Vera - 01.02.2005, Blaðsíða 53

Þórhildur Eiharsdóttir / fjármál /
Allt er best í hófi
» Mikið hefur verið rætt um nýju íbúðalánin síóan þau voru kynnt til sögunnar síóla
síðasta sumars og Ijóst að þau hafa hrundið af stað miklum breytingum á fasteignamark-
aðinum. Viðskipti með fasteignir hafa stóraukist og fasteignaverð hækkaó. Ýmsir hafa þó
lýst áhyggjum af aukinni skuldsetningu heimilanna í kjölfarið og er því ekki úr vegi að
tæpa á nokkrum atrióum sem vert er aó hafa í huga við töku lána.
Gríðarlegar breytingar hafa oróið á islenskum fjármálamarkaði síð-
ustu árin og fjármögnunarmöguleikum fyrir fyrirtæki og einstak-
Linga fjöLgað mikió. Þá hafa vextir lækkað og Ljóst að margir hafa
nú þegar endurfjármagnaó eLdri og óhagstæðari Lán, auk þess sem
margir eru enn að íhuga þann möguLeika. Þá hefur síðustu árin
færst í vöxt að einstaklingar taki Lán í erLendri mynt enda vextir er-
Lendis töluvert Lægri en hér á Landi, þrátt fyrir að vextir hafi Lækk-
að mikið síðustu árin. Það að vextir skuLi vera að Lækka og Lána-
möguLeikum að fjölga er
vissulega fagnaóarefni en þó
er vissara að ganga hægt um
gleðinnar dyr þar sem ýmsir
þættir geta breyst á lánstím-
anum. Ber þar heLst aó nefna
verðbóLgu og þróun erLendra
gjaldmiðla en óhagstæð þróun
þessara þátta getur sett veru-
Legt strik í reikninginn hjá þeim
sem eru mikió skuldsettir.
Verðbólgan varasöm
Þó svo að verðbóLga hafi að
ölLu jöfnu verið Lág síðustu
árin, á biLinu 2 - 4% þá getur
hún aukist mjög á skömmum
tima. Þarf ekki að teita Lengur
en tiL ársins 2001 þegar verð-
bóLga mæLdist rétt tæp 9%. Verðbólgan skiptir íslensk heimiLi miklu
máli enda fasteignalán að mestu verðtryggó. VerðbóLga hefur aukist
síðustu mánuði og mæLdist 4,5% í febrúar. SeðLabankinn er mjög á
varðbergi gagnvart þessari þróun en það er eitt mikiLvægasta hLut-
verk hans að hatda veróbólgu niðri og stuðta þannig að stöðugLeika
í efnahagsmálum.
Gengisbundin lán
Mismunandi Lán henta hverri fjárfestingu fyrir sig. Þannig Lágmark-
ar maður tiL að mynda áhættuna með því að taka lán í sömu mynt
og tekjurnar sem notaðar eru til að greiða Lánið. Þess vegna er
skynsamLegt fyrir útfLutningsfyrirtæki að taka lán í ertendri mynt.
Það hefur færst mjög í vöxt síóustu misserin að bítar séu keyptir
með gengisbundnum Lánum og eru þá tekin svoköLLuð myntkörfután
tiL nokkurra ára og virðast þau Lán geta verið hagstæð þegar Litið er
tiL vaxta. Vextir eru umtaLsvert lægri víða erLendis en hér á Landi.
Það er þó ekki tiLviLjun eins og fóLk virðist stundum vilja álykta.
Vextir á milli Landa ráðast meðal annars af væntingum um hlutfaLLs-
Legar breytingar á mynt þessara landa, sem aftur ræðst af hagvexti
og verðbóLguhorfum. Vextir víða erLendis hafa verið í söguLegu Lág-
marki síðustu tvö ár en eru teknir að hækka með auknum hagvexti í
viókomandi löndum. Þá hefur gengi verió mjög sterkt að undanförnu
og raunar sterkar en fLestir sérfræðingar teLja að fái staðist síðustu
misserin. Því hafa gengisbundin
lán komið veL út. SveifLur í gengi
geta hins vegar oróið miklar á
skömmum tíma og varð sú þróun
árið 2001 að krónan veiktist um
rúm 30% á einu ári. í þannig ár-
ferói getur greiðsLubyrði aukist
veruLega og því varasamt fyrir ís-
Lensk heimili að vera með stóran
hluta Lána í erLendri mynt. Þó er
annað að taka sLík Lán tiL fast-
eignakaupa en bíLakaupa þar sem
fasteignaLán eru yfirLeitt tiL það
Langs tíma að Lánið ætti að geta
komió veL út á heildina litið þó
svo að mikLar sveifLur geti orðið
á greiðslubyrði. Hins vegar eru
bifreiðakaup yfirleitt til skemmri
tíma og þar með eykst hættan á
því að þegar lánið er greitt upp að fuLLu geti gengisþróun verið lán-
taka mjög óhagstæð.
Lán getur orðið ólán
Lán eru þess eðlis að þaó er bæði fyrirhöfn og kostnaður sem fyLg-
ir þeim, þannig að ekki er tjaldað til einnar nætur í þeim efnum.
Nægir þar að nefna til stimpiLgjöLd og lántökukostnað. FjármáLa-
stofnanir taka kostnað af lántaka kjósi hann að greiða upp lánið
fyrir lok Lánstíma og eru dæmi þess að einstaka bankar taki 0,2%
uppgreiósLugjaLd fyrir hvert ár sem eftir er af líftíma Lánsins. Þá ber
ekki síst að hafa í huga að fara sér hægt í Lántökum og ekki vaná-
ætLa greiðsLubyrði þegar þróun ytri þátta er óhagstæð. Því eins og
ég heyrði Jón Gnarr segja svo ágætLega í þætti á gamlársdag þá
getur lán hæglega breyst í óLán.
Það að vextir skuli vera að
lækka og lánamöguleikum aö
fjölga er vissulega fagnaðarefni
en þó er vissara aö ganga hægt
um gteðinnar dyr þar sem ýms-
ir þættir geta breyst á lánstím-
anum. Ber þar helst að nefna
verðbólgu og þróun erlendra
gjaldmiöla
vera / 1. tbl. / 2005 / 53