Vera - 01.02.2005, Blaðsíða 50

/ Elsa S. Þorkelsdóttir, lögfræðingur í Basel, Sviss
Völd kvenna
má cryggja með lögum
» í fjóróa tölublaði Veru 2004 ræða saman við hringborðið fulltrúar allra
stjórnmálaflokka undir yfirskriftinni „Jafnréttismál eru ekki átaksverkefni"
Þörf lesning allra og takk fyrir góðar samræður. Svo sannarlega eru jafnréttis-
mál ekki átaksverkefni heldur samfelld, markviss vinna. Vissulega höfum við
náð margvíslegum árangri. Atvinnuþátttaka kvenna er há og þær njóta því
fjárhagslegs sjálfstæðis í ríkara mæli en margar systur þeirra í öörum löndum.
Samfélagið hefur á síðustu árum tekiö stakkaskiptum aö því er varðar að-
stööu og möguleika giftra kvenna til að starfa utan heimilis. Þá er oft bent á
aukna menntun kvenna þegar árangur er metinn. Á öðrum svióum sjáum viö
ekki mikinn árangur. Fyrir mér er það ekki árangur að hlutfall kvenna á Al-
þingi íslendinga skuli við einar kosningar hafa náö 35% en lækkaði síöan
verulega strax við næstu kosningar, þ.e. þær síðustu, og nái nú ekki 30%.
Á heimasíðu skrifstofu bresku ríkis-
stjórnarinnar sem fer með þessi mál,
www.womenandequalityunit.gov.uk er
að fínna lista yfir þau ríki heims sem náð
hafa 30% markmiði Sameinuðu þjóð-
anna. Þar er að finna öll Norðurlöndin
nema Island. Auðvitað hljóta allir jafn-
réttissinnar að setja viðmiðið við 40 til
50% hlutfall og það á öllum sviðum sam-
félagsins. Og hvar eru íslenskar konur
þegar efnahagslegar ákvarðanir eru tekn-
ar? Þær skipa ekki til jafns við karla þær
opinberu nefndir sem móta stefnu
stjórnvalda og/eða gera tillögur til breyt-
inga. Nýverið var á það bent að stjórn-
völd virðast í auknum mæli nýta sér und-
anþáguheimild starfsmannalaganna frá
1996 og auglýsa ekki tiltekin opinber
störf.
Það er sorglegt hve stutt við erum á
veg komin þegar kemur að markvissu
starfi og hve illa okkur hefur gengið að
flétta jafnréttisstarfið inn í opinbert starf.
Því eins og viðmælendur við hringborð
Veru eru sammála um eru jafnréttismál
ekki átaksverkefni. En hvernig fléttum við
jafnréttisstarfið öðru daglegu starfi? Bent
er á samþættingu og að henni þurfi að
huga. Ein af forsendum samþættingar er
kyngreind tölfræði, gagnsætt samfélag.
Ákvæði um að greina skuli milli kynja við
söfnun gagna til opinberrar hagsýslu-
gerðar um einstaklinga, úrvinnslu þeirra
gagna og birtingu, nema sérstakar ástæð-
ur mæli gegn því, er að finna í 21. gr. jafn-
réttislaga. Mjög mikilvægt er að þessu
ákvæði sé fylgt eftir af festu. Jafnframt er
mikilvægt að kyngreindar upplýsingar
liggi fyrir sem víðast þó þar sé ekki endi-
lega um opinbera hagsýslugerð að ræða.
Ef rétt er að ráðherrar velji í auknum
mæli framangreint undanþáguákvæði
starfsmannalaga þá er nauðsynlegt að
fyrir liggi hvort konur njóti þar jafnra
möguleika á við karla. Ella ber að bregð-
ast við á grundvelli jafnréttislaga.
Tímabil rikisábyrgðar
Það er oft gagnlegt að skoða söguna þeg-
ar við stöldrum við og íhugum hvar við
stöndum og hvert við viljum stefna. Jafn-
réttisbaráttan á sér langa sögu. Þar fóru
fyrir sterkar konur með ólíkan bakgrunn
sem áttu sér skýr markmið. Tímabil „rík-
isábyrgðar” á þessu sviði er styttra, en þó
um þrír áratugir. Þar hefur því einnig
orðið til saga. Flest ríki vestur Evrópu
settu sér sína fyrstu löggjöf um jafnrétti
kvenna og karla á áttunda áratugnum, ís-
land árið 1976. Skipta má þeirri löggjöf í
tvo hópa. Annars vegar löggjöf sem af-
markaðist við jafnrétti kynja á vinnu-
markaði, svo sem í Svíþjóð og Bretlandi,
hins vegar löggjöf sem tók til alls samfé-
lagsins en með sérstakri áherslu á jafn-
rétti á vinnumarkaði, svo sem á íslandi, í
Noregi og Finnlandi. Þá má nefna að
bæði Bretar og Danir hafa ætíð verið með
sérstaka löggjöf um launajafnrétti kynja.
Áherslan á vinnumarkaðinn var því frá
upphafi skýr enda löngum sagt að for-
senda framfara sé efnahagslegt sjálfstæði
kvenna. Þessi áhersla skýrist án efa einnig
af samþykkt fyrstu tilskipana Evrópu-
sambandsins á þessu sviði, jafnlaunatil-
skipunarinnar árið 1975 og jafnréttistil-
skipunarinnar árið 1976. Hvort sem ríki
Evrópu völdu almenna löggjöf eða
50/ 1. tbl. / 2005 / vera