Morgunblaðið - 06.03.1999, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 6. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Harðvítugar deilur um Smuguveiðar Islendinga samfellt í sex ár
Veiðarnar skiluðu fímm
milljörðum þegar best lét
Smuguveiðar ^
íslenskra skipa
árin 1993-1998
WEMSMfMMM
ítonnum sem veiddi
DEILUR íslendinga, Norðmanna
og Rússa um veiðar íslenskra skipa
í Smugunni í Barentshafi hafa stað-
ið í rúmlega sex ár. ítrekaðar til-
raunir hafa verið gerðar til að leysa
deiluna, en án árangurs. Arið 1996
buðu Norðmenn og Rússar íslend-
ingum að veiða 13.000 tonn í
Barentshafl gegn gagnkvæmum
veiðiheimildum í íslenskri lögsögu,
en íslensk stjómvöld höfnuðu því.
íslensk flsldskdp fóru til veiða í
Smugunni í Barentshafí sumarið
1993, en íslensk skip höfðu þá ekki
stundað þar veiðar áratugum saman.
Ástæðan fyrir því að íslensk skip
hófu veiðar á þessum fjarlægu mið-
um var ekki síst sú að þorskafli við
ísland hafði dregist saman ár frá ári.
Hann fór á nokkrum árum úr
450.000 tonnum niður í 150.000 tonn.
Islenskir útgerðarmenn töldu
Smuguna vera á alþjóðlegu haf-
svæði og að þeir hefðu fullan rétt til
veiða þar. Þeir töldu einnig að
Norðmenn hefðu tekið að sér stjórn
á Svalbarðasvæðinu sem byggðist á
vafasömum þjóðréttarlegum
grunni. Norðmenn mótmæltu veið-
unum kröftuglega strax frá upphafí
og rússnesk stjórnvöld tóku undir
gagnrýni þeirra. Skip norsku
strandgæslunnar fylgdust með veið-
um íslensku skipanna, en treystu
sér ekki til að stöðva veiðarnar því
óumdeilt var að Smugan er á alþjóð-
legu hafsvæði.
Hörð átök urðu á miðunum 1994
Veiðar íslenskra skipa árið 1993
hófust þegar talsvert var liðið á ár-
ið, en árangurinn benti til að þarna
kynni að vera talsverð hagnaðar-
von. Islenskir útgerðarmenn sýndu
veiðunum mikinn áhuga árið eftir
og sendu m.a. kvótalaus skip þanng-
að til veiða, sem sum hver höfðu
verið keypt fyrir lítið fé í Kanada.
Veiðarnar gengu mjög vel árið 1994,
en þá veiddu íslensk skip tæplega
37 þúsund tonn í Smugunni og á
Svalbarðasvæðinu. Þetta ár skilaði
Þegar Smuguveiðarnar gengu sem best skil-
uðu þær um 5 milljörðum í þjóðarbúið á ári.
Um 5,5% útflutningstekna Islendinga árið
1994 komu úr Smugunni. Veiðarnar í fyrra
voru aðeins brot af því sem þær voru þá.
Egill Ólafsson rifjaði upp langvinnar deilur
um þessar veiðar, sem hafa eitrað samskipti
-------------------7---------------------
Norðmanna og Islendinga í sex ár.
Smuguveiðin um 5 milljörðum í
þjóðarbúið, sem nam um 5,5% af út-
flutningsverðmæti landsins. I sept-
ember það ár var talað um að
700-800 íslenskir sjómenn væru við
veiðar í Barentshafí.
í júní 1994 kom til átaka á miðun-
um, en þá klipptu skip norsku
strandgæslunnar trollin aftan úr
togurunum Blika, Hegranesi og Há-
gangi II þar sem þau voru að veið-
um á Svalbarðasvæðinu. Gerð var
tilraun til að klippa aftan úr Stak-
fellinu. Ennfremur skaut strand-
gæslan að togaranum Má. I ágúst
1994 kom aftur til átaka þegar varð-
skipið Senja skaut á Hágang II og
svaraði stýrimaðurinn á Hágangi II
með því að hleypa af haglabyssu.
Hágangur var færður til hafnar og
voru skipverjar sektaðir. í lok sept-
ember færði norska strandgæslan
tvö skip, Björgúlf og Ottar Birting,
til hafnar, en þau höfðu verið að
veiðum á Svalbarðasvæðinu. Út-
gerðir allra skipanna voru dæmdar
til að greiða háar sektir og varð það
til þess að mjög dró úr veiðum á
Svalbarðasvæðinu og þær einskorð-
uðust við Smuguna.
Buðu 13.000 tonn
Þessi hörðu átök á miðunum juku
þrýsting á stjómvöld í löndunum að
ná samningum um veiðarnar. Hug-
STEiGNASALA
Ármúla 1, sími 588 2030 - fax 588 2033
Opið sunnudag
frá kl. 12-15
LÁGHOLTSVEGUR - BRÁÐRÆÐISHOLT
Lítið fallegt einbýlishús á þessum vinsæla stað í Vesturbænum.
Húsið er allt endurbyggt á skemmtilegan hátt. Húsið skiptist í
tvö svefnherbergi, eldhús og stofu auk sólstofu o.fl. Stór lóð.
2919
Gámaveisla
í Kolaportinu
Dönsk húsgögn, postulín, ljósakrónur, lampar,
gamlar saumavélar, málverk o.m.fl.
Sími 869 5727
myndir samningamanna landanna
um lausn voru hins vegar það ólíkar
að samningar náðust ekki. A fundi í
Ósló í apríl 1995 buðu Norðmenn og
Rússar íslendingum 8 þúsund
tonna kvóta, en fulltrúar Islands
höfnuðu því. Árið áður höfðu íslensk
skip veitt tæplega 37 þúsund tonn í
Barentshafi og veiðin árið 1995 varð
litlu minni. Harðorðar yfirlýsingar
gengu milli stjómvalda í löndunum
og ekki síður milli útgerðarmanna í
Noregi og á Islandi. Veiðarnar í
Smugunni árið 1995 gengu vel og
segja má að hvorug þjóðin hafi talið
sér hagstætt að semja strax. ís-
lenskir útgerðarmenn töldu sig hafa
hag af því að vinna sér inn meiri
veiðireynslu, en norskir útgerðar-
menn, sem höfnuðu alfarið ki-öfum
íslenskra stjórnvalda, töldu að
draga myndi úr veiði íslendinga í
Smugunni og því væri betra að bíða
en semja strax.
Alvarlegar tilraunir voru gerðar
til að leysa deilurnar áður en veiðin
í Smugunni hófst sumarið 1996. Á
fundi í júní slitnaði upp úr viðræð-
um þjóðanna, en þá höfðu Norð-
menn og Rússar boðið íslendingum
að veiða 13.000 tonn í Barentshafi
gegn gagnkvæmum veiðiheimildum
í íslenskri lögsögu. Tillögurnar
gerðu ráð fyrir að Rússar fengju að
veiða loðnu við Island og Norðmenn
fengju að stunda rækju- og línuveið-
ar við ísland auk rýmri heimilda til
loðnuveiða.
Viðræðurnar í sjálfheldu
Eftir viðræðuslitin má segja að
samningaviðræðurnar hafí komist í
nokkra sjálfheldu. Til umræðu var
hér á landi að ísland tæki einhliða
ákvörðun um kvóta í Smugunni.
Jafnframt var kannaður sá mögu-
leiki að vísa deilunni til hafréttar-
'93'94 '95 '96 '97'!
'93'94'95 '96'97 '98
dómstólsins í Haag. Viðræður milli
stjórnvalda í löndunum héldu þó
áfram með hléum án þess að veru-
legur árangur næðist.
Afli íslenskra skipa í Smugunni
minnkaði talsvert 1996 þrátt iyrir að
sóknin væri meiri en árið áður. Afl-
inn hi-undi 1997 og mikið tap varð af
veiðunum. Þetta breytti nokkuð
samningsstöðu íslands. Þó íslend-
ingar hefðu sýnt fram á að þeir gætu
sótt nærri 40 þúsund tonn á ári í
Smuguna hafði reynslan einnig leitt í
ljós að veiðamar voru áhættusamar
og þeim fylgdi umtalsverður kostn-
aður. Minnkandi veiði í Barentshafi
og niðurskurður á þorskkvóta benti
ennfremur til þess að þess væri ekki
að vænta að þorskveiði glæddist
verulega í Smugunni á allra næstu
árum. Það var við þessar aðstæður
sem stjómvöld í löndunum náðu
loksins samningum um að binda
enda á deilumar.
Hagfræðingur Alþýðusambands Islands um skattakerfíð
Sex þrepa kerfi en
ekki tveggja þrepa
EDDA Rós Karlsdóttir, hagfræð-
ingur Alþýðusambands Islands,
segir að það sé goðsögn að íslenska
skattakerfíð sé einfalt. Það sé þvert
á móti flókið og ekki gegnsætt.
Réttara sé að þar sé um sex þrepa
skattakerfi að ræða en tveggja
þrepa kerfi eins og virðist á yfir-
borðinu þegar tekið hefur verið til-
lit til áhrifa vaxtabóta- og barna-
bótakerfisins.
Þetta kom meðal annars fram í
erindi hennar á ráðstefnu Verka-
mannasambands Islands um skatta-
kerfið í gær. Edda Rós sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að íslenska
skattakerfið hefði mjög tekjujafn-
andi áhrif, en hin hliðin á því væri sú
að það festi fólk á ákveðnum tekju-
bilum og gerði því erfitt um vik að
bæta kjör sín. Ástæðan væri meðal
annars sú að skattleysismörk fylgdu
ekki launaþróun og bætur fylgdu
ekki verðlagsþróun. Þannig rýrnuðu
öll viðmið og fólki sem væri á
ákveðnum tekjubilum væri gert
mjög erfitt um vik að bæta kjör sín,
því sérhver króna sem það fengi í
hærri launum væri að verulegu leyti
tekin til baka í hærri sköttum og
lægri bótum en ella.
Hún tók dæmi af fólki sem aukið
hafði tekjur sínar úr tveimur millj-
ónum króna í þrjár milljónir króna
eða um 50%. Fólkið jók mánaðar-
tekjur sínar úr 167 þúsund krónum
í 250 þúsund krónur eða um 83 þús-
und krónur á mánuði. Þegar tekið
hefði verið tilliti til greiðslu tekju-
skatts og áhrifa hærri tekna á
barnabætur og vaxtabætur, auk líf-
eyrissjóðsframlags voru ráðstöfun-
artekjur þeirra 36 þúsund krónum
eða 18% hærri en þær voru áður.
„Ég er ekki að koma með ein-
hverja lausn héma. Ég er bara að
segja að ég vil að við skoðum og við-
urkennum að við erum að breyta
skattakerfinu mjög mikið,“ sagði
Edda Rós.
Áhrif hækkunar árstekna hjóna úr 2 millj. kr í 3 millj. kr.
á ráðstöfunartekjur þeirra
Hónin eiga 4 börn og eru með 5 millj. kr. skuld m i s m
Árstekjur 2.000.000 3.000.000 1.000.000
Mánaðartekjur 166.667 250.000 83.333
Tekjuskattur -14.686 -45.358 -30.672
Barnabætur 36.336 27.857 -8.479
Vaxtabætur 18.733 13.933 -4.800
Lífeyrissjóður -6.667 -10.000 -3.333
Til ráðstöfunar 200.383 236.432 36.049
m u n u r
Heimild: ASÍ
Hún sagði að nauðsynlegt væri
að ræða þróun skattakerfisins á op-
inn og meðvitaðan hátt. Alþýðu-
sambandið hefði sett vinnuhóp á
laggirnar með Bandalagi starfs-
manna ríkis og bæja til að skoða
þessi mál. Stefnt væri að því að
hann skilaði af sér tillögum í lok
apríl og velti upp möguleikum á þvi
hvernig gera mætti skattakerfið
þannig úr garði að umsamdar
kjarabætur skiluðu sér betur til
fólks.
Veigamikil skref í
lækkun jaðarskatta
Geir H. Haarde fjármálaráð-
herra var einn þeirra sem fluttu er-
indi á ráðstefnu VMSÍ og sagði
meðal annars að með ákvörðun rík-
isstjórnarinnar árið 1997 um að
lækka tekjuskattshlutfallið úr
30,4% í 26,4% hefðu verið stigin
veigamikil ski'ef í þá átt að lækka
jaðarskatta hér á landi. Sem dæmi
um áhrif þessara aðgerða megi
nefna að ráðstöfunartekjur hjóna
með tekjur nokkuð undir meðallagi
og tvö börn á framfæri hækki um
liðlega 100 þúsund krónur eða
4-5%.
Geir sagðist alfarið hafna því að
ekki hefði verið staðið við stefnuyf-
irlýsingu ríkisstjórnarinnar frá
1995. Þessi skattalækkun sé ein-
hver hin umfangsmesta sem komið
hafi til framkvæmda hér á síðari
árum og hann telji að sú leið sé
vandfundin sem skili fljótvirkari
árangri í lækkun jaðarskatts en
lækkun tekjuskatts. Geir bætti því
jafnframt við að ákveðin mótsögn
væri fólgin í kröfu um að beina
ýmsum bótagreiðslum í ríkari
mæli til einstaklinga með hlutfalls-
lega lágar tekjur og ræða í sömu
andrá um nauðsyn þess að lækka
jaðarskatta. „Eðli tekjutengingar
er einmitt að beita jaðaráhrifum til
að skerða bætur fólks með tekjur
yfir tilteknum mörkum og það er
því tekjutengingin sjálf sem skap-
ar jaðaráhrifin. Þetta tvennt fer
því ekki vel saman. Annað hvort
beita menn tekjutengingu í tekju-
jöfnunarskyni eða ekki. Það er
erfitt að gera hvort tveggja í
senn,“ sagði Geir.
Hann gerði einnig verkefnin
framundan á sviði skattamála að
umtalsefni og sagði æskilegt að
draga enn frekar úr neikvæðum
jaðaráhrifum. Þá teldi hann brýnt
að taka til sérstakrar skoðunar
sarnspil bótakerfis almannati-ygg-
inga, greiðslna úr lífeyrissjóðum,
skattakerfis og sparnaðar í efna-
hagslífinu.