Morgunblaðið - 11.11.1987, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. NÓVEMBER 1987
45
Þórhildur Þorleifsdóttir 1 jómfrúræðu:
Helmingur þjóðarinnar má ekki
sigla þjóðarskútunni á slig*
Hér fer á eftir jómfrúræða
Þórhildar Þorleifsdóttur
(Kvl.-Rvk.) á Alþingi sem flutt
var i umræðum um stefnuræðu
forsætisráðherra 27. október sl.
Virðulegi forseti. Góðir áheyr-
endur.
Við kvennalistakonur áttum þess
kost í vor að eiga aðild að ríkis-
stjóm ásamt Sjálfstæðisflokki og
Alþýðuflokki, og var talsverður
áhugi fyrir að sú stjórnarmyndum
tækist og fast lagt að okkur „að
axla þá ábyrgð" eins og það er orð-
að. Hafí það vafíst fyrir einhveijum
í vor að skilja því við höfnuðum
aðild að ríkisstjóm er nú kærkomið
tækifæri til að útskýra fyrir þeim
hinum sömu hveijar vom okkar
ástæður. Þær liggja nú ljósar fyrir.
Við áttum ekki kost á öðm en
að eiga aðild að sams konar stefnu-
mótun og kom fram í máli hæstvirts
forsætisráðherra. Við vomm ósátt-
ar við þær aðgerðir sem þá var
stungið upp á líkt og við emm ósátt-
ar við þær nú. Við vildum ekki þá
frekar en nú leggja þyngri byrðar
á launafólk. Við vomm og emm
ósáttar við matarskatt og skatt á
menningarstarfsemi. Við höfðum á
reiðum höndum alls konar tekjuöfl-
unarleiðir fyrir ríkissjóð sem allar
miðuðu að því að færa fjármagn
frá þeim efnameiri til hinna efna-
minni.
! vor var Alþýðuflokkur sammála
okkur um þessar leiðir, en Sjálf-
stæðisflokkurinn stóð fast á sínu
og svo mikið langaði Alþýðuflokk-
inn I stólana að þeir gleymdu
flestum fyrri áformum. Það er Jó-
hanna Sigurðardóttir sem stendur
ein eftir ineð sín fyrirheit enda er
nú ráðist að henni úr öllum áttum.
En það sem úrslitum réð var af-
staða beggja viðræðuflokkanna til
iaunamála. Kvennaiistakonur gerðu
það að úrslitaatriði að kjör hinna
lægstlaunuðu, aldraðra og fatlaðra,
yrðu bætt að mun. Við sáum ekki
aðrar '.eiðir en lögbindingu lág-
markslauna sem miðast skyldu við
framfærslu einstaklings sem okkur
sýndist þá vera um 40 þúsund kr.
og skyldi sú hækkun líka ná til aldr-
aðra og fatlaðra. Auk þess vildum
við að á ijárlögum væri ákveðinni
upphæð varið til að hækka launin
sem koma þar næst fyrir ofan,
stigminnkandi krónutal upp að t.d.
60 eða 70 þús. kr.
Við Iýstum okkur líka fúsar til
að ræða allar aðrar leiðir til að ná
þessu marki ef þær fyndust. En þær
fundust ekki, enda var ekki leitað
að þeim. Þetta var afgreitt sem hin
mesta fírra sem þýddi varla að tala
um, svo fráleit væri hún. Það voru
kallaðir til allir helstu hagspekingar
landsins og það stóð ekki á svörun-
um. Þeir féllust í faðma, þvert á
flokksbönd, og lýstu þvi yfir hver
um annan þveran að þetta væri
óframkvæmanlegt og sönnunin sótt
alla leið til Mesapótamíu, löngu fyr-
ir Krists burð. Launamunurinn
hefði þá verið sá sami þar og hann
væri hér á landi nú og því sýnilegt
að ekki væri hægt að breyta. Auk
þess væri ekki hægt að reikna út
lágmarksframfærslukostnað ein-
staklings því að eyðsla hans og
neysla færi eftir því hvað hann
hefði á milli handanna af ráðstöfun-
arfé. Ja, þvílík speki.
Samt segjast allir vilja draga úr
launamun og þá sérstaklega milli
kynja. Hæstvirtur forsætisráðherra
sagði áðan að það ætti að gera
átak í því að koma á jafnrétti milli
kvenna og karla með sérstakri
áherslu á launajafnrétti. Hann
nefndi hins vegar ekki hvers konar
átak eða hvemig ætti að vinna að
því. Ekki gat hann bent á leiðir í
vor og því hlýtur maður að efast
um að þessi yfírlýsing sé annað en
orðin tóm. Hann hefur skipað nefnd
til að kanna orsakir launamisréttis.
Þetta er bara sýndarmennska. Það
þarf ekki fleiri kannanir á því sem
liggur í augum uppi. Þær eru til,
bæði innlendar og erlendar, og allar
sýna ótvírætt það sama. Misréttið
er himinhrópandi. Það þarf aðgerð-
ir en ekki kannanir.
Það þarf heldur ekki að kanna
orsakimar fyrir launamisrétti. Þær
em endurspeglun á því vanmati og
virðingarleysi sem konum og hefð-
bundnum störfum þeirra cr sýnt,
heima og heiman. Og ef hæstvirtur
forsætisráðherra vill leita '.eiða á
hann bara að koma ' cmiðju til
Kvennalistans. Við höfum þegar
bent á vnargar leiðir sem mundu
bæta kjör og aðstæður kvenna og
um leið fjölskyldunnar sem er þessi
homsteinn sem honum verður
tíðrætt um.
Hann og samstarfsmenn lians
hafa haft tækifæri til að styðja
mörg góð mál hér á Alþingi sem
Kvennalistinn o.fl. hafa flutt, svo
sem eins og frumvarp um endurmat
á störfum láglaunahópa, um bind-
ingu lágmarkslauna, fæðingarorlof,
miklu betra en það sem samþykkt
var á síðasta þingi, um lífeyrissjóðs-
réttindi heimavinnandi húsmæðra,
um launalaust frí frá störfum vegna
umönnunar bama, um mat á heimil-
isstörfum til starfsreynslu, tillögur
um samfelldan einsetinn skóla, sem
stórfellt átak í dagvistunarmálum
o.fl., o.fl. Hvar var átaksáhuginn
þá? Því miður víðs fjarri og átakið
birtist okkur nú í allri sinni dýrð.
Stofna nefnd, leita leiða.
Nei, þá er öllu háværari krafan
um að draga úr neyslu og þenslu.
Og víst er þörf á því. Og víst er
verðbólgan vágestur. En það geng-
ur ekki að ætla að biðja láglauna-
fólk einu sinni enn að taka á sig
byrðamar af að halda henni niðri
með hófstilltum kröfum eða að
kenna því um þensluna.
Það er ekki það sem er að eyða
og spenna, íjárfesta og flytja inn,
búa til viðskiptahalla, reisa verslun-
arhallir eða að taka fé að láni hjá
fjármögnunarfyrirtækjum. Það
gera þeir sem hafa til þess aura-
ráð, og því þarf að minnka þau
auraráð. Ekki leyfa þeim að eyða
svo miklu að þjóðarbúið komi út
með bullandi tapi þrátt fyrir góð-
æri. Þetta þarf að gera með skatt-
lagningu en ekki með því að bjóða
því bara gengistryggða reikninga
eða verðbréfakaup erlendis, svo
fysilegt sem það kann að vera um
þessar mundir, í von um að þeir
fari að spara í stað þess að eyða.
Það er ekki hægt að leyfa helm-
ingi þjóðarinnar að sigla þjóðar-
skútunni á slig og segja svo við
hinn helminginn: Austu nú. Það
dugir ekki að tala í meðaltölum um
kaupmátt launa og neyslu. Meðaltöl
gilda ekki um einstaklinga. Þar
hefur hver og einn það sem hann
ber úr býtum, sumir lítið, aðrir
mikið og allt þar á milli, en meðal-
tal tekur enginn upp úr launaum-
slagi.
Hæstvirtum forsætisráðherra
varð tíðrætt um menningu, listir
og vísindi í upphafi máls síns, en
það var líkt og með launamisréttið,
fögur orð, en fá fyrirheit. Það er
að vísu boðuð endurskoðoun á
grunnskólalögum, frumvarp um
framhaldsskóla og háskóla norður
á Akureyri. Það er sæmast að vera
ekki þungorður um það sem ekki
Tiefur litið dagsins Ijós en þó full
ástæða til að hafa uppi vamaðarorð.
Sérstaklega er áhyggjuefni hvað
virðist lítill áhugi á því sem sagt
er að ekki verði í askana látið. Það
em uppi háværar raddir sem tala
sífellt um hagnýta menntun og sá
skilningur gjaman lagður til gmnd-
vallar að menntun skuli miðast fyrst
og fremst við atvinnulífíð. En
menntun á að hafa miklu víðtækara
gildi, þ.e. að gera hvem og einn
hæfari sem einstakling til að skilja
og takast á við eigið líf og samfélag.
A tímum óstöðvandi og yfír-
þyrmandi fjölmiðlunar er nauðsyn-
legt að gefa þegnunum veganesti
sem geti orðið þeim viðnám við
þeirri bylgju afþreyingar, lágkúm
og ofbeldis sem hellist yfir í allt of
ríkum mæli, þ.e. ef við viljum halda
menningu okkar og sjálfstæði. Þar
sem annað hefur ekki verið sagt
opinberlega verður líka að bregðast
við. Það dugir ekki að svokölluð
Þórhildur Þorleifsdóttir
óhagnýt fög séu á undanhaldi fyrir
hagnýtum. Þjóð, sem ekki er vel
að sér til munns og handa, þekkir
ekki sögu sína og menningu, land
og tungu, á fátt sér til bjargar. Því
er höfuðnauðsyn að þeim greinum
sem orðið geta til vamar sé gert
hátt undir höfði. Ég hef rökstuddan
gmn um að svo sé ekki.
Það em tvær leiðir vænlegastar
til árangurs f þeirri vöm sem nú
er nauðsynlegt: Menntunin, sem ég
tæpti á, og öflug menningar- og
iistastarfsemi, þar sem allt er gert
til að stuðla að innlendri sköpun
og vijóum hugmyndum með þátt-
töku sem flestra. Og trúið mér, það
skilar sér nokk í öflugri nýsköpun
og framtaki í efnahags- og atvinnu-
lífí. Til þess að svo megi verða þarf
að styðja við lista- og menningar-
stofnanir, einstaklinga og hópa af
miklu meiri stórhug en nú er gert.
Skal þó tekið fram að oft hefur það
verið verra. En betur má ef duga
skal.
Flestir listamenn landsins búa við
skilyrði sem helst em talin hæfa
konum, þ.e. lág laun og lítinn efna-
hagslegan afrakstur verka sinna
þótt rómuð séu á góðum stundum.
Lífeyrissjóðsréttindi og eftirlaun
em þeim flestum fjarlæg, líkt og
mörgum konum, og aðstaða 'peirra
til allrar sköpunar hin versta. Það
dugir ekki að halda uppi nokkmm
stofnunum sem reyndar em ekkert
of sæíar af sínum fjárhag. Það verð-
ur líka og ekki síður að næra
grasrótina með bættri aðstoð við
listamenn, einstaklinga eða hópa,
eftir því hvers eðlis verkefnin em.
Minna en há markmið duga ekki
ef það á fram að ganga sem hæst-
virtur forsætisráðherra boðaði í
sinni ræðu þar sem hann segir, með
leyfí forseta:
„Tilkall íslendinga til sjálfstæðis
byggist öðm fremur á tungu okkar
og bókmenntaafrekum. En hver em
tilvistarrök þjóðarinnar ef hún
hættir að skapa menningarleg verð-
mæti? Gullöld íslendinga er að
sönnu glæst en þjóðin lifir ekki á
fomri frægð einni saman." Svo
mörg vom þau orð.
Hæstvirt forsætisráðherra end-
aði á að tala um að við lifðum á
tímum raunsæis. Það var og. Meira
gaman hefði verið hefði hann sagt
að við lifðum á tímum hugsjóna og
glæstra drauma. En þá hefði hann
talað sér þvert um hug. Líklega
mælti hann líka fyrir munn margra,
sérstaklega þeirra sem hallir em
undir köld efnahagsleg rök um alla
hluti. Það emm við kvennalistakon-
ur hins vegar ekki. Við gemmst
meira að segja svo djarfar að tala
um hugsjónir þó að mörgum þyki
það hálfpúkalegt.
En raunsæi er ekki það sama og
skynsemi, hugsjónir ekki það sama
og óraunsæi. Hugsjónir em hið eina
sanna raunsæi. I hugsjónum felast
draumar um breytta tíma, breytt
þjóðfélag, breytt gildismat. í hug-
sjónum felst líka kraftur og þor til
breytinga.
Því ætlum við kvennalistakonur
að vinna áfram eftir okkar leiðum
og í samræmi við okkar hugsjónir.
Þess vegna gátum við ekki tekið
þátt í ríkisstjóm sem byggðist á
þvf „raunsæi" cem hæstvirtur for-
sætisráðherra boðaði. Þess vegna
öxluðum við þá ábyrgð að standa
fast við hugsjónir okkar og mark-
mið.
Ég þakka áheymina. Góða nótt.
Skagafjörður;
Svartfug'l og
hnísur fylgja
smásíldinni
Skagafirði.
UNDANFARIÐ befur verið iiér
veðurblíða, cunnanátt og þíðviðri,
en stundum dálítið hvasst af ouðri.
Snjór, nem setti niður 'A. október,
er að mestu farinn af ágiendi en
flekkótt er ennþá í fjöllum, oér-
stakiega í útsveitum.
Búið er að byggja nýja brú á
Hofsá á Hofsósi og er nú verið að
ieggja veg að henni sem er mikið
mannvirki. Einn bátur ei gerður út
á línu frá Hofsósi. Aflar hann ágæt-
lega og togarai- afla einnig vel. Er
þvf næg atvinna við sjóinn. Mikið
er um r.másíld inni á Skagafirði og
fylgja henni cvartfugl, hnísur eg
jafnvel hrefnur. Bátar sem farið
hafa í svartfuglsveiði hafa fengið
upp í 150 stykki. Yfírleitt er bjart
yfír og skammdegið styttra en oft
áður.
— Björn í Bæ.
HerrakvöldFáks
verður haldið í félagsheimili Fáks
laugardaginn 14. nóvember.
Skemmtunin hefst kl. 19.00 með
fordryltk:. Borðhald kl. 20.00.
Ræðumaður kvöldsins verður séra Árni
Pálsson.
STÓRKOSTLEG SKEMMTIATRIÐI.
JVLiðasala í versluninni Ástund, Mesta-
manninum og á skrifstofu Fáks.
ÞVOTTAHUSIÐ
GUMMI
VINNU
SfOfAN
HF
SÓL HF
málning