Morgunblaðið - 02.12.1992, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1992
Hefjum framgang en ekki yfir-
gang í miðbæ Hafnarfjarðar
eftir Sigurð
Einarsson
Að undanfömu hefur mikið verið
fjallað um breytingar sem orðið
hafa á miðbæjarskipulagi Hafnar-
fjarðar. Þessar breytingar hafa
hlotið talsverða gagnrýni og ekki
að ástæðulausu. Það er grátlegt að
líta á síðustu niðurstöðu eftir skipu-
lagsþróun miðbæjarins allt frá því
að samkeppni var háð um hana
árið 1962. Urvinnsla og staðfesting
á því skipulagi 1967 er grundvöllur
þess að reistar voru byggingar eins
og Sparisjóður Hafnarfjarðar,
„Venusarhúsið", Bókabúð Olivers
Steins, hús Dvergs hf. og fleiri
byggingar.
Upp úr 1970 kölluðu ný viðhorf
á endurskoðun skipulagsins. Voru
það einkum þau sjónarmið að
vemda gömul hús, svo og stærð
massa og yfirbragði skipulagsins
þótti of stórkarlalalegt. Auk þess
höfðu stjórnvöld og skipuleggjendur
þroskast frá því. Niðurstaðan á
endurskoðuðu miðbæjarskipulagi,
„Hafnarfjörður miðbær 1981“, bar
yfir sér mun meiri tilfmningu gagn-
vart bæjarstæðinu, byggð og nátt-
úm við fjörðinn. Þar vom bygging-
ar ráðgerðar 2 hæðir og ris og
nokkrar 3 hæðir og ris. Sú skipu-
lagstillaga gekk meira að segja það
langt að gerð var tillaga að breyt-
ingu á húsi Dvergs hf., þannig að
efsta hæðin af þremur var- sett
undir súð, og þannig reynt að milda
mistökin. Byggingin sem stendur
við lækinn undir Hamrinum, dregur
vemlega úr áhrifum Hamarsins.
Það hús hefur í gegn um tíðina
verið notað sem talandi dæmi um
mistök sem gerð voru í kjölfar mið-
bæjarskipulagsins frá 1967. Að
byggja hátt hús framan við brekku
og þannig að fela hana, er auðveld-
asti mátinn til að deyfa áhrif og
mátt landslags á umhverfíð. Skipu-
lagið var samþykkt 1983 og veit
ég ekki betur en að breið sátt hafí
verið um það.
Fyrir tveimur ámm fór fram
opin samkeppni um byggingu tón-
listarskóla og safnaðarheimilis við
þjóðkirkjuna í Hafnarfirði. Ein af
ástæðunum fýrir því að farið var út
í samkeppni, var sú að byggingar
á þessum mikilvæga stað við höfn-
ina og nálægt svo merkilegri bygg-
ingu sem þjóðkirkjan er þurftu
virkilega að hæfa umhverfinu. Ein
af forsendum samkeppninnar var
miðbæjarskipulagið frá 1983, þar
sem skyldi tekið mið af því við úr-
vinnslu verkefnisins. Undirritaður
átti sæti í dómnefnd samkeppninnar
ásamt tveimur öðmm arkitektum,
formanni skipulagsnefndar Hafnar-
fjarðar og formanni safnaðamefnd-
ar þjóðkirkjunnar. Dómnefndin
valdi þrískipta byggingu til 1. verð-
launa, sem með eindæmum fellur
vel að byggð og í formi og afstöðu
undirstrikar nærvem sína við fjöru-
kambinn. Var það einróma álit dóm-
nefndarmanna að verðlaunatillagan
tæki sérstaklega tillit til kirkjunn-
ar, þannig að hún fengi áfram að
njóta sín sem áhrifamikið tákn í
bæjarmyndinni.
A síðasta ári voru kynntar breyt-
ingar á miðbæjarskipulaginu þar
sem hluti skipulagsins, svonefndur
miðbæjarkjarni, hefur verið settur
undir smásjá án tillits til heildar-
skipulagsins og fyrirhugaðar eru
byggingar upp á 4-7 hæðir á þess-
um eina stað. Þarna vom fram
komnar tillögur sem verulega viku
frá samþykktu skipulagi frá 1983.
Eg gerði mér grein fyrir að skipu-
lagið myndi halda áfram að þróast
og reiknaði með að húshæðir yrðu
Fynrhugað andlit Hafnarfjarðar
Sigurður Einarsson
„í g’leði sinni yfir að
dugmiklir aðilar eru til-
búnir að hefjast handa
með uppbyggingu
mega skipulagsyfirvöld
bæjarins ekki tapa átt-
um hvað varðar heild-
aryfirbragð byggðar og
tillitssemi við umhverf-
ið í skipulagningu
svæðisins.“
verulega endurskoðaðar. En að
skipulagið skyldi fara á slíkar villi-
götur með fjölgun húshæða eins og
raunin er orðin nú, óraði mig ekki
fyrir.
Það turnaæði sem riðið hefur
yfir landið undanfarin ár er mér
með öllu óskiljanlegt og erum við
Hafnfírðingar því miður að verða
hluti af því fylleríi, þar sem í bygg-
ingu eru tvær turnblokkir á Hva-
leyrarholti. En látum þá staðreynd
liggja á milli hluta, þar em þeir þó
Skólakerfi á villigötum?
Eiga sjávarútvegnr og
fiskvinnsla ekki heima í
almenna menntakerfinu?
eftirAlbert
Einarsson
Sjávarútvegur og fískvinnsla em
undirstöðuatvinnuvegir lands-
manna og verður væntanlega áfram
um ófyrirsjáanlega framtíð. Maður
skyldi ætla að hlutur þessarar
greinar sé allvemlegur í íslensku
skólakerfí. Þegar grannt er skoðað
kemur í ljós að svo er ekki — um-
fang menntunar á sviði sjávarút-
vegs og fískvinnslu er óeðlilega lít-
ið. Skortur á menntunarmöguleik-
um hefur neikvæð áhrif á viðgang
greinarinnar. Aukin menntun, þar
sem hinir íjölmörgu þættir atvinnu-
greinarinnar koma með eðlilegum
hætti inn í námsferli, gæti orðið til
þess að efla greinina og breyta al-
mennu viðhorfí til hennar.
Skóli og þekking
Ein ástæða þessarar fjarveru
fískvinnslu í skólakerfínu er eflaust
sú hve þessi starfsemi hefur staðið
okkur nærri. Þekkingin hefur ein-
faldlega flust mann fram af manni
og fólk þjálfast í starfi. Með breytt-
um samfélagsaðstæðum og fram-
Ieiðsluskipulagi getur menntun ekki
lengur farið fram með þeim hætti,
heldur verður hún að fara fram í
sérstaklega skipulagðri starfsemi.
Lifandi tengsl skólans og atvinnu-
starfseminnar eru nauðsynleg til
þess að áhugi nemenda verði vakinn
á eðlilegan hátt.
Námsleiðir
í dag er sjávarútvegur og físk-
vinnsla mjög takmarkaður hluti af
almennu námi í grunnskóla og yfír-
leitt ekki í lifandi tengslum við
starfsemi á þessu sviði. Fræðslu-
starf Fiskifélagsins hefur verið ljós
punktur, þó svo að það sé ekki fast-
ur liður í starfí grunnskóla, heldur
tilboð sem skólar geta boðið upp á
sem valgrein.
Nám á sviði sjávarútvegs og físk-
vinnslu er ekki hluti almenna fram-
haldsskólans. Þeir skólar sem veita
slíka menntun á framhaldsskóla-
stigi eru fáir sérskólar, teljandi á
fíngrum annarrar handar. Ef frá
er skilinn tæknilegi hluti þessa
menntunarsviðs, þ.e. stýrimanna-
og vélstjómamám, er aðeins um
að ræða tvo skóla, þ.e. Fiskvinnslu-
skólann og sjávarútvegsbrautina á
Dalvík, sem veita menntun á sviði
fiskvinnslu. Heildamemendafjöldi
þessara skóla er innan við 100 nem-
endur.
Allmargir framhaldsskólar hafa
boðið upp á s.k. fiskvinnslubraut,
sem er þó ekkert annað en almennt
bóknám og hvergi ráð fyrir því
gert í námsskrá að fjallað sé um
sjávarútveg eða fiskvinnslu. Slík
braut er ekki líkleg til þess að virka
hvetjandi á nemendur. Enda er
reyndin sú að fáir nemendur skrá
sig á fiskvinnslubraut í upphafi
framhaldsskólanáms og flestir
halda bóklegu námi áfram og fara
ekki í fiskvinnslunámið.
Undirbúningur undir nám á sviði
sjávarútvegs og fískvinnslu er ekki
síður mikilvægur en undirbúningur
undir nám á öðrum starfssviðum
samfélagsins. Ýmislegt, þ. á m.
ranghugmyndir og oft beinlínis
afskræming á veruleikanum, gera
nemendur fráhverfa þessum at-
vinnuvegi. Að því leyti er illa staðið
að undirbúningi og þörf á viðhorfs-
breytingu.
Nýjar námsbrautír
Eins og fram hefur komið er
ekki gert ráð fyrir raunverulegum
sjávarútvegs- og fískvinnslubraut-
um í þeim framhaldsskólum sem
fást við starfsmenntun, ef sérskólar
eru undanskildir. Tillögur sem lúta
að breytingu á þessu fyrirkomulagi
hafa ekki náð fram að ganga og
því situr við það sama. Fræðsluráð
sjávarútvegsins hefur ekki stuðlað
að þróun náms á þessu sviði og
menntamálaráðuneytið hefur ekki
veitt skólum svigrúm til þróunar-
starfs á þessu sviði. Greinarhöfund-
ur hefur sett fram allítarlegar til-
lögur og hugmyndir um breytingar
á námstilhögun, m.a. í Fræðsluráði
sjávarútvegsins, hugmyndir sem
miða einnig að því að námið yrði
fært að verulegu leyti úr sérskólum
inn í framhaldsskóla. Ennfremur
hafa verið mótaðar tillögur að sjáv-
arútvegsbraut við Verkmennta-
skóla Austurlands, sem undirbyggi
nám í sjávarútvegsfræðum á há-
Albert Einarsson
„Ég tel að það hafi ríkt
gagnkvæmt vantraust
og misskilningur á milli
skóla og atvinnulífs,
sem hafi valdið skaða
og tafið eðlilega þróun
bæði almennrar mennt-
unar og starfsmenntun-
ar.“
sítólastigi og fískvinnslubraut sem
byggi fólk undir störf í fiskvinnslu
þar sem komið er til móts við mis-
munandi starfshæfniskröfur at-
vinnugreinarinnar. Tekið er mið af
aðstæðum og umhverfí og gert ráð
fyrir að flétta saman bóklegt nám
og verkleg viðfangsefni á starfs-
vettvangi. Umhverfisleg skilyrði
náms á þessu sviði eru ákjósanleg
í Neskaupstað, bæði hvað snertir
faglegar kröfur, fjölbreytileika í
fískvinnslunni og möguleika á lif-
andi tengslum framhaldsskóla og
atvinnulífs. Svipaðar aðstæður eru
víðar. Einhverstaðar verður að
byija og því hefur verið lagt í tals-
verða hugmyndavinnu við Verk-
menntaskóla Austurlands. Augljós-
ir hagsmunir eru í húfi fyrir Austur-
land, þjónustusvæði Verkmennta-
skólans, þar sem afkoma fólks og
fyrirtækja byggist í svo ríkum
mæli á útgerð og fiskvinnslu. Þegar
afkoman byggist í vaxandi mæli á
meiri gæðum er rökrétt að ætla að
gæðakröfunni fylgi krafa um meiri
og betri menntun starfsmanna.
Þarna verður framhaldsskólinn að
koma inn í myndina, annað er í
raun óeðlilegt.
Þróun og tengsl
Mér vitanlega liggja ekki fyrir
tölulegar upplýsingar um sérfræði-
lega mannaflaþörf í íslenskum sjáv-
arútvegi, sem tæki mið af þróun
sérfræðiþekkingar á mismunandi
stigum í fiskiðnaðinum. Án grein-
ingar og mats á þörfum greinarinn-
ar hlýtur þróun menntunar á þessu
sviði að verða ómarkviss. Hlutföll
almennrar og starfsmiðaðrar
menntunar þarf að meta og skil-
greina þarf hlutverk skóla og hlut-
verk annarra aðila í þessu menntun-
arferli. Gefa þarf skólum tækifæri
á að þróa atvinnulífstengdar náms-
brautir í samstarfi við atvinnufyrir-
tæki og um leið þessum aðilum
tækifæri til að þróa virkar sam-
skiptaleiðir. Ég tel að það hafí ríkt
gagnkvæmt vantraust og misskiln-
ingur. á milli skóla og atvinnulífs,
sem hafí valdið skaða og tafið eðli-
lega þróun bæði almennrar mennt-
unar og starfsmenntunar. Þessir
tveir þættir menntunar verða ekki
aðskildir og óeðlilegt er að h'ta svo
á að skólar sinni almennri menntun
en einhveijir aðrir, t.d. atvinnulífið,
starfsmenntun.
Viðhorfsbreyting
Þrátt fyrir þær miklu breytingar
sem orðið hafa í fiskiðnaðinum með
tilliti til umhverfis, vinnsluferla
o.s.frv. er enn talað um það sem
„síðustu sort“ að vinna í físki. Því
er minna haldið á lofti að fiskvinnsl-