Morgunblaðið - 02.12.1992, Blaðsíða 11

Nýjar bækur
■ Bnrnabókin Sól skín á
krakkn eftir Sigrúnu Eldjárn
er komin út. Bókin er gerð að
frumkvæði Rauða kross íslands
og gefin út í samvinnu hans og
Forlagsins.
í kynningu útgefanda segir:
„Sögu Sigrúnar Eldjárn er ætl-
að að vekja athygli á ólíku hlut-
skipti bama í heiminum, en sag-
an segir frá Sunnu og Pétri sem
fá að fara með mömmu og
pabba til Eþíópíu í Afríku. Þá
komast þau að því að allt er
öðru vísi en heima á íslandi."
Útgefandi er Forlagið.
Bókin er 34 bls. Verð 980 kr.
■ Við erum heppnir, við Víð-
ir! heitir ný bók eftir Karl
Helgason.
í kynningu
útgefanda seg-
ir m.a.: „Birkir
og Víðir eru
bræður á 10.
og 11. ári,
sprækir og
snjallir snáðar.
Það er oft
gaman hjá
þeim því að þeir og vinir þeirra
taka upp á ýmsu skemmtilegu.
Sóley systir þeirra baksar við
að safna inniskóm á leikskólan-
um; Ösp vinkona þeirra les
ævintýri úr skýjunum; Sigþrúð-
ur Hróðný höttur fer með þeim
í dýflissuna méð mat til fangans
sem vill ekki láta frelsa sig.
Bókin er 113 bls. Offset-
þjónustan hf. annaðist kápu-
gerð, umbrot og filmuvinnu.
Prentsmiðjan Oddi hf. prent-
un og bókband.' Verð 1.290
krónur.
Útgefandi er Æskan og í
tilefni 95 ára afmælis Barna-
blaðsins Æskunnar hefur
bókin verið send að gjöf ís-
lenskum börnum fæddum
1983.
fl / heimavist heitir ný ungl-
ingabók eftir Hrafnhildi Val-
garðsdóttur.
í kynningu
útgefanda seg-
ir m.a.: „Þetta
er hröð og
spennandi
unglingasaga
um 15 ára
krakka sem
fara í heima-
vistarskóla og
lífið breytir um svip. Vinimir
Gústi, Þröstur og Jónas hafa
allir alist upp í litlu sjávarþorpi
og það er því alveg ný reynsla
fyrir þá að vera í fjölmennum
skóla þar sem félagslífið er fjör-
ugt. Það gengur á ýmsu og
þeir kynnast lífinu í sinni
grimmustu mynd en einnig ást-
inni sem aldrei er langt undan.
Þessi vetur í heimavistarskólan-
um verður afdrífaríkur fyrir þá
vinina, hvem á sinn hátt.“
Útgefandi er Æskan. Bókin
er 154 bls. Almenna auglýs-
ingastofan hf. sá um útlit
kápu. Anna Þorkelsdóttir
gerði myndina. Offsetþjón-
ustan hf. braut bókina um og
vann filmur. Prentsmiðjan
Oddi hf. prentaði og batt.
Verð 1.490 krónur.
■ Spurningakeppnin okkar
heitir bók eftir Guðjón Inga
Eiríksson og Jón Sigurjóns-
son sem er framhald bókarinnar
Spumingakeppnin þín sem kom
út í fyrra.
„í þessari bók eru 600 spum-
ingar og gátur sem enginn fróð-
leikfús keppnismaður ætti að
láta fram hjá sér fara“, segir í
kynningu útgefanda. „Þær em
samdar þannig að vel hentar
áð leggja þær fyrir tvö lið eða
tvo^einstaklinga sem keppa.
Útgefandi er Æskan. Bókin
er 127 bls. Búi Kristjánsson
teiknaði kápumynd og útlit.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1992
11
•:tí(U .'i -iHrí:: -lt| v ;i;i;i/t,i ChUMfBl'IjUtoM
Jómsvíkingar
Teiknuð endurgerð hafnarinnar í Wolin um aldamótin 900.
Minjar
Eiríkur Þorláksson
Fornir menningarheimar hafa
notið vaxandi athygli síðustu ára-
tugi, og víða um heim hafa sýning-
ar fornminja og listaverka frá fyrri
tímum hlotið metaðsókn, og orðið
til að styrkja söguleg tengsl nú-
tímafólks. Fyrir þessu eru eflaust
ýmsar ástæður. Þannig hafa glæst-
ar menjar fortíðar sýnt fram á að
þrátt fýrir framfarir á tæknisviðinu
voru forfeður okkar ekki síðri verk-
menn en afkomendur þeirra nú á
tímum; þeir gátu leyst flókin verk-
fræðileg viðfangsefni á aðdáunar-
verðan hátt með frumstæðum að-
ferðum, og listaverk fortíðar, stór
og smá, gefa lítið eftir því sem
gert er nú á tímum hvað varðar
formfegurð og táknrænt ríkidæmi.
Hér á landi hefur aukinn áhugi
á þessu sviði t.d. komið fram í því
að starfsemi héraðssafna er sífellt
að eflast, og umræður um málefni
Þjóðminjasafns íslands hafa sjald-
an verið meiri en síðustu ár. Það
ber því vel í veiði að nú stendur yfir
í Þjóðminjasafninu einstök sýning
á fomminjum frá verslunarborg frá
miðöldum, sem er talin hafa verið
Jómsborg, og stóð við ósa Oder-
fljótsins í Póllandi.
Þessi staður tengist íslandi
óbéint í gegnum Jómsvíkingasögu,
sem var rituð hér á landi á 13. öld.
Staðsetning Jómsborgar er ekki
örugg, frekar en margt annað í
fornleifarannsóknum, en sterkar
líkur hafa verið leiddar að því að
Jómsborg, Jóm, Jumne og Wolin
sé einn og sami staðurinn. Þær
rannsóknir, sem hafa verið unnar
undir stjórn dr. Wladislaws Filipow-
iaks fornleifafræðings á síðustu
fjörutíu árum, renna sterkum stoð-
um undir þessa kenningu, og á
þeim byggir þessi sýning í Þjóð-
minjasafninu.
Eftir minjum og heimildum að
dæma hefur þarna risið stór versl-
unarstaður á mælikvarða 10. og
11. aldar, með sex til átta þúsund
íbúa. Borgin var griðastaður vík-
inga og miðstöð viðskipta á stóru
svæði við sunnanvert Eystrasalt;
ríkidæmi hennar og fjölskrúðugt
mannlíf ber vitni um alþjóðatengsl,
. sem náðu allt til Miðjarðarhafs, og
Jómsvíkingasaga er órækur vitnis-
burður þess að orðspor hennar hafði
borist hingað til lands. Á 12. öld
fór hins vegar að halla undan fæti,
borgin varð pólitískt bitbein stríð-
andi herja og varð tvívegis eldi að
bráð. Hún reis ekki aftur upp til
fyrri frægðar.
Á sýningunni eru yfirlitskort yfír
borgarstæðið og þann uppgröft,
sem hefur átt sér stað; þar sem
talsvert að starfínu fer fram neðan
núverandi vatnsborðs, er verkið
seinlegt og erfitt viðureignar. Á
sýningunni eru sett upp nokkur lík-
ön sem m.a. sýna borgarvirki og
hafnarsvæði, og eru áhrifamikil til-
sýndar. Einnig getur hér að líta
ýmsa muni sem tengjast daglegu
lífí íbúanna (nálar, hnífa, lykla,
greiður o.s.frv.), og nokkuð af
skartgripum, sem bera vott um
gott handbragð þeirra sem þá
gerðu.
Nokkrir smámunir draga þó að
sér mestu athyglina; hestur úr
bronsi, sem líkast til var notaður í
trúarlegum tilgangi (verndargrip-
ur?), manna- eða goðamyndir
skornar í tré, og einkum lítil mynd
af guðinum Svantevit, sem hefur
fjögur andlit, og mun hafa verið
fremstur meðal goða hjá Slövum.
ímynd þessa guðs hefur verið gerð
að einkennismerki sýningarinnar,
og fer vei á því.
Sýningin var skipulögð í sam-
vinnu safna í Szczecin (Stettin) í
Póllandi og Hróarskeldu í Dan-
mörku, en þaðan fór sýningin til
Álaborgar, Lundar og Esbjerg áður
en hún kom hingað til lands; þessi
mikla samvinna er góður vottur um
áhugann á þessu tímabili sögunnar,
þegar tilvera Norðurlanda og þjóða
við Eystrasalt var svo nátengd sem
raun ber vitni.
Er óskandi að framhald verið á
alþjóðlegu samstarfi Þjóðminja-
safnsins á þessu sviði, þannig að
hingað berist sem flestar sýningar
af þessu tagi; þær efla bæði menn-
ingarsöguleg og listræn tengsl
landsmanna við nágrannalöndin og
söguna.
Sýningunni Jómsvíkingar í Þjóð-
minjasafninu lýkur sunnudaginn
13. desember, og er rétt að hvetja
fólk til að nota tækifærið til að
kynnast minjum frá þessari fornu
borg.
versjun
opwjEÍ^S
RISTALL
Faxafem v/Sudurlandsbraut, Sími 68/020
ÞRJAR
VERSLANIR
FULLAR AF
FALLEGUM
GJAFAVÖRUM