Vera - 01.02.2005, Blaðsíða 12

Saumastofan
- fyrr og ri
- ÞRJÁR RITNEFNDARKONUR FÓRU í LEIKHÚS
» Saumastofan 30 árum síðar er heiti á nýju leikriti eft-
ir Agnar 3ón Egilsson sem leikfélagið Tóbías sýnir á Litla
sviöi Borgarleikhússins. Leikritið er sagt vera upp úr og
byggt á samnefndu leikriti eftir Kjartan Ragnarsson sem var
skrifað í tilefni af Kvennafrídeginum 1975 og sló rækilega í
gegn, var sýnt yfir 200 sinnum á þriggja ára tímabili. Verkió
gerðist á óvenjulegum vinnudegi á saumastofu þegar konurnar
slógu upp veislu og deildu lífsreynslu sinni og leyndarmálum
hver með annarri í stað þess að vinna hversdagverkin. Um nýja^
verkið segir í leikskrá: „Á seinustu 30 árum hefur ýmislegt
breyst, þar á meðal aðstæður og viðhorf fólks. Þar sem að
kvennaumræðan hefur verið mikð upp á pallborðinu síðast-
liðna mánuði fannst okkur tilvalió aö kíkja aftur inn á Sauma-
stofuna og sjá hvar þessar konur væru staddar í dag."
Það var því með nokkurri eftirvæntingu sem
þrjár ritnefndarkonur VERU fóru aó sjá sýn-
inguna Saumastofan 30 árum síðar. Sú elsta
í hópnum, Elísabet ritstýra (f. 1955), rifjaði
upp hvernig Saumastofan hefði á sinum
tíma kveikt í konum, fengið þær til að
skoða eigin stöóu og vakið upp samúð meó
konunum á sviðinu og þar með kvennasam-
stöðu. Hún sá verkió oftar en einu sinni og
kunni marga söngtextana. Þorgerður (f.
1968), sá aldrei Saumastofuna en man vel
eftir umtalinu sem hún skapaði og lögunum
sem gjarnan voru spiluð á gömlu gufunni.
Sérstaklega var henni lagið „Kæru systur",
minnisstætt. Það var þó ekki fyrr en við
fórum að hlusta á lögin úr gamta verkinu
sem hún áttaði sig á þvi að skraddarinn
sem söng lagió ætti að vera hommi. Það
hafði aldrei hvarflað að henni, enda var
leikritið frumsýnt þremur árum áóur en Sam-
tökin '78 voru stofnuð. Að vera hommi eóa
lesbía var eitthvað sem ekki var rætt á is-
lenskum heimilum. Sú yngsta í hópnum, Auð-
ur Magndís (f. 1982), fæddist sjö árum eftir
aó leikritið var frumsýnt og vissi ekki að þaó
hefði verið til fyrr en nú. Þegar við vorum
búnar að fá miða á sýninguna sagði hún
móður sinni frá því hvað til stæói. Mamma
hennar rifjaði þá upp að Saumastofan væri
sennilega það leikrit sem henni þætti eftir-
minnilegast, enn þann dag i dag, og gat
sungið heilu erindin úr vinsælustu söngvun-
um.
Persónurnar og leikendurnir
í sýningunni fáum við að kynnast fjórum
konum og einum strák sem vinna á ein-
hverskonar hönnunar- eða saumastofu.
Fyrsta týpan, sem jafnframt var trúust
frummyndinni, var unga, ólétta stelpan sem
í þessari uppfærslu var pönkarastelpa sem
hafði verið nauðgað fullri, (Gussa, leikin af
Bryndisi Ásmundsdóttur). Hún ákvað að
eiga barnið þrátt fyrir það, eins og í fyrri
sýningunni en þar kemur fram aó þetta er
önnur ólétta hennar, hina hafði hún endað
15 ára gömul i ólöglegri fóstureyóingu.
Fóstureyðing er hvergi nefnd i þessari sýn-
ingu enda eru fóstureyðingar eitt stærsta
tabúið i dægurmenningu nútimans. Það
hefði því verið róttækt nú að fjalla um fóst-
ureyðingar, val kvenna og sjálfsákvörðunar-
rétt, rétt eins og fyrir 30 árum,
Tvær kvennanna höfóu yfirgefió menn
og börn. Önnur, (Fjóla Rós, leikin af Alexíu
Björgu Jóhannesdóttur), til aó fara suður
og fá sér vinnu sem verkstjóri á sauma-
stofu, hin, (Jóka, leikin af ísgerói Elfu
Gunnarsdóttur), tiL að meika það sem dans-
ari í Bandaríkjunum. Hún er sióan fuLltrúi
kLisjunnar sem oft er haldið á lofti um
bandarískt samfélag, um ofur jákvæðni, trú
á hópefLi o.s.frv, en einnig fuLLtrúi hins ýkta
kvenleika sem kristallast í útLitsdýrkun og
þjónaði aðeins þeim tiLgangi að vera hLægi-
Legur, þó án aLLrar gagnrýni. Hún var hins
vegar að missa forræði og umgengnisrétt
fyrir barninu í hendur föðurins og nýju kon-
unnar hans. í því dæmi má reyndar sjá nýja
tima þar sem réttur feðra er orðinn meiri og
algengara að þeir sækist eftir forræói yfir
börnum sínum en áóur.
Spyrja má hvort boðskapurinn sem þarna
var verió að koma á framfæri sé að konur
skyLdu ekki yfirgefa menn sina og fjöLskyLdur
heldur harka af sér, hversu gLatað sem sam-
bandið er, og láta eigin drauma víkja fyrir
veLferð fjölskyLdunnar. Hvorug konan virtist
hafa komið veL út úr því aó yfirgefa manninn.
Verkstjórinn var hin mesta tík, dónaLeg og yf-
irhöfuð ömurLeg við samstarfsfóLk sitt, í það
minnsta framan af sýningunni. Hin missti
forræói yfir barninu sínu og galt þar með
dýru verói aó hafa reynt að uppfyLla drauma
sína um starfsframa.
MerkiLegasta persónan var Guðrún, (sem
jafnframt var best leikin af Maríu PáLsdótt-
ur). Snemma kom fram að hún var að haLda
upp á eitthvað því hún var stöðugt að ota
Lagköku og BaiLies að samstarfsfóLki sínu.
12/1. tbl. / 2005 / vera