Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2009, Blaðsíða 94

stofnuð voru á árinu. 20 fjármálafyrirtæki urðu gjaldþrota. Á árinu 2009 hefur gjald-
þrotum fjölgað gífurlega í öllum þessum atvinnugreinum.
Rekstraraðstæður fyrirtækja eru um margt erfiðar um þessar mundir. Fyrirtæki búa enn
við háa vexti af lánsfé og takmarkaða getu bankanna til að veita þeim lán. Bankastarfsemi
hefur að miklu leyti gengið út á að lengja í eða endurskipuleggja lán til fyrirtækja í ljósi
verulega skertrar greiðslugetu í kjölfar mikils samdráttar í eftirspurn eftir framleiðslu
þeirra. Þá hefur mikil ásókn fyrirtækja í erlend lán á undanförnum árum komið illa við
efnahagsreikninga þeirra eftir mikla veikingu krónunnar ásamt því að eignaverð hefur
lækkað umtalsvert. Á móti því að verulega sjái á efnahags- og rekstrarreikningum
fyrirtækja vega nokkrir þættir. í miklu atvinnuleysi hefur aðgengi fyrirtækja að hæfu
starfsfólki batnað á kjörum sem eru hagstæðari vinnuveitendum en áður. Einnig hafa
stjórnvöld fyrir sitt leyti komið til móts við þessar erfiðu aðstæður með því að liðka til um
fyrirkomulag varðandi skil á opinberum gjöldum. Þá hefur verið heimilað að fá endur-
greiddan allan virðisaukaskatt vegna viðhaldsvinnu á byggingarstað í þeim tilgangi að
auðvelda slíkar framkvæmdir og reynt hefur verið að draga ekki meira úr opinberum
framkvæmdum en brýn nauðsyn ber til. Lágt raungengi íslensku krónunnar nú hefur
leitt til þess að samkeppnisstaða íslenskra fyrirtækja er betri en hún var á meðan gengi
krónunnar var hærra. Þetta eru fyrirtæki að reyna að notfæra sér en hinn alþjóðlegi sam-
dráttur í efnahagsumsvifum gerir það að einhverju leyti erfiðara. Þó sýna tölur að
útflutningur er að aukast í nokkrum greinum. Hið sama á við um innlenda samkeppnis-
framleiðslu. Staða hennar hefur batnað og því hafa tækifæri skapast á að vinna til baka
markaðshlutdeild eða bæta afkomu sem hið háa raungengi undanfarinna ára dró úr. Þá
nýtur ferðaþjónustan góðs af lágu gengi krónunnar og erlendir ferðamenn notfæra sér nú
í auknum mæli hagstæð kjör hér á landi. Ferðamennska hefur þó dregist mjög mikið
saman á alþjóðavísu.
Vinnumarkaður
í ársbyrjun 2009 töldust landsmenn vera 319.368 og hafði fjölgað um tæplega fjögur
þúsund á einu ári eða 1,2%. Á vinnualdri (16-74 ára) töldust rétt tæp 230 þúsund og í
þeim hópi hafði fjölgað um 1,3%. Sú fjölgun var að stærstum hluta hjá konum því þeim
fjölgaði um 2,1% meðan körlum á vinnualdri fjölgaði um 0,6%. Erlendir ríkisborgarar
voru rúmlega 24 þúsund í upphafi árs og hafði fjölgað um tæplega þúsund manns. Það
dró úr fjölguninni að tæplega þúsund erlendir ríkisborgarar fengu íslenskan ríkis-
borgararétt á árinu 2008. Erlendum körlum fækkaði um 300 meðan erlendum konum
fjölgaði um tæplega 1.300. Þrátt fyrir það er hlutfall kvenna meðal erlendra ríkisborgara
42,5% sem er lágt í alþjóðlegum samanburði. Það sem af er árinu 2009 hafa tæplega 2.300
manns flutt af landi brott á meðan 1.550 hafa flutt til landsins, sem er fækkun um 770 manns.
Arið 2008 fluttu jafnmargir erlendir karlar að og frá landinu meðan aðfluttar erlendar
konur voru fleiri en brottfluttar. Fleiri íslenskir ríkisborgarar fóru en komu á árinu og ekki
var mikill munur á kynjunum í því efni. Mögulegt er að núverandi efnahagsþrengingar
leiði til aukins brottflutnings íslendinga á næstu árum. Á móti gætu sambærileg vand-
kvæði á vinnumörkuðum erlendis gert fólki erfiðara um vik að flytja til útlanda.
Vinnumagn
Þróun á vinnumarkaði hefur verið í brennidepli umræðunnar um efnahagsmál. Atvinnu-
leysi hefur aukist hraðar en dæmi eru um og fjöldi atvinnulausra og hlutfall þeirra af
vinnuafli er mun meira en áður eru dæmi um. í vinnumarkaðskönnun Hagstofu íslands
(VMK) fyrir fyrsta ársfjórðung 2009 kemur fram að þá teljast 165.500 manns hafa verið
starfandi. Það er fækkun um 8.500 manns eða 4,9% frá sama ársfjórðungi fyrir ári.
Breyting á meðalvinnutíma er einnig sláandi því hún nemur 1,9 klukkutímum á viku en
það er 4,7%.
9 2 | Á r b ó k VFl/TFl 2009