Tímarit lögfræðinga - 01.04.1955, Blaðsíða 4

að samþykki forráðamanna hjónaefnis til stofnunar hjú-
skapar. Með áskilnaðinum um samþykki forráðamanna
ungs fólks er forráðamönnum veitt vald til að reisa rönd
við hjúskap þeirra, sem eru ólögráða. En telja verður það
ósennilegt, að heimilt hafi verið að gifta mjög ungt fólk,
þótt það hlyti slíkt leyfi. 1 rétti flestra ríkja, þar sem snú-
izt var til mótmælendatrúar, var hjúskaparaldur hækkaður
til muna frá eldri tíðar lögum og þá yfirleitt miðað við
lögræðisaldur. Verður að telja líklegt, að ætlunin hafi verið
að koma slíkri löggjöf á hér á landi einnig. Frá tímabilinu
1541 til 1587 hefi ég ekki rekizt á nein aldursleyfi í prent-
uðum heimildum né önnur gögn, sem sýni framkvæmd
þessa atriðis.
1 hjúskaparskipaninni frá 2. júní 1587 segir, að sú trú-
lofun fái ekki staðizt, sem ómyndugir menn standi að.
Ekki er hér skýrt nánar, hvað átt sé við, þegar rætt er um
„ómynduga menn“, og verður þá að leysa úr því efni eftir
þágildandi lögum um lögræði. Samkv. Jónsbók, Kvg. 16
ogRéttarb. 1294,17,urðu menn sjálfráða 16ára, en fjárráða
20 ára, sbr. t. d. Kvg. 2 og 26. Nærlægast er að skilja orð
hjúskapargreinanna um ómynduga menn svo, að með þeim
sé áskilið, að hjónaefni séu fullráða. 1 D. og N.L. Kristjáns
V. var sett það ákvæði, að hjúskaparaldur konu skyldi
vera 16 ár, en karla 20 ár, sbr. D.L. 3-16-5 og N.L. 3-18-5.
Þessi ákvæði voru ekki lögleidd hér á landi, þótt Sveinn
Sölvason telji svo í riti sínu, Tyro juris, 1754. Allt um það
þykir mér líklegt, að ákvæði hjónabandsgreinanna hafi
snemma og jafnvel frá upphafi verið skilið svo, að hjú-
skaparaldur kvenna væri 16 ár, en karla 20 ár, enda hafði
hjúskaparaldur kvenna verið lægri en karla frá fyrstu
tíð. Umsögn Sveins Sölvasonar frá 1754 bendir einnig til
þess, að sú hafi verið framkvæmd þeirra mála þá og senni-
lega um nokkurn aldur þar á undan. Þess skal getið, að í
vm. kafla í kirkjuritúali 1685 segir, að óheimilt sé að vígja
fólk, sem ekki hafi verið til altaris. Karlar og konur gátu
skv. þágildandi lögum farið til aitaris, er þau höfðu náð
66