Morgunblaðið - 11.11.1987, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐH), MIÐVIKUDAGUR 11. NÓVEMBER 1987
Með breyttum þjóðfélagshátt-
um hljóta að koma til breyttir
starfshættir kirkjimnar
Greinargerð frá Biskupsstofu um gerðir kirkjuþings 1987
Uppbygging Skálholts var m.a. rædd á kirkjuþingi.
Nýlega lauk 18. kirkjuþingi þjóð-
kirkjunnar. Það var haldið í Bústaða-
kirkju og stóð í 10 daga, frá 6.—15.
október. Forseti þingsins var séra
r Sigurður Guðmundsson, settur bisk-
up, 1. varaforseti sr. Jón Einarsson
prófastur i Saurbæ og 2. varaforseti
Gunnlaugur Finnsson frá Hvilft.
kirkjuþing sitja 18 fulltrúar sem eru
kjömir úr kjördæmum landsins og
eru jafnmargir leikmenn og prestar.
Auk þess sitja þingið fulltrúar presta
í sérþjónustu og frá guðfræðideild
háskólans auk kirkjumálaráðherra
eða fulltrúa hans og biskups.
26 mál voru lögð fyrir þetta þing
auk tveggja fyrirspuma. Fengu mál-
in öll tvær umræður auk umfjöllunar
f nefnd, en þijár nefndir starfa á
kirkjuþingi, löggjafamefnd, §ár-
hagsnefnd og allsheijamefnd.
Sóknargjöld
Kirkjuráð lagði fram tvö megin-
mál þingsins um álagningu og
innheimtu sóknargjalda og hinsvegar
kirkjugarðsgjalda er miðast við hið
nýja staðgreiðslukerfi skatta sem
væntanlega verður tekið upp um
áramótin. Frumvarpið var unnið af
Snorra Olsen, fulltrúa í fjármála-
ráðuneytinu, Þorleifi Pálssyni, skrif-
stofustjóra í dóms- og kirkjumála-
ráðuneyti, og kirkjuráðsmönnunum
sr. Jóni Einarssyni í Saurbæ og
Kristjáni Þorgeirssyni.
Sóknargjöld voru áður miðuð við
ákveðna prósentu af útsvarsstofni,
en við skattbreytinguna varð að finna
aðra viðmiðun.
Nefndin setti sér það að markmiði
að þeir aðilar sem hljóta sóknargjöld-
in, þjóðkirkjan, önnur skráð trúfélög
og háskólinn, en þangað greiða þeir
sem eru utan trúfélaga, skyldu ekki
bera skarðan hlut frá borði.
Sóknargjaldið er ákveðin hlutdeild
kirkjunnar og trúfélaga í þeim heild-
artekjuskatti, sem ríkið heimtir inn.
Hlutdeild safnaða skilar ríkið svo
mánaðarlega og skal gjaldið vera 141
kr. á mánuði miðað við verðlag 1.
janúar sl. á hvem einstakling, sem
orðinn er 16 ára, án tillits til þess,
■' hvort hann er í hópi „gjaldenda"
tekjuskatts eður ei.
Þessi upphæð er verðtryggð út frá
þeim breytingum sem verða á meðal-
tekjuskattstofni einstaklings milli
ára. Nefndarmenn telja að þetta sé
mjög einföld leið í framkvæmd og
réttlát, þar sem greiðslur eru miðað-
ar við flölda safnaðarmanna en ekki
tekjur. Nefndarmenn leggja og
áherslu á að hér sé ekki um svonefnd-
an nefskatt að ræða né heldur
framlag ríkissjóðs, heldur tekur ríkið
einfaldlega að sér að innheimta gjöld-
in og skila þeim eftir settum reglum
til réttra aðila.
Auk sóknargjaldsins ber ríkissjóði
að skila af tekjuskatti gjaldi, sem
<«* nemur 18,5% af gjöldum sem renna
til þjóðkirlq'usafnaða, í sjóð sem nefn-
ist jöfnunarsjóður sókna. Er það
merkilegt nýmæli. Hlutverk sjóðsins
er að veita styrki til þeirra kirkna
sem sérstöðu hafa umfram aðrar
sóknarkirkjur. í greinargerð voru t.d.
nefndar Dómkirkjan í Reykjavík,
Hallgrímskirlqa í Reykjavík, Hóla-
dómkirkja og Skálholtskirkja. Þá
skal hann styrkja fátækar kirkjur,
þar sem lögmæltar tekjur nægja
ekki fyrir nauðsynlegum útgjöldum.
Þá skal sjóðurinn auðvelda stofnun
sókna í nýjum byggðahverfum og
styrkja kirkjulega menningarstarf-
semi. Jöfnunarsjóði sókna er ætlað
að koma í stað ákvæða í gildandi
lögum er heimila sóknarnefndum að
hækka sóknargjöld um allt að helm-
ing, ef tekjur hrökkva ekki fyrir
nauðsynlegum útgjöldum. Kirkjuráð
skal hafa forráð þessa sjóðs, sem
mun stórum auka fjárhagslegt sjálf-
stæði kirkjunnar.
„Kirkjuþing- minnir á
mikilvægi þess að þjóð-
kirkjan megi áfram og
í vaxandi mæli verða
mótandi afl í íslensku
þjóðlífi og heitir á alla
þá sem gera sér ljósa
þýðingu þessa, að
standa vörð um kirkj-
una og styrkja stöðu
hennar með því fyrst
og fremst að sækja
kirkju sína.“
Tekið er fram í frumvarpinu að
ekki sé til þess ætlast að niður falli
stuðningur ríkisins við sérlega fjár-
frekar framkvæmdir, t.d. við frágang
Hallgrímskirkju í Reykjavík og við-
gerð Hóladómkirkju.
Þá eru ákvæði í frumvarpinu um
að héraðsfundum prófastsdæmanna
sé heimilt að veija allt að 5% sóknar-
gjalda á því svæði í héraðssjóð sem
standi undir sameiginlegum kirkju-
legum verkefnum þar.
Kirkjugarðsgjald
Hliðstætt frumvarpi um sóknar-
gjöld er frumvarp um kirkjugarðs-
gjald. Þar er unnið út frá sömu
forsendum, og skal greiðsla ríkisins
til safnaða vera kr. 66,50 á einstakl-
ing, 16 ára og eldri, á mánuði, svo
að kirlqugarðar fái hlutfallslega svip-
aða upphæð og undanfarið.
8% af kirkjugarðsgjöldum skal
veitt í kirkjugarðasjóð sem skal jafna
aðstöðu kirkjugarða og styrkja tekju-
litla söfnuði. Sjóðnum er heimiíað
að kosta viðhald og umhirðu kirkju-
garða í sóknum sem eyðst hafa af
fólki.
Auk þess hafa kirkjugarðar sem
áður U/2% sem reiknað er af árlegum
aðstöðugjöldum á því svæði sem rétt
á til kirkjugarðsins. Hækka má hlut-
fallið upp í 4% til eins árs í senn.
Siðfræðistofnun
Kirkjuráð flutti frumvarp um sið-
fræðistofnun háskólans og þjóðkirkj-
unnar. Er stofnuninni ætlað tvenns
konar hlutverk: Að vera vettvangur
rannsókna í siðfræði og vera til ráðu-
neytis um siðferðisvandamál og
verkefni sem að steðja.
Þessu hlutverki skal stofnunin leit-
ast við að gegna með því að veita
fyrirgreiðslu um rannsóknir. Utbúa
fræðsluefni um siðfræði handa skól-
um. Gangast fyrir fyrirlestrum fyrir
almenning og starfshópa svo sem
hjúkrunarfræðinga, lækna, kennara,
blaðamenn, presta o.fl.
Ætlunin er að stjóm siðfræði-
stofnunarinnar skipi þrír menn: Frá
heimspekistofnun, guðfræðideild og
kirkjuráði. Stjóminni til ráðuneytis
verði 10 manna nefnd tilnefnd af
háskólaráði og kirkjuráði til helm-
inga. Rekstur stofnunarinnar greið-
ist af ríkinu að því marki sem fjárlög
heimila, en að öðm leyti af eigin
tekjum. Þjóðkirkjan leggur stofnun-
inni til húsnæði og aðstöðu eftir því
sem aðstæður leyfa.
í greinargerð er bent á að nauðsyn
aukinnar fræðslu í siðfræði geri víða
og í vaxandi mæli vart við sig. Kem-
ur þar m.a. til ný tækni í læknisfræði,
(tækniftjóvgun, líffæraflutningur).
Nýjar leiðir við öflun og dreifingu
upplýsinga (m.a. við tölvunotkun),
meðhöndlun náttúruauðlinda, (veiði-
skapur, iðnaður), umbyltingar á sviði
stjómsýslu, viðskipta- og atvinnulífs.
Þá er og minnt á vandamál eins og
vímuefnanotkun, ijölskylduvanda-
mál ýmiss konar, umönnun bama,
sjúklinga og gamalmenna o.fl. Þó
að siðfræðistofnun leysi ekki þessi
vandamál ætti hún að gera kleift að
takast á við þau af meiri festu og
öryggi en nú. Bent er á að stofnun
sem þessi sé nauðsynleg forsenda
fyrir skipulegri siðfræðikennslu í
skólum.
Uppbyg-g-ing Skálholts
Kirkjuráð bar og fram fmmvarp
um uppbyggingu Skálholts. Skorað
er á Alþingi að veita til þess vem-
legt framlag. Bent er á að á næsta
ári em 25 ár liðin frá vígslu Skál-
holtsdómkirkju. Þegar Bjami
Benediktsson, þáverandi kirkjumála-
ráðherra, afhenti þjóðkirkjunni
Skálholtsstað, árið 1963, vom þar
ákvæði um einnar milljónar króna
framlag til áframhaldandi uppbygg-
ingar og rekstrarfjár.
Því miður var framlagið ekki verð-
tryggt og hefur því rýmað mjög.
Hinsvegar var það tvímælalaust vilji
stjómvalda þá að upphæðin yrði söm
að raungildi og er því óskað leiðrétt-
ingar á því.
Onnur tillaga um uppbyggingu
Skálholts var flutt af dr. Gunnari
Kristjánssyni um að starfsemi Skál-
holtsskóla verði breytt þannig að
starfíð fari fram í námskeiðum og
ráðstefnum, líkt og gerist í svokölluö-
um kirkjulegum akademíum erlendis,
og flokkist undir endurmenntun.
Kirkjuþing afgreiddi tillöguna með
því að fela kirkjuráði að beita sér
fyrir eflingu námskeiða- og ráð-
stefnuhalds í Skálholtsskóla um
málefni kirkju og þjóðlífs.
„Þingið telur æskilegt að kirkjuráð
skipi þriggja manna starfsnefnd er
geri tillögur um framtíðarstarfsemi
skólans að höfðu samráði við þá að-
ila sem tilnefna fulltrúa í skóla-
nefnd.“
Aög-engi fatlaöra
að kirkjum
Kristján Þorgeirsson flutti tillögu
sína um það réttlætis- og mannrétt-
indamál að fatlaðir geti tekið fullan
þátt í guðsþjónustum. Samþykkt
kirkjuþings á tillögunni hljóðar svo:
„18. kirkjuþing beinir þeirri áskor-
un til safnaða landsins að fötluðum
verði auðveldaður aðgangur að kirkj-
um og gerð möguleg full þátttaka í
kirkjulegum athöfnum. M.a. verði
sérstaklega hugað að fötluðum í
hjólastólum, bæði hvað varðar að-
komu að kirkjum og ekki síður
aðstöðu þeirra innan dyra.
Jafnframt minnir kirkjuþing á
það, að ævinlega er nauðsynlegt að
hafa hugfast, að kirkjur eiga að vera
heimili lifandi safnaða, enda þótt
vemdunarsjónarmið beri jafnframt
að virða, og getur því verið nauðsyn-
legt að breyta því, sem fyrr þótti
hæfa. Söfnuðum er bent á að hafa
full samráð við ferlinefnd fatlaðra
vegna þessara mála. Kirkjuráði er
falið að senda þessa samþykkt til
sóknamefnda."
Allmikil umræða var á þinginu um
húsfriðunarmál, en allmargar kirkjur
eru friðaðar og virðist næsta erfitt
að fá leyfi til breytinga, m.a. til þess
að auðvelda aðgengi fatlaðra þar.
Uppbygging safnaða
Með breyttum þjóðfélagsháttum
hljóta að koma til breyttir starfs-
hættir kirkjunnar. Safnaðarheimili
em byggð við flestar nýjar kirkjur,
tekjur safnaða hafa aukist og héraðs-
sjóðir prófastsdæmanna eflst.
Hvemig ber okkur að nýta hina nýju
möguleika? segir í greinargerð dr.
Gunnars Kristjánssonar fyrir tillög-
um um gerð áætlunar um eflingu
kirkjulegs starfs og uppbyggingu
safnaða, þar sem lagt er til að gerð
sé könnun á kirkjusókn og úttekt á
safnaðarstarfi til gmndvallar slíkri
áætlun.
í meðfömm kirkjuþings varð til-
lagan svohljóðandi:
18. kirkjuþing 1987 beinir þeim
tilmælum til biskups og kirkjuráðs
að skipa þriggja manna nefnd, sem
hafí það endanlega markmið að gera
áætlun um safnaðamppbyggingu og
eflingu kirkjulegs starfs almennt.
Áður en til raunvemlegrar áætlun-
argerðar kemur skal nefndin afla
frumgagna, sem verði ^mndvöllur
fyrir áætlanagerðinni. I því skyni
skal nefndin láta framkvæma könn-
un á kirkjusókn í kirkjum landsins
og starfsemi safnaðanna.
Nefndin skal í upphafi gera kostn-
aðaráætlun er lögð verði fyrir kirlq-
uráð og framkvæmdir verði í samráði
við það og fjármögnun hveiju sinni.
Nefndin skal hafa samráð við und-
irbúningsnefnd varðandi 1000 ára
afmæli kristnitöku á íslandi. Skal
að því stefnt að verkefni tengist
kristnitökuafmælinu.
Nefndin kveðji sér til ráðuneytis
sérhæfða aðila, sbr. þó kostnaðar-
áætlun.
Nefndin gefi kirkjuþingi skýrslu
um stöðu mála í síðasta lagi 1989.
Félagsleg úrræði
í stað fóstureyðinga
Halldór Finnsson, Margrét K.
Jónsdóttir og sr. Þorbergur Krist-
jánsson fluttu tillögu um að beina
því til Alþingis að taka til endurskoð-
unar lög um fóstureyðingar, ófijó-
semisaðgerðir o.fl. í þeim tilgangi
að þrengja þessi lög — sérstaklega
varðandi fóstureyðingar af félagsleg-
um orsökum.
Kirkjuþing samþykkti tillöguna
samhljóða í eftirfarandi formi ásamt
greinargerð:
„Rétturinn til lífs er fmmatriði
allra mannréttinda. Þá kröfu verður
að gera til ríkisvaldsins, að það
vemdi mannlegt líf og efli meðal
almennings vitundina um mannhelgi.
Löggjöf, sem í raun gerir hið
ófædda líf réttlaust, biýtur gegn því
gmndvallarsjónarmiði kristindóms-
ins, að sérhver einstaklingur eigi
rétt til lífs, allt frá upphafí og þang-
að til dauðinn ber að dymm með
eðlilegum eða óviðráðanlegum hætti.
Kirkjuþing skírskotar til fmm-
varpa um breytingu á lögum nr. 25
frá 22. maí 1975 og lögum nr.
67/1971 með áorðnum breytingum,
sem flutt hafa verið og frumvarps
sem boðað er.
Kirkjuþing skorar á Alþingi að
breyta umræddum lögum í þá vem,
að friðhelgi mannlegs lífs sé viður-
kennd."
í greinargerð segir:
„Ennfremur vill kirkjuþing beina
því til Alþingis,. að allt verði gert,
sem hægt er, t.d. með aukinni aðstoð
almannatrygginga, til þess að létta
undir með verðandi mæðmm í vanda,
svo að þær finni í raun, að þjóð-
félagið bjóði nýtt líf velkomið í
heiminn.
Þörf er á ráðgjafarþjónustu, þar
sem fyrir liggi allar upplýsingar um
þau úrræði, sem til hjálpar mega
verða þeim einstaklingum, sem hér
um ræðir, enda eigi kirkjan hlut að
henni.
Nú em 12 ár liðin síðan samþykkt
vora lögin nr. 25/1975. Þau fólu í
sér mikla rýmkun heimilda til fóstu-
raðgerða af félagslegum ástæðum.
Fóstureyðingum hefur líka íjölgað
úr 224 1974 í 687 1983 samkvæmt
heilbrigðisskýrslu 1985 og hefur
fjölgað mikið síðan.
Þegar skýrsla þessi er skoðuð nán-
ar kemur í ljós, að 1981 em 83%
fóstureyðinga af félagslegum ástæð-
um og af þeim em 55% „nánast
ótilgreindar félagslegar ástæður",
eins og segir í skýrslunni.
Þama kemur m.a. í ljós, að nem-
unum, sem fengið hafa fóstureyð-
ingu, hefur flölgað meira en öðmm
stéttum. Þetta styður það, að þjóð-
félagið getur hjálpað móður og bami
betur en nú er gert.
Það fer auðvitað ekki á milli mála,
að kona sem verður þunguð án þess
að hafa ætlað sér það, getur staðið
í erfiðum spomm. Þar getur margt
komið til, afstaða fjölskyldunnar t.d.,
röskun áforma eða erfiður fjárhagur.
En miklu skiptir, hvemig vandan-
um er mætt, hvort menn yppta aðeins
öxlum og bjóða upp á fóstureyðingu
eða reyna að fínna lausn, sem e.t.v.
krefst einhvers bæði af einstakling-
um og heild. Það má ekki gleymast
að val konunnar á oftast að verulegu
leyti rætur í afstöðu umhverfisins.
Almennt líta menn svo á, að
íslensk Iög séu nokkur mælikvarði á
rétt og rangt. Og konunni, sem hér
um ræðir, mæta lög, sem gefa henni
rétt til að hindra fæðingú bamsins
sem hún ber undir belti. Óbeint er
henni sagt að bamið hennar hafi