Vera - 01.02.2005, Blaðsíða 21

fj ölskyldan - er eitthvað að? /
er að gera starfsfólki betur kleift að sam-
ræma vinnu og einkalíf. Til fróðleiks vil
ég skýra í stuttu máli hugtakið sveigjan-
leiki.
Hugtakið sveigjanleiki tengist lengd
vinnutíma (starfshlutfalli), að á vinnu-
staðnum sé starfsfólki t.d. gefinn kostur á
hlutastörfum. Það hentar ekki öllu starfs-
fólki að vinna fullan vinnudag, fjöl-
skyldu- eða umönnunarábyrgð getur ver-
ið ein ástæða þess: ung börn, mörg börn,
fatlaður einstaklingur eða aldrað foreldri
- allt eru þetta dæmi
um ástæður sem geta
takmarkað löngun og
getu einstaklings til
þess að vinna fullan
vinnudag.
Hugtakið sveigjan-
leiki tengist tilhögun
vinnutíma, að á vinnu-
staðnum sé starfsfólki
t.d. gefinn kostur á
sveigjanlegum vinnu-
tíma eða að stytta
vinnuvikuna, t.d. með því að vinna 10
klukkustundir á dag íjóra daga vikunnar.
Hugtakið sveigjanleiki tengist því
einnig hvar störfin eru innt af hendi, að
starfsfólki sé gefinn kostur á að vinna að
öllu eða nokkru leyti að heiman frá sér
eða frá fjarvinnslustöð. Að lokum tengist
hugtakið sveigjanleiki möguleika starfs-
fólks á leyfi frá störfum til bæði skamms
og langs tíma og því hvernig störfin eru
innt af hendi.
Þegar innleiða á aukinn sveigjanleika
eru möguleikarnir því margir. Það er að
sjálfsögðu háð því um hvers konar fyrir-
tæki er að ræða hverju sinni, starfsemi
þess, einstaklingunum sem starfa þar og
skipulagningu vinnunnar hvaða mögu-
leikar henta hverju sinni. En hversu
sveigjanleg reyndust fyrirtækin sem tóku
þátt í verkefninu vera? I verkefninu
komust fulltrúar þátttökufyrirtækjanna
að raun um að fyrirtækin væru mörg
hver sveigjanlegri en þeir höfðu í upphafi
verkefnisins gert sér grein fyrir. Langal-
gengast var að sveigjanleiki væri í tilhög-
un vinnutíma og möguleikar væru á leyfi
frá störfum í stuttan tíma. Um óformlega
stefnu var þó að ræða hjá þeirn flestum
og því skorti almennt að mótuð væri skýr
stefna á þessu sviði.
Eftirfylgni verkefnisins - vef-
svæði hollvina og viðburðir
Verkefninu „Hið gullna jafnvægi” lauk
sem fyrr segir í október 2001 en var
hleypt af stokkunum að nýju í breyttri
mynd 1. apríl 2003 en þá var vefsvæði
Hollvina hins gullna jafnvægis (www.hgj.is)
opnað. Vefsvæðið starfrækja 17 samtök,
stofnanir og fyrirtæki og er tilgangurinn
einkum sá að styrkja umræðu um sveigj-
anleika á vinnustöðum og samræmingu
vinnu og einkalífs og miðla nýjurn fróð-
leik um það efni. Hollvinir standa jafn-
framt fyrir árlegri viðurkenningu. Viður-
kenningin „Lóð á vogarskálina” var af-
hent í fyrsta skipti á ráðstefnu hollvina í
nóvember 2003, en viðurkenninguna
hlutu þá Sjóvá-Almennar og ÍTR. í nóv-
ember sl. voru það svo Landsvirkjun og
ISS ísland sem urðu fyrir valinu.
Það er skemmst frá því að segja að vef-
svæði hollvina hefur verið einkar vel tek-
ið. Gestir vefsvæðisins eru stjórnendur og
starfsmenn sem vinna að bættu starfsum-
hverfi, auknum sveigjanleika og sam-
ræmingu vinnu og einkalífs. Nemendur
hafa líka í talsverðum mæli sótt vefsvæð-
ið, m.a. í þeim tilgangi að afla sér heim-
ilda. Að ógleymdum kennurum, leið-
beinendum og sérfræðingum sem sinna
kennslu og námskeiðahaldi á þessu sviði.
Fjöldi fyrirtækja og stofnana
gerir vel
Og þá að stöðu fjölskyldunnar í samfé-
laginu í dag með hliðsjón af „hinu gullna
jafnvægi”. Eru íslensk fyrirtæki almennt
sveigjanleg eða fjölskylduvæn?
Fjöldi ábendinga frá starfsfólki rúm-
lega 50 fyrirtækja og stofnana í tengslunv
við veitingu viðurkenningarinnar „Lóð á
vogarskálina” í nóvember sl. er til vitnis
urn að á mörgum vinnustöðum er vel
gert í þessurn efnum. Hér eru nokkur
dæmi:
• Starfsmaður sagði m.a. frá sveigjanleika
og stuðningi sem honum var sýndur þeg-
ar sonur hans greindist með krabbamein.
• Annar starfsmaður sagði frá hvernig
sveigjanlegur vinnutími, heirna- og
vaktavinna gera honum og maka hans
kleift að taka ávallt á móti börnunum
þegar þau koma heim úr skóla.
■ Starfsmaður sem vildi halda vinnu sinni
en jafnframt flytja í það umhverfi sem
hann og fjölskylda hans kusu sér sagði:
„Með stuðningi yfirmanns míns fluttist
ég og fjölskylda mín búferlum frá Reykja-
vík austur á land. Fjarvinna var lausnin.”
• Starfsmaður sem hefur sveigjanlegan
vinnutíma sagði:
„I svona kerfi felst ákveðið aðhald ekki
síður en frelsi. Maður vill að sjálfsögðu
ekki þurfa að vinna
kvöld og helgar til að
hafa upp í vinnuskyldu
mánaðarins og því er
rnaður ekkert að skreppa
nieira en rnaður þarf.”
• Og starfsmaður skrif-
aði um ríkjandi viðhorf
á sínurn vinnustað:
„Það er ríkjandi við-
horf hjá stjórnendum
[félagsins] að góð sam-
ræming á vinnu og
einkalífi skili sér margfalt til baka.”
Þetta eru aðeins örfá dærni um ábend-
ingar sem dómnefndinni bárust en þau
gefa innsýn í hvað vel er gert og hve mik-
ils starfsmenn meta gott starfsumhverfi,
sveigjanleika og stuðning af hálfu stjórn-
enda.
Lengstur vinnutími hér á landi
En betur má ef duga skal. Vinnutími
karla og kvenna er langur. Vinnutími
meðal fólks í fullu starfi mældist lengstur
á íslandi af öllum löndum í Evrópu á ár-
unum 1995 - 2002. Þannig var heildar-
fjöldi vinnustunda að jafnaði 48,5 klst.
árið 2002 hér á landi en á bilinu 39 - 44
klst. að jafnaði í öðrurn löndum.
Vinnuálag er mikið og vaxandi. I
könnun IMG Gallup frá árinu 2003
sögðu tæp 71% starfandi fólks vinnuálag
sitt vera mjög eða frekar mikið og 44%
töldu vinnuálag vera vaxandi, konur
(57%) í rneira mæli en karlar (34%).
Það þarf því ekki að koma á óvart að
margir upplifa togstreitu milli vinnu og
einkalífs. I fyrrnefndri könnun IMG
Gallup sagði 31% starfandi fólks vinnu
sína og einkalíf oft rekast á og í könnun
frá árinu 2004 sagðist 27% starfandi fólks
nokkrum sinnum í viku hafa kontið of
þreytt úr vinnunni til að geta sinnt þeirn
verkefnum sem vinna þarf heima fyrir.
Rétt er að taka þessar niðurstöður al-
varlega því hvernig við vinnum hefur
áhrif á það hvernig við sinnum hlutverki
Hugtakið sveigjanleiki tengist því
einnig hvar störfin eru innt af hendi,
að starfsfólki sé gefinn kostur á að
vinna að öllu eða nokkru leyti að
heiman frá sér eða frá fjarvinnslustöð
vera / 1. tbl. / 2005 / 21