Morgunblaðið - 06.03.1999, Blaðsíða 38

38. LAUGARDAGUR 6. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VEIÐAR I
BARENTSHAFI
AFUNDI Barentsráðsins í Bodö í Noregi í gær lýstu
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra, Knut Vollen-
bæk utanríkisráðherra Noregs og Vasily Stredin varautan-
ríkisráðherra Rússlands yfir ánægju með að náðst hafi
samkomulag um texta rammasamnings milli þjóðanna
þriggja um samvinnu á sviði fiskveiða, sem embættismenn
landanna hafa unnið að undanfarið. Samkvæmt samningn-
um fá Islendingar 8.900 lestir af því heildarþorskveiði-
magni, sem heimilt er að veiða í Barentshafi á árinu 1999.
Að auki er gert ráð fyrir heimildum til þess að mæta auka-
afla íslenzkra skipa í lögsögum Noregs og Rússlands.
„Þessi lausn byggist á hugmyndum frá árinu 1996, sem
þá voru um að Island fengi viðurkenningu á 13.000 lesta
kvóta í Barentshafí er veiddur skyldi bæði utan og innan
lögsögu Noregs og Rússlands. Sú lækkun sem þarna hefur
orðið varðandi heildarkvóta Islands skýrist af því að gert
er ráð fyrir því að veiðiheimildir íslands í lögsögum Nor-
egs og Rússlands breytist í samræmi við árlegar breyting-
ar á leyfðum heildarafla þorsks í Barentshafi. Sem kunn-
ugt er hefur hann dregist verulega saman á síðustu árum.
Eins og í fyrri viðræðum er miðað við að meirihluti veiði-
heimilda til handa Islandi sé án gagngjalds. Gert er ráð
fyrir að á næstunni verði samið um nákvæmari skilmála
þessu lútandi. Þá fyrst verður unnt að undirrita samning-
ana“, segir í frétt frá utanríkisráðuneytinu, sem gefin var
út í gær.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra segir að í sam-
komulaginu felist ekki viðurkenning af hendi Islendinga á
rétti Norðmanna og Rússa til að stjórna veiðum í Smug-
unni, en það er alþjóðlegt hafsvæði eins og kunnugt er. Þá
hefur ennfremur komið fram hjá utanríkisráðherra, að þar
sem samkomulag hafi tekizt sé gert ráð fyrir því að svo-
nefndur „svartur listi“ yfír íslenzk fískiskip, sem veitt hafi
í Smugunni, verði felldur niður.
Fiskveiðideila við Norðmenn og Rússa hófst þegar ís-
lenzkir togarar hófu veiðar á alþjóðlegu hafsvæði í
Barentshafi, síðla sumars árið 1993. Svæðið kölluðu Norð-
menn síðan Smuguna. íslenzku togararnir öfluðu vel á
þessu hafsvæði fyrstu árin og komst aflinn í tæplega 37
þúsund lestir árið 1994, en hefur farið minnkandi ár frá ári
og nam aðeins um 1.500 lestum á síðasta ári. Höfuðástæð-
an er sú að þorskstofninn í Barentshafí hefur verið á
hraðri niðurleið. Deilan við Norðmenn var sérlega illvíg og
var íslenzkum togurum að lokum bannað að sækja nokkra
þjónustu í norskar hafnir og loks voru íslenzkir togarar,
sem seldir höfðu verið til annarra landa, settir á „svartan
lista“ og bannað að koma til Noregs.
Deilan við Norðmenn snerist ekki eingöngu um Smugu-
veiðarnar, heldur einnig um veiðar á Svalbarðasvæðinu,
sem Norðmenn stjórna samkvæmt alþjóðlegum samning-
um, sem gerðir voru árið 1920. Meinuðu Norðmenn íslend-
ingum algjörlega aðgang að þessu hafsvæði og leiddi það
til að íslendingar gerðust aðilar að Svalbarðasamningnum
í maímánuði árið 1994. Það breytti þó engu um afstöðu
Norðmanna, sem héldu áfram að meina íslenzkum skipum
veiðar á þessu svæði. Hafði ríkisstjórn íslands út af því
máli í undirbúningi málshöfðun fyrir alþjóðadómstólnum í
Haag. Af því varð þó ekki vegna samningaviðræðna, sem
aldrei slitnaði upp úr, þótt þær gengju stirðlega á köflum.
Islenzkir togarar hófu veiðar í Barentshafí, sem fyrr
nefndist Hvíta hafið, árið 1930 og oftast fóru veiðarnar
fram vestast í hafinu við Bjarnarey og Svalbarða, en einnig
á því svæði, sem nú hefur verið nefnt Smugan. Veiðarnar
stóðu með hléum í þrjá áratugi. íslendingar telja sig því
eiga hefðbundinn rétt til veiða á þessum slóðum. Þess má
geta að Norðmenn hófu ekki veiðar í Barentshafi fyrr en
löngu síðar, þar sem togaraútgerð þeirra hófst ekki fyrr en
1968, en fram að þeim tíma gerðu þeir aðeins út línubáta.
Það er mikið fagnaðarefni, að samningar hafa náðst í
þessari deilu. Þeir samningar eru að mörgu leyti hagstæðir
fyrir okkur og tryggja okkur öruggari veiði en Smugan
hefur boðið upp á. Engum þarf að koma á óvart, þótt við
verðum að láta af hendi einhverjar veiðiheimildir innan
okkar lögsögu. Þær eru takmarkaðar en við getum ekki
búizt við að fá veiðiheimildir í lögsögu annarra þjóða nema
við látum eitthvað af hendi sjálfír. Þessir samningar eru
líklegir til að greiða fyrir öðrum viðskiptum með fisk bæði
við Norðmenn og Rússa og heildaráhrif þeirra verða áreið-
anlega meiri en sem nemur veiðiheimildunum í Barents-
hafi.
✓
Halldór Asgrímsson
Meirihluti
kvótans fæst
án gagn-
gjalds af
hálfu Islands
Samkomulag tókst í gær um texta ramma-
7
samkomulags í deilu Islands, Noregs og
Rússlands um veiðar í Barentshafi. Morgun-
blaðið leitaði viðbragða við samkomulaginu.
HALLDÓR Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra segir að í
rammasamkomulagi ís-
lands, Noregs og Rússlands
um veiðar í Barentshafi sé gert ráð
fyrir að meira en helmingur af hlut Is-
lands í veiðinni sé án gagngjalds.
Hann segir að sú niðurstaða sem
fékkst í viðraeðunum taki mið af þeim
aflasamdrætti sem orðið hafi i
Barentshafi frá 1996.
Halldór sagði að unnið hefði verið
að rammasamningi milli þjóðanna um
veiðar í Barentshafi í langan tíma.
Viðræður hefðu átt sér stað um þessi
mál í tengslum við fund utanríkisráð-
herra Norðurlandanna í Reykjavík
fyrir stuttu. Viðræðum hefði verið
framhaldið í Noregi á miðvikudag og
fimmtudag i þessari viku.
„Þessar viðræður hafa leitt til þess
að það liggur á borðinu rammasamn-
ingur milli þjóðanna sem gerir ráð fyr-
ir því að það sem við fáum í okkar hlut
verði að hálfu veitt i norskri lögsögu
og að hálfu í rússneskri lögsögu. Það
hefur alltaf verið uppi á borðinu krafa
um að að hluta til yrði gagngjald af Is-
lands hálfu vegna þessara veiða þar
sem þær færu eingöngu fram í efna-
hagslögsögu Rússlands og Noregs,
sem gerir það að verkum að hægt er
að stunda veiðarnar með minni kostn-
aði og af meira öryggi.“
Nokkur atriði ókláruð
Halldór sagði að ekki hefði verið
hægt að ganga frá málinu í Noregi
núna vegna þess að ekki væri búið að
ganga frá þvi með hvaða hætti veiði
Norðmanna og Rússa færi fram hér.
Hann sagði að viðræður um þetta
væru komnar mun lengra milli Islands
og Noregs en milli íslands og Rúss-
lands.
„Það liggur fyrir að meirihlutinn af
þessum veiðiheimildum okkar í
Barentshafi verður án gagngjalds, en
við höfum reiknað með því að 2-3
norskir línubátar geti veitt í okkar
lögsögu, fyrst og fremst keilu og
löngu. Norskir línubátar voru með
veiðiheimildir í íslenskri lögsögu sem
smátt og smátt voru skornar niður og
hurfu endanlega 1990. Það voru aðilar
sem stunduðu þessar veiðar áratugum
saman. Það sem upp á vantar verða
rýrnri heimildir fyrir Norðmenn til
loðnuveiða. Þar liggja ekki fyrir end-
anlegar tölur. Eg vil taka það frain að
við gerðum nýlega loðnusamning milli
íslands, Grænlands og Noregs þai-
sem hlutur Norðmanna fór úr 11% í
8% og við höfðum reiknað með því þá
að við það gæti skapast svigrúm til
hugsanlegra samninga í Smugunni.
Að þvi er Rússa varðar erum við
fyrst og fremst að hugsa um makríl og
kolmunna. Væntanlega verður hægt
að leiða það til lykta í Moskvu 22.
mars. Við vonumst eftir að hægt verði
að ljúka málinu þá, en aðilar töldu
ekki rétt að undirrita rammasamning-
inn fyrr en þetta liggur fyrir milli
landanna þannig að allir samningarnir
verði undirritaðir samhliða,“ sagði
Halldór.
Svarti listinn úr gildi
Halldór sagði að svokallaður svart-
ur listi Norðmanna yfir skip sem veitt
hafa í Smugunni væri ekki hluti af
samkomulaginu, en hann sagði að
norski utanríkisráðherrann hefði lýst
því yfir á blaðamannafundi í Bodö að
listinn yrði numinn úr gildi frá og með
deginum i gær fram til samningafund-
arins í lok mars. Ef samningar
tækjust á þeim fundi yrði honum
væntanlega endanlega eytt.
í viðræðunum árið 1996 buðu Norð-
menn og Rússar Islendingum 13.000
tonna kvóta í Barentshafi. Halldór var
spurður hvort sú niðurstaða sem nú
væri fengin væri viðunandi í ljósi
þessa tilboðs.
„Við tökum mið af stöðunni eins og
hún var 1996. Grunnurinn er því
13.000 tonn sem eru 1,86% af heildar-
veiðinni í Barentshafi. Veiðin þar hef-
ur dregist saman og því er þetta orðið
að 8.900 tonnum, en því til viðbótar
kemur meðafli, sem getur verið all-
nokkur. Við höfum ekki gengið endan-
lega frá því atriði.
Það má lengi deila um hvað er við-
unandi í þessu máli. Það er alveg ljóst
að þetta er mjög erfitt mál fyrir okkur
og einnig fyrir Norðmenn og Rússa.
Það hefur þurft að hafa mikið fyrir
þessum samningi af allra hálfu. Það
eru allir að vonast til þess að það sé
hægt að leiða hann til lykta. Það sem
skiptir langmestu máli, að mínu mati,
eru þeir framtíðarmöguleikar sem
liggja í samvinnu þessara ríkja. Þetta
mál hefur verið hindrun í frekari sam-
starfi bæði við Norðmenn og Rússa.
Það eru miklir möguleikar til staðar í
samvinnu við Rússa í Barentshafi og í
fískiðnaði. Þeir eru mjög áhugasamir
um náið samstarf við Islendinga og ég
vonast til þess að í framhaldi af þessu
geti komist veruleg hreyfing á þau
mál. En það er alveg sama hvert hefur
verið litið; þetta mál hefur alltaf staðið
í veginum.
Við erum búnir að eyða gífurlegum
tíma í þetta mál. Eg held að það sé
ekkert eitt mál sem varðar mitt ráðu-
neyti sem ég hef varið meiri tíma í en
þetta mál í þessi fjögur ár sem ég hef
verið í utanríkisráðuneytinu. Það
hlaut að koma að þvf að við þyrftum að
lenda þessu máli. Það má um það deila
hvort niðurstaðan er góð. Ég á von á
því að það séu ýmsir óánægðir með
hana, hvort sem þeir eru á íslandi,
Noregi eða Rússlandi. Framtíðin ein
getur svarað því hvort þetta reynist
öllum þessum aðilum hagstætt. Ég
trúi því að svo sé.“
Halldór sagði að samningurinn væri
til fjögurra ára, en gert væri ráð fyrir
að hann framlengdist ef honum yrði
ekki sagt upp. Hann sagði að hlutur
Islands í veiðinni í Barentshafi væri
festur niður þannig að hann myndi
vaxa ef veiðiheimildir í Barentshafi
yrðu auknar.
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkisráð
Davíð Oddsson fa
um veiðar í
Sjónarmi
um vei^
verið við
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
segir að í þessum löngu og erfiðu
deilum um veiðar í Smugunni hafi
tekist að fá Norð-
menn til að viður-
kenna að fslend-
ingar eigi rétt til
veiða í Barents-
hafi. Niðurstaðan
sé því sigur fyrir
Islendinga.
„Það er alltaf
fagnaðarefni þeg-
ar samningar
takast milli þjóða, ekki síst samn-
ingar sem hefur tekið langan tíma
að útkljá. Ég vil ekki tala um sig-
urvegara í þessari deilu, en ég
minni hins vegar á að í upphafi
þessarar deilu sögðu Norðmenn að
við ættum engan rétt til neins afla
í Smugunni. Núna hafa þeir hins
vegar failist á að greiða okkur fyr-
ir að veiða ekki í Smugunni með
afla sem öruggt er að við náum í
landhelgi Norðmanna og reyndar
einnig Rússa. Okkar sjónarmið
urðu því ofan á. Það er þessi rétt-
ur, sem við töldum okkur eiga,
sem Ieiðir til þess að samningar
nást.“
Davíð sagði að vissulega hefðum
við getað hugsað okkur að fá rétt
til að veiða meiri fisk í Barentshafi
en þessi 8.900 tonn. „Við vorum að
veiða heilmikið í Smugunni þegar
best lét, en okkar skip fóru líka
marga túra þangað sem voru lítils
virði og kostuðu okkur heilmikið.“
Erum ekki að viðurkenna
yfirráð Norðmanna
„Að hluta til greiðum við ekkert
fyrir þessar aflaheimildir, en síðan
er endurgjald fyrir hluta af þeini
afla sem við fáum að veiða innan