Morgunblaðið - 11.11.1987, Blaðsíða 56

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDÁGUR 11. NÓVEMBER 1987
56
Guðriður Þorkels-
dóttir — Minning
Fædd 11. nóvember 1900
Dáin 29. október 1987
Fyrrverandi tengdamóðir mín,
Guðríður Þorkelsdóttir, verður jarð-
sungin í dag. Þar sem Guðríður var
mér mjög kær langar mig til að
minnast hennar með fáeinum orð-
um.
Ég kynntist Guðríði fyrst er ég
kom ung á heimili hennar og Ell-
erts með syni þeirra Ásgeiri sem
tilvonandi tengdadóttir þeirra. Er
ég rifla þá stund upp er mér minnis-
stæðast þegar við sátum saman og
skoðuðum myndir af bömunum
þeirra. Síðar meir eftir að kynni
okkar urðu nánari sá ég hversu
þessi fyrsta samverustund okkar
lýsti Guðríði vel. Hún var kona, sem
helgaði líf sitt eiginmanni og böm-
um. Heimili þeirra bar glögglega
vott um það.
Alla tíð auðsýndi hún mér og fjöl-
skyldu minni mikinn hlýhug og kom
það fram á ýmsan hátt. Guðríður
reyndist mér vel og stendur þar upp
úr atburður, er ég þurfti mjög á
aðstoð að halda vegna veikinda.
Hún tók sig upp, ferðaðist ein til
Svíþjóðar og kom til okkar sem af
himnum send. Þessi aðstoð hennar
við mig og heimili mitt er mér mjög
dýrmæt og gleymist aldrei.
Síðastliðið sumar kom Elín, elsta
dóttir Guðríðar, með hana í hjóla-
stól heim til mín. Þegar við hittumst
skein úr andlitum okkar gagnkvæm
hlýja og væntumþykja og gladdi
þessi stund okkur báðar mikið.
Ég þakka Guðríði fyrir það sem
hún var mér og fel hana forsjá
Guðs. Samband mitt við hana var
mér mikils virði. Guð gefi aðstand-
endum hennar styrk í söknuði
þeirra. Blessuð sé minning hennar.
„Með tryggð til máls og manna
á mátt hins góða og sanna
þú trúðir traust og fast.
Hér er nú starfsins endi.
í æðri stjómarhendi
er það, sem heitt í hug þú barst." (E.B.)
Guðlaug Ragnarsdóttir
Amma okkar, Guðríður Þorkels-
dóttir, fæddist á Akri á Bræðra-
borgarstíg 11. nóvember árið 1900.
Foreldrar hennar voru hjónin Stein-
unn Guðbrandsdóttir og Þorkell
Helgason. Amma átti þijú systkini,
þau Svein, Margréti og Daníel, sem
er einn eftirlifandi. Ennfremur ólst
upp með ömmu fóstursystir hennar,
Helga Gísladóttir, en hún er látin.
Arið 1927 var hamingjuár í lífí
ömmu, en þá giftist hún afa okkar.
Ellert Kristni Magnússyni. Þau
eignuðust fímm böm, Elínu, Guð-
rúnu, Ásgeir, Þorkel Steinar og
Magnýju. Afí dó árið 1974 og bjó
því amma ein í 13 ár. Síðastliðið
eitt og hálft ár lá amma á sjúkra-
stofnun. Og fór líðan hennar smám
saman versnandi. Hinn mikli
lífskraftur þvarr og kallið kom að
lokum.
Þrátt fyrir að við systumar viss-
um að hveiju stefndi kom dauðinn
okkur samt í opna skjöldu. Amma
er dáin. Það er erfitt að átta sig á
því að hún er ekki lengur á meðal
okkar. Dauðinn skilur eftir sig viss-
an tómleika og sáran söknuð.
Ýmsar minningar þyrlast upp í hug-
um okkar og verða að dýrmætu
safni, sem við munum ávallt geyma.
Amma var lágvaxin, fíngerð
kona, sérlega létt á fæti og rösk í
hreyfingum. Við fengum snemma
vitneskju um að hún hefði verið í
fímleikum á sínum yngri árum.
Jafnframt hafði hún verið í fím-
leikahópi, er sýndi fyrir danska
konunginn. Og þótti okkur mikil
upphefð í því.
Við kjmntumst hjálpsemi ömmu
fyrst þegar hún og afí gerðu sér
ferð til fjölskyldu okkar erlendis.
Veikindi steðjuðu % að, mörg verk
þurfti að vinna og hjálpin því tekin
fegins hendi. Minnumst við enn
þessa tíma með þakklæti í huga.
Okkur er ennfremur kunnugt um,
að fleiri einstaklingar urðu hjálp-
semi hennar aðnjótandi.
Við bjuggum í sama húsi og
amma í hartnær fímm ár. Þá feng-
um við enn betur að kynnast hvaða
mannkostum hún var búin. Amma
var dul kona, föst fyrir, með
ákveðnar skoðanir. Hún var traust
og í hjarta hennar bjó mikill kær-
leikur, sem birtist í umhyggju
hennar fyrir öllum bömum og
bamabömum sínum.
Ósjaldan fengum við systumar
að kúra í hlýja og notalega rúminu
hjá henni og afa. Amma lagði
Minning:
Ambjörg Svenisdóttir
frá Seyðisfirði
Fædd 16. febrúar 1905
Dáin 4. nóvember 1987
í dag er til moldar borin Am-
björg Sverrisdóttir frá Seyðisfirði.
Andlát hennar bar skjótt að en
kom þó ekki alveg á óvart.
Ættir og lífshlaup Ambjargar
verða ekki rakin hér, en mig langar
til að minnast hennar sjálfrar eins
og hún kom mér fyrir sjónir.
Ambjörg var fríð kona, sérlega
hárprúð, kvenleg og afar fáguð í
framkomu. Mér er óhætt að fullyrða
að vandaðri manneskju hefí ég ekki
kynnst. Góðvild hennar til allra var
til fyrirmyndar og mikið var henni
annt um íjölskyldu sína, böm,
bamaböm og bamabamaböm, og
fylgdist grannt með hvemig þeim
reiddi af.
Hún hafði mikið yndi af lestri
góðra bóka og fannst það meira
gaman en „að fara út að skemmta
sér“, og var því fróð um marga
hluti. Einkum stóðu trúmál henni
nærri og las hún mikið um þau.
Hún var ekki margmál venjulega,
en þegar við sátum tvær einar,
ræddi hún mikið um það sem hún
las. Hún tróð skoðunum sínum ekki
upp á aðra né flíkaði tilfínningum
sínum, en hafði sína trú og skoðun
á lífínu og..tjlverunni. Hún var ein-
lægur vinur vinna sinna — og nú
er ég einum vin fátækari.
Þegar Ambjörg var ung stúlka
fór hún til Reykjavíkur að læra að
sauma. Ekki lagði hún þó sauma-
skap fyrir sig sem atvinnu, en þessi
mennt nýttist henni sjálfri vel fyrir
heimilið, og eitthvað hjálpaði hún
kunningjunum. Hún sagði mér
stundum frá þessari Reykjavíkur-
dvöl sinni. Hana mun hafa langað
til að læra meira, en þá skorti aur-
ana og ekki varð af frekari
menntun.
Æviferill hennar var ekki í miklu
frábmgðinn því sem varð hlutskipti
flestra kvenna sem fæddust upp
úr aidamótunum. Hún giftist ung
Haraldi Víglundssyni tollverði og
helgaði hún eiginmanni og bömum
alla krafta sina. Þau bjuggu lengst
af á Seyðisfirði. Árið 1968 fluttust
Ambjörg og Haraldur til Hafnar-
Qarðar. Haraldur lést árið 1974,
og þá fluttist Ambjörg að Borgar-
holtsbraut 49 í Kópavogi og bjó þar
til dauðadags. Böm Ambjargar og
Haraldar em Jenný, Svandís, Sverr-
ir, Sigrún og Pálína.
Síðustu árin var Ambjörg ekki
heilsuhraust. En §arri fór því að
hún kvartaði. Hún taldi jafnvel eðli-
legt að fólk á hennar aldri væri
lasið og finndi til. Og svo sannar-
lega leið henni ekki alltaf vel.
áherslu á það, að næríngin sæti í
fyrirrúmi. Hún smurði handa okkur
góðar kæfubrauðsneiðar og sá til
þess að við tækjum allar lýsi. Til
að gera lýsistökuna eftirsóknar-
verðari gaf hún okkur maltsopa á
eftir. Þar með fengum við eitthvað
til að hlakka til. Eitt af því, sem
amma var snillingur í, var kleinu-
bakstur. Kleinumar hennar ömmu
áttu sér enga hliðstæðu. Oft stóðum
við agndofa hjá og fylgdumst með
snömm handtökum hennar. Og
síðan bauð amma upp á volgar
kleinur og mjólk.
Heimiii ömmu og afa bar þess
merki að þar fór myndarleg hús-
móðir. Allt var í röð og reglu.
Amma hafði áhuga á handavinnu,
og var hún sérstaklega leikin við
að hekla. Nutum við góðs af því,
þar sem hún heklaði hvem dúkku-
kjólinn á fætur öðmm handa okkur.
Þær stundir komu, að amma fór
í öskjur sínar, tók þar upp marglit-
ar tuskur og aðstoðaði okkur við
að sauma öskupoka. Spenningurinn
var mikill, og þegar litlar telpur
guggnuðu og þorðu ekki að hengja
pokana, þá kom amma til skjalanna
og bjargaði málunum.
Ekki er hægt að minnast ömmu
án þess að geta um trú hennar.
Amma átti einlæga trú á Jesú
Krist, frelsara mannkyns. Trúiil
mótaði hana og allt hennar líf. Hún
deildi henni með bömum sínum og
gaf þeim hana í veganesti. Og þessi
dýrmæti trúararfur hefur einnig
borist til okkar.
Um siðustu jól áttum við mjnnis-
stæða stund með ömmu. Á að-
fangadag heimsóttum við hana,
kveiktum kertaljós og vöktum hana
með jólasöng. Andlit hennar Ijóm-
aði, tár blikuðu í augunum og hún
tók undir sönginn, „Heims um ból,
helg em jól".
En eitt sinn verða allir menn að
deyja — og nú hefur Ambjörg kvatt
þennan heim. Hún kveið ekki vista-
skiptunum, því hún hafði sína
einlægu trú.
Ekki er hægt að segja að það
sé sorg þegar gamalt fólk deyr, en
það er söknuður.
Að lokum vil ég þakka Ambjörgu
okkar góðu kynni og votta henni
virðingu mína með þessum fátæk-
legu orðum. Ég tel að það hafí verið
ávinningur fyrir mig að kynnast
henni, lífsviðhorfum hennar og allri
breytni. Hún var góð kona í orðsins
fyllstu merkingu.
Bömum hennar og fjölskyldu
þeirra, svo og öðrum ættingjum og
vinum votta ég samúð mína.
Blessuð veri minning hennar.
Halldóra Thoroddsen
Amma bar hag krístindómsins
mjög fyrir bijósti. Hún var meðlim-
ur í KFUK og starfaði þar einkum
sem ung kona. Jafnframt var hún
virk í starfí Kvenfélags Hallgríms-
kirkju. Var henni mjög annt um þá
kirkju og vildi veg hennar sem
mestan.
Þegar við systumar ákváðum að
rita nokkur orð um ömmu reyndist
okkur erfítt að festa hugsanir okk-
ar á blað. Því orðin segja oft svo
lítið.
Fjölmargar myndir af öðmm at-
burðum renna upp fyrir hugskots-
sjónum okkar. M.a. má nefna
jólaboðin, sem amma hélt, ævintýr-
in, sem hún sagði okkur og síðast
en ekki síst bænaversin. Þar ber
hæst versið:
Vaktu, minn Jesú, vaktu í mér.
Vaka láttu mig eins í þér.
Sálin vaki, þá sofnar líf,
sé hún ætíð í þinni hlíf.
(HP)
Eftir því sem við hugsum meira
til baka um liðinn tíma sjáum við
betur og betur hversu stóran þátt
amma átti í lífi okkar. Hún fylgdist
með okkur sem litlum telpum og
það viðhorf breyttist ekkert eftir
að við urðum eldri. Henni var annt
um að allt gengi okkur sem best í
haginn. Hún var okkur góð amma
og minningin um hana lifír áfram
í hjörtum okkar.
Við þökkum Guði fyrir ömmu og
þær stundir er við áttum með henni.
Við vitum að hún hvílir í hendi
Hans — Guðs, sem á allt okar ráð.
Ragnhildur, Steinunn
og Guðlaug Helga.
í dag er til moldar borin í
Reykjavík mikil sæmdar- og heið-
urskona, Guðríður Þorkelsdóttir,
sem fædd var á Akri við Bræðra-
borgarstíg (nú nr. 25) þann 11.
nóvember árið 1900, en bjó lengst
af á Snorrabraut 73 í Reykjavík eða
í hartnær hálfa öld.
Foreldrar Guðríðar voru hjónin
Steinunn Guðbrandsdóttir frá
Klafastöðum í Skilmannahreppi, en
ættir hennar voru að mestu úr Kjós
og Borgarfirði, og Þorkell Helga-
son, sjómaður og seglagerðarmaður
frá Kasthúsum í Reykjavík. Var
móðurætt Þorkels úr Reykjavík, en
föðurættina má hið næsta rekja
norður í Kræklingahlíð í Eyjafírði.
Guðríður ólst upp í foreldrahús-
um á Akri fram á fullorðinsár við
mikið og gott atlæti foreldra og
systkina. Heimilisbragur á Akri
mun hafa verið svo sem tíðkaðist á
islenskum alþýðuheimilum á þess-
um tíma varðandi vinnusemi,
spamað, ástundun og trúrækni.
Þó má nefna tvennt, sem samtíð-
armenn telja að hafi verið einkenni
á þessu heimili umfram annað. Það
fyrra var náungakærleikur, en frá-
sagnir af afreksverkum Steinunnar
Guðbrandsdóttur á því sviði eru enn
margar til. Var henni enda vottuð
þökk í því efni, er hún var gerð að
heiðurfélaga í líknarfélaginu Hvíta-
bandinu.
Hitt sem sérstakt var fyrir heim-
ilið á Akri var söngelska. Systkinin
Qögur, Sveinn, Margrét, Guðríður
og Daníel voru sísyngjandi og höfðu
hvort öðru betri söngraddir. Bræð-
umir Sveinn og Daníel urðu síðar
landsþekktir söngmenn og eru enn
til með þeim nokkrar upptökur sem
leiknar em í Ríkisútvarpi íslendinga
enn þann dag í dag. Kunnugir töldu
að ekki hefði síður farið með radd-
ir systranna, hefðu kringumstæður
stuðlað að þroska þeirra og þjálfun.
Guðríður gekk í Miðbæjarbama-
skólann í Reykjavík svo sem skylda
kvað á um, en fór að vinna fyrir
sér strax og aldur leyfði. Réðst hún
þá m.a. í heimilisvist hjá Haraldi
Böðvarssyni á Akranesi og hjá
Smjörlíkisgerðinni og Sanitas í
Reykjavík vann hún um árabil.
Fór alls staðar af henni sérstakt
orð sakir dugnaðar, vandvirkni,
samviskusemi og ósérhlífni.
Á þessum árum var Guðríður
einnig áköf íþróttamanneskja. Var
hún í úrvalsflokki ÍR, sem þá var
þekktastur hérlendra fímleika-
flokka, enda undir stjóm Bjöms
Jakobssonar, íþróttakennara, sem á
þessum árum og síðar var afburða-
maður í íþróttauppeldi þjóðarinnar.
Hélt flokkur þessi margar sýningar
á opinberum vettvangi og komst
vel frá sínu, m.a. þegar sýnt var
fyrir Danakonung, sem þótti að
sjálfsögðu stóratburður í lífí liðlega
tvítugrar stúlku.
Annað frá þessum árum er vert
að nefna, enda er þar um að ræða
lífsþátt, sem átti eftir að hafa afger-
andi áhrif á allt ævistarf Guðríðar.
Hér er um að ræða kristna trú. Svo
sem áður er frá greint var mikil
trúrækni á bemskuheimilinu. En
boðskapur kristindómsins náði með
sérstökum hætti að hjarta Guðríð-
ar. Fríkirkjan var heimiliskirkjan
og sótti hún guðsþjónustur þar
reglulega. Einnig kynntist hún sem
bam starfi Hjálpræðishersins, sem
á þessum ámm stóð með miklum
blóma og snerist að verulegu leyti
um að aðstoða þurfandi. Þann boð-
skap tók Guðríður alvarlega þótt
ung væri, enda mjög í samræmi við
þann anda sem ríkti í heimahúsum
hennar. Síðar gekk hún í KFUK
og reyndist þar trúr og góður fé-
lagsmaður alla tíð. Á þessum árum
mun hún hafa valið sér lífsstef „Fel
Drottni vegu þína, hann mun vel
fyrir sjá“ og varð það leiðarstjama
hennar í erli og amstri daganna
langa ævi.
Þann 21. maí 1927 urðu kafla-
skipti í sögu Guðríðar. Gekk hún
þá í hjónaband og stofnaði til heim-
ilis. Maður hennar var Ellert
Magnússon frá Syðra-Sýrlæk í
Flóa, fæddur 1. maí 1897 og dáinn
8. febrúar 1974. Óhætt er að segja
að hjónabandið hafí orðið sérlega
farsælt og batnað með árunum, ef
eitthvað var. Er slíkt hlutskipti
mikil gæfa. Ekki er þó hægt að
segja að lífíð hafí reynst þeim hjón-
um dans á rósum, öðru nær. Ellert
hafði misst föður sinn 5 ára, fór
að vinna fyrir sér á skútum 12 ára
og vann sem sjómaður langt fram
á fertugsaldur. Þá hijáðu hann
veikindi mjög á efri ámm. Guðríður
átti vafalaust þátt í því að Ellert
fór í land, enda stóð henni löngum
beygur af sjó, svo sem margri
íslenskri konu fyrr og síðar. Þegar
Ellert hætti sjómennsku fékkst
hann mest við akstur stórra bifreiða
og húsbyggingar. Byggði hann
mörg hús hér í borg og bjuggu þau
hjón í sumum þeirra, m.a. að Fjöln-
isvegi 3, Freyjugötu 42, Skeggja-
götu 13 og loks á Snorrabraut 73,
sem þá hét Hringbraut. Þar stóð
svo heimili Qölskyldunnar í sem
næst 50 ár.
Böm.þeirra hjóna urðu 5 og eru
öll á lífí. Elst er Elín, húsfreyja og
hjúkrunarkennari, fædd 20. febrúar
1928, þá Guðrún, fædd 15. nóv.
1930, fóstra og læknisfrú á Akra-
nesi, Ásgeir B., fæddur 20. mai
1933, yfirlæknir á Grensásdeild í
Reykjavík, Þorkell Steinar, fæddur
10. júlí 1939, námsráðgjafí ogbóndi
og Magný, fædd 21. apríl 1942,
húsfreyja og bankastarfsmaður.
Bamabömin em orðin 17 talsins.
Fullyrða má að þau Guðríður og
Ellert hafí átt barnaláni að fagna.
Komu þau öllum bömum sínum
heilum til fullorðinsára, tryggðu
þeim góða menntun og innrættu
þeim reglusemi og heilbrigt lífsvið-
horf. Vafalaust þykir sumum það
vel af sér vikið að ala upp 5 börn
og tryggja m.a. í leiðinni að ekkert
þeirra neytti tóbaks eða áfengis,
en þannig vom uppeldisáhrif
Guðríðar því sjálfsagt var þetta
fyrst og fremst hennar verk.
Heimilið á Snorrabraut 73 hefur
einnig reynst mörgum minnisstætt.
Gestagangur var þar mikill. Systk-
ini Ellerts 9 að tölu og fjölskyldur
þeirra, ættingjar Guðríðar, vinir og
félagar bamanna o.s.frv., allt var
þetta manngrúi sem gerði sér
tíðfömlt á Snormbraut 73. Heimilið
varð einskonar félagslegur mið-
punktur hjá ótrúlegum fjölda fólks.
Og heimilinu og móttökum stjóm-
aði frú Guðríður af sérstakri reisn
og myndarskap. Vafalaust hafa
góðar móttökur og viðurgerningur
og alúð húsfreyju stuðlað mest að
þeim gestagangi sem þama var
landlægur.
Guðríður Þorkelsdóttir var um
margt einstök og óvenju heilsteypt
og vel gerð manneskja. Þess nutu
að sjálfsögðu fyrst og fremst allir
hennar nánustu, en einnig fjölmarg-
ir aðrir.