnum Hauki, Ellert, Guð-
manni og Þórhalli í móðurætt.
Síðast en ekki síst skemmti Addi
rokk með Ellismellum 1987. Hann
hefur oft leikið í hljómsveit með
einhveijum sona Þorvaldar. Að
sjálfsögðu vakti Addi rokk gífurlega
athygli þetta kvöld enda er hann
frægur fyrir að hafa leikið með
Stuðmönnum auk þess er sviðs-
framkoma hans með eindæmum
kröftug og lífleg. Hann gaf mörgum
aðdáendum eiginhandaráritun og
mynd af sér.
Þórhallur og Guðmann sem bám
hita og þunga af úndirbúningi Elli-
smella ’86 og ’87 sögðust vona að
það yrði hægt að halda Ellismelli
’88, en það færi eftir aðstæðum hjá
liðsmönnum að ári. Þeim fínnst
gaman að rifla upp Paul Anka,
Peter og Gordon, Bítlana o.fl. Ef
tekið er mið af stemmningunni í
Valhöll þetta laugardagskvöld er
næsta víst að mjög margir em sam-
mála þeim bræðmm og greinilegt
að harmonikkuiögin, rokkið og
reyndar öll tónlist frá ámnum
1955—75 á sér marga aðdáendur.
Að minnsta kosti skemmtu sér allir
konunglega í Valhöll fyrrgreint
kvöld jafnt yngsta sem elsta kyn-
slóðin svo ekki sé minnst á þá týndu.
Höfundur er kennari á Eskifirði.