Vera - 01.02.2005, Blaðsíða 47

Vilborg skrifaði mikið um um málefni kvenna í Þjóðviljann á áttunda áratugnum.
Eru áhrif fjölmiðla orðin of mikil hér á
landi?
„Að vissu leyti held ég að þau geti verið
það, og - að minnsta kosti hér á íslandi -
of einhæf. Hér ráða sömu öfl nánast öllum
fjölmiðlum. En áhrifin sem ég sé eru ekki
endilega skoðanamyndandi, mér finnst
þau frekar svæfandi og forheimskandi.
Fjölmiðlarnir eru orðnir margir en of fáir
hafa metnað til að vera upplýsandi,
menntandi og umræðuhvetjandi. Þetta er
mikið til sami grautur í mörgum skálum.”
Vilborg segist vel geta hugsað sér að
verða blaðamaður aftur, en þó ekki
einsog áður, hún mundi frekar vilja vinna
á sérhæfðu sviði.
Aðdragandi og stofnun Rauð-
sokkahreyfingarinnar
Staða kvenna á íslandi fyrir 1970 var
mjög léleg og mismunun á nær öllum
sviðum. Launamismunur var miklu
meiri en nú og aðeins örfáar konur voru í
stjórnunarstöðum. Jafnrétti til náms var í
orði en ekki á borði. Námslánakerfið var
veikburða og ef námsmenn stofnuðu
fjölskyldu varð það yfirleitt hlutskipti
konunnar að vinna fyrir henni meðan
karlinn var í námi. Fóstureyðingar voru
bannaðar nema í undantekningartilvikum
og einstæðar mæður fengu lítinn sem eng-
an stuðning. Kynjahlutverkin voru hef'ð-
bundin og haldið að uppvaxandi kynslóð-
um í skólum, með námsbókum og í öllu
umhverfinu.
Rauðsokkahreyfmgin varð til 1970:
„Það var eins og tíminn væri allt í einu
kominn. Hvar sem maður kom voru
hundóánægðar konur að rabba saman
um misréttið og aðstöðumuninn, allt var
á suðupunkti.” Og hún bætir við: „Við
fórum að stinga saman nefjum nokkrar
og svo kallaði hver á sínar kunningjakon-
ur sem voru sama sinnis. Fyrstu um-
ræðufundirnir voru í óinnréttuðum
kjallara Norræna hússins þar sem við sát-
um á gólfinu og ætluðum aldrei að geta
hætt að tala.” Þær ákváðu að þær væru
hluti af öðrum vinnandi stéttum og tóku
þátt í 1. maí-göngunni um vorið. Þar
voru þær með kröfuspjöld með áletrun-
um eins og Vaknaðu kona! og Mantieskja
- ekki markaðsvara! og báru styttu af
konu úr leikritinu Lýsiströtu. Þær hvöttu
konur til að mæta í rauðum sokkum í
gönguna í útvarpsauglýsingu, og konurn-
ar flykktust að. „Okkur var ekki fagnað af
verkalýðsforingjunum, vægt sagt. Gvend-
ur jaki reyndi að henda okkur útúr göng-
unni.”
Stefnan var að vinna að vitundarvakn-
ingu hjá konum um stöðu sína. Og gagn-
rýnin beindist líka að þeim sjálfum. „Við
áttum að heita að hafa jafnrétti í lögum -
reyndist nú ekki alveg vera þegar nánar
var skoðað - en við stóðum ekki á þess-
um rétti okkar og við létum undan beinni
og óbeinni kúgun. Við höfðum rétt en
ekki frelsi. Enginn getur frelsað mann
nema maður sjálfur og þess vegna hlaut
þetta að verða kvenfrelsisbarátta en ekki
bara kvenréttindabarátta”.
Rauðsokkahreyfmgin var skipulögð
sem grasrótarhreyfmg, þar var engin for-
maður eða kjörin stjórn heldur var í stað
þess unnið í hópum unt ýmis málefni og
tenglar valdir í miðstöð til að halda sam-
bandi milli hópanna. Þær voru með
óborganlegar uppákomur við ýmsa at-
burði og gerðu eftirminnilegar kannanir.
„Svo sem við fegurðarsamkeppnir, þar
mættum við með kvíguna Perlu Fáfnis-
Húsmæðrunum fannst að sér sneitt og lítið
gert úr sínum störfum. Fegurðardísirnar
brugðust hins vegar þannig við að um ára-
bil lagðist fegurðarsamkeppnin niður af því
stúlkur fengust ekki til að taka þátt í þessu
vera / 1. tbl. / 2005 / 47