Morgunblaðið - 02.12.1992, Blaðsíða 49

«1
49
(
í
(
.1
I
I
í
I
I
#
#
#
i
3
3
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1992
GLÍMA
Frá Þorsteini Einarssyni: K
Ágæti Víkveiji,
Gleður mig, að þú ert áhugamaður
um glímu. Ég álykta svo eftir lestur
á skrifum þínum í Morgunblaðið 28.
október síðastliðinn. Þeir sem nú tak-
ast á í glímu og forystumönnum fé-
laga og samtaka þeirra, sem eiga
málefni glímunnar að hugstæðu við-
fangsefni, munu sem ég gleðjast yfir,
að þú bryddaðir upp á notkun orðs-
ms, glíma í nútíma íslensku. Aftur á
móti hryggir þú okkur með að
hneykslast á að við skulum af festu
leitast við að standa vörð um foma
fþrótt okkar.
Glímumenn á okkar dögum hafa
lagt land undir fót og gengið til fangs
við fangbragðamenn á Kanaríeyjum,
Brittaníu í Frakklandi, Sviss, Vat'na-
hémðum Englands og Skotlandi með
því að læra þjóðlegt fang þeirra og
kenna þeim glímu. Þessi viðskipti
hafa verið glímumönnum mikilsverð.
Þeir hafa eignast fangvini. Þeim hef-
ur reynst glíman vel og eðli hennar
vaxið að gildi í samanburði við „leik-
fang“ annarra þjóða. Erlend þjóðleg
fangbrögð náð virðingu þeirra og
áhuga.
Þig mun furða á, að ég noti orðið
leikfang, sem í íslensku þýðir dag
barnagull. í Heiðarvígasögu, skrifuð
um 1200, og I Jónsbók, samþykkt á
Alþingi 1281, kemur orðið fyrir.
Merking þess á báðum stöðum er
heildarorð sem nær til þeirra tegunda
fangs, sem iðkaðar voru til skemmt-
unar sem leikir. Fang er í fomum
íslenskum ritum safnheiti fang-
bragða, en ekki ein íþrótt eins og þú
tekur upp úr orðabók Menningar-
sjóðs. Skilgreining á orðinu er ekki
rótt í því ágæta riti. Hún er talin
róttari þannig: „Undir fang falla þær
viðureignir tveggja vopnlausra
manna, sem standa andspænis hvor
öðrum og grípa í eða um hvorn ann-
an tökum með höndum og leitast við
að bylta andstæðingnum til jarðar
með átökum líkama sinna, og beita
ennfremur brögðum með mjöðmum
og fótum eða aðeins höndum, eða
þessu þrennu.“
Tegundir fangs ern nokkrar og
skiptast í tvo þætti. Öðrum beitt til
meiðinga og deyðinga (hemaðarlist).
Hinn iðkaður til skemmtunar, leiks
og keppni - leikfang. Tegundir hans
urðu íþróttir.
Á þjóðveldistímanum samkvæmt
fomum ísl. ritum munu tegundirnar
hafa verið þessar hérlendis innan leik-
fangsins:
Hryggspenna (brotið á bak aftur —
aflraun - án bragða)
Axlatök (sviptingar og sveiflur -
brögð)
Erma- eða handleggjatök (svipting-
ar, sveiflur og hrindingar)
Laustatök (sviptingar, sveiflur,
hnykkir og hrindingar — mjaðma-,
fót- og handbrögð)
Bróka- eða buxnatök (mjaðma- og
fótabrögð - bindast stígandi)
Síðasttalda tegundin verður við
sammna fanghátta frá Skandinavíu
og Bretlandseyjum sérstök íþrótt,
sem er um 1200 er búin að hljóta
nafnið glíma.
Á ritunartíma íslendingasagna og
Fomaldarsagna Norðurlanda var orð-
unum fangi og glímu mjög blandað
saman og fleirtalan glímur látið varða
jöfnum höndum iðkun glímu (að glím-
um), safnheiti og viðureignir (ræddar
glímur).
Á 16. öld kemur fang í stað leik-
fangs í lagagreinina og er þá búið
að fá nútíma merkingu, en í lögunum
skipt í leik og fang. Þegar Guðbrand-
ur Þorláksson þýddi gamla testa-
menti Biblíunnar hefur hann lent í
vafa hvemig hann ætti að þýða sögn
af „Aveq“ sem var heiti fangs fjár-
gæslumanna austur í ísrael. Hann
þýddi hana „fékkst við“ en úti á
spássíunni skrifaði hann „glímde".
Þessi ágæti nemandi frá Hólastað
áttaði sig 1584 á því að eigi væri
rétt að rugla heiti hins íslenska fangs,
glímu, saman við austurlenskt fang
með því að nota sagnorð leitt af glímu
í lýsingu á viðureign sem á að hafa
farið fram í því. I hérlendum ritum
þar sem viðureigna er getið í fangi,
þá er beitt fjölskrúðugum rithætti,
t.d. að fást við, að eigast við, að eiga
við, að taka til, að eiga fang við, að
gangast að, að glíma, að þreyja glímu
við, að heyja glímu við, að vera að
glímu o.s.fr. Á daglegt mál hafa
íþróttaleikimir fangbrögð og þar með
glíma markað sín spor til að mynda:
viðfang, viðfangsefni, hugfang, ljá
fangstaðar á sér, fá fangstaðir á, að
hafa undirtök á e-m, að hafa yfírtök
á e-m, að hafa bæði undirtökin, að
hafa bæði yfirtökin, glíma við vanda,
að bregða fæti fyrir, að setja fót fyr-
ir, að koma e-m af fótunum o.s.fr.
Glíma er heiti á íslensku þjóðlegu
fangi. í ísl. máli getur glíma þýtt:
viðureign; lota; mót. En þá er átt við
að verið sé að glímu, sé glímt, en
ekki verið að eigast við í annarri
íþrótt. Fyrir utan þær þriár tegundir
fangs sem keppt er í á Olympíuleik-
um: grísk/rómverskt, fijálstfang og
júdó, þá eru til, að því er við þekkjum
112 þjóðleg fangbrögð meðal 80
þjóða í heimsálfunum öllum. Flest
þeirra eiga sín sérheiti: Schwingen
(Sviss); Ranggel (Austurríki); Koh
(Armeníu); Ssirrum (Koreu); Sumo
(Japan); Gouren (Brettanía, Frakk-
land); Galhofen (Portugal); La Catch
og Back-hold (Skotland); Ryggkast
(Gotland, Svíþjóð) o.s.frv.
Er ekki fáranlegt að kalla þjóðlega
fangið í Armeníu Armenska eða Arm-
enuglímu og þá sem Koh iðka glímu-
menn og segja svo kannski Kohglíma
eða eins og stóð nýlega í ísl. blaði að
i Japan voru sumoglímumenn ferlegir
og tilburðir fáránlegir í sumoglímu.
Hvað segjum við, ef þeir þar austur
frá segðu að á ílandi væri iðkuð
glímu-sumo eða ísl. sumo. Um þver-
bak keyrði er ágætir ritstjórar
íþróttablaðs Morgunblaðsins sögðu
frá síðusta karatekeppni Norður-
landa. Þá glímdu þeir karate og kepp-
endumir voru glímumenn og íslensku
glímumennimir náðu aðeins bronsi.
Karate, hinar 2 eða 3 tegundir íþrótt-
arinnar, em ekki fangbrögð. Þar tak:
ast viðfangsmenn ekki tökum. í
íþróttinni er beint fótspymum og
snöggum armréttum að mótheija.
Agætur Víkveiji, er ekki von að
glímumenn verði hissa og af því þeim
er ekki sama um íþrótt sína, fýllist
jafnvel reiði í garð þeirra sem mis-
nota margra alda gamalt íslenskt
íþróttamál glimunnar svo herfílega.
Vonandi eignast þeir hauk í homi þar
sem þú ert - sem ljærð mörgum lið,
sem þarfnast þess í góðum málum,
með árangri - og hjálpir glímumönn-
um og forystumönnum þeirra að fá
þennan óskapnað upprættan úr rit-
og talmáli sem haft er um aðrar
fþróttir.
ÞORSTEINN EINARSSON
Laugarásvegur 47, Reykjavík
LEIÐRÉTTIN G AR
Magn hráefnis
vantar
í jólamatarblaði Morgunblaðsins
þriðjudaginn 1. des., féll niður magn
hráefnis í nokkmm uppskriftum á
bls. 18 c, í greininni „Matreiðslubæk-
urnar á náttborðinu.“*
í uppskrift að pönnukökum með
ijómaosti og ávöxtum, á að standa
*/2 bolli sykur. I uppskrift að kartöfl-
um á franska vísu á að vera !/4 tsk.
múskat og í uppskrift að peru- og
eplasósu á að vera ‘/4 tsk. kanill og
'/4 bolli Dijon sinnep.
Mistök í minn-
ingargrein
Þau mistök urðu í vinnslu minn-
ingargreinar um Sigríði Steingríms-
dóttur í blaðinu í gær að orðum var
breytt svo merking þeirra missti
marks. Verða því birtir þeir kaflar
úr greininni þar sem mistökin urðu.
„Á góðum stundum var mikið
unnið, fylgst með uppvexti barnanna
og miðlað áhugamálum, sem voru á
breiðum grunni, eins og störf okkar
voru ólík.
Og gefðu vini þínum það, sem þú átt best.
Ef hann verður að þekkja fátækt þína, lát
hann þá einnig kynnast auðlegð þinni. Hví
skyldir þú leita vinar þíns aðeins til að drepa
tímann? Lgitaðu hans með áhugamál þín.
Því það er hans að uppfylla þörf þína, en
ekki tómleika þinn. Og vertu glaður með
vini þínum og njóttu með honum lífsins. Því
að í dögg lítilla hluta finnur sálin morgun
sinn og endumærist.
(Kahlil Gibran).
Nú er sú fyrsta úr hópnum farin.
Við hér heima og sú sem búsett er
í Bandaríkjunum kveðjum kæra vin-
konu og biðjum henni, fjölskyldunni
og vini Guðs blessunar.
Saumaklúbburinn.“
~SWOW VETRAR-
S!BP™ FATNAÐUR
Úlpur, buxur og skíöagallar
á börn og fullorðna
í miklu úrvali
VATNS- OG VINDHELDIR
»hummél^
SPORTBUÐIN
ARMULA 40,
SÍMAR 813555, 813655.

Hluthafafundur
Hluthafafundur í Eignarhaldsfélagi
Verslunarbankans h.f. verður haldinn í
Súlnasal Hótel Sögu, Reykjavík,
fimmtudaginn 10. desember n.k.
og hefst hann kl. 16:00.
Á fundinum verður samninasamningui’ félags-
ins við íslandsbanka h.f. kynntur og borinn upp til
samþykktar, en á aðalfundi 1. apríl s.l. var stjóm
félagsins heimiiað að undirbúa samruna þess við
íslandsbanka h.f.
Dagskrá
1. Tillaga stjórnar félagsins um
samruna við Íslandsbanka h.f.
2. Önnurmál, löglega upp borin.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir
hluthöfum og umboðsmönnum þein'a í íslands-
banka h.f., Bankastræti 5 (4. hæð), Reykjavík,
dagana 7., 8. og 9. desember n.k., svo og á
fundardegi.
Samrunasamningui' við íslandsbanka h.f. ásamt
fylgiskjölum og tillögum þeim, sem fyrir fundinum
liggja, verða hluthöfum til sýnis á sama stað frá
3. desember n.k.
Reykjavík, 30. nóvember 1992
Stjórn Eignarhaldsfélags
Verslunarbanlcans h.f.