Tímarit lögfræðinga - 01.04.1955, Blaðsíða 7

prestastefnusamþykkt Odds biskups 1589 (Alþb. II, 147,
sjá t. d. og Alþb. II, 121, 150, 235, 406, III, 56). Þessar
prestastefnusamþykktir sýna, að nokkur vafi hefir þótt
leika á því, hverjar reglur ættu við um þessi efni. Þess
er að geta, og helmingadómur dæmdi hjúskap ógildan
árið 1559 fyrir þá sök, að gilt samþykki giftingarmanns
(skilgetins og samfædds bróður) hafði ekki komið til
(Dipl. Isl. XIII, 384). Byggir sá dómur á því, að kirkju-
skipanin hafi ekki brejht eldri reglum um þetta réttar-
atriði. Á Alþingi 1577 var hjúskapur einnig dæmdur
ógildur, þar sem svo stóð á, að H fékk K með samþykki
annars aðilja en rétts giftingarmanns (Alþb. I, 340—
341). Þess er þó að geta um þenna dóm, að upp kom, að
leikmaður hafði sagt fyrir kaupunum, og hafði ekki
komið til annar hjúskapargjörningur, svo að menn vissu
til (Bréfabók Guðbrands biskups Þorlákssonar, bls. 118—
19, 172—73). Þá má einnig minna hér á dóm, sem gekk í
Spjaldhaga 24. apríl 1574 út af trúlofun H ekkju og Þ
nokkurs (sbr. einnig Bréfabók Guðbrands biskups, bls.
70—71). Svo virðist, að atbeini giftingarmanns H hafi
ekki komið til. Dómur 6 leikmanna og 6 klerka dæmdi Þ
skyldugan að gjöra hjónaband sitt til H ,,með ráði eðá
samþykki giftingarmanns eða nokkurs annars frænda“,
enda var talið, að ekkjan réði sér sjálf og trúlofun yrði ekki
rift af hendi Þ.
I hjónabandsgreinunum frá 1587 segir, að sú trúlofun
sé ógild, sem sé leynileg og ráðin án samþykkis þeirra,
sem hafi yfir aðiljum að segja. Er síðan mælt svo fyrir,
að synjun foreldra eða forráðamanna skuli ekki vera til
fyrirstöðu hjúskap, ef hún sé ekki á rökum reist. Ekkja
hefir ugglaust getad ráðið fyrir sér sjálf, þótt þess sé
ekki sérstaklega getið, og væntanlega hafa lögráða að-
iljar ekki þurft atbeina forráðamanns við stofnun hjú-
skapar, I lagaboði þessu segir skýrlega, að synjun for-
eldra eða forráðamanna skuli ekki vera hjúskap til fyrir-
stöðu, ef hún styðjist við ónóg rök. Ekki er hins vegar
69