Þjóðmál - 01.06.2010, Side 40

38 Þjóðmál SUmAR 2010
ingi kunna menn að skipa málum öðruvísi en
síðari tíma menn kunna að mæla með, þegar
þeir horfa til baka úr rólegri framtíð og geta velt
hlutum fyrir sér fram og til baka .
Samkvæmt 13 . gr . laga nr . 142/2008 skulu
nefndarmenn gefa þeim, sem greinin tekur til,
hæfilegan frest til að gera skriflegar athuga­
semdir við afstöðu nefndarmanna og laga­
túlk un . Ekki eru efni til að túlka þennan rétt
á annan veg en sem almennan andmælarétt,
sbr . stjórnsýslulög . Styðst sá skilningur meðal
annars við greinargerð með frumvarpi að
lögum nr . 142/2008, en af henni er ljóst að átt
er við hefðbundinn andmælarétt, enda er gert
ráð fyrir að athugasemdirnar kunni að leiða til
þess að nefndarmenn breyti afstöðu sinni og
falli eftir atvikum frá gagnrýni sinni . Eins og
áður er rakið barst bréf nefndarinnar allnokkru
eftir að lögákveðinn lokafrestur nefndarinnar
til að skila endanlegri gerð skýrslu sinnar
rann út, og hvað þá frestur nefndarinnar til
að beita ákvæðum 13 . gr . laganna gagnvart
einstaklingum . Í bréfinu, sem barst á heimili
mitt að kvöldi 8 . febrúar, var mér gefinn
frestur til kl . 16:00 hinn 19 . febrúar, til að nýta
framangreindan andmælarétt, og sérstaklega
tekið fram að annars yrði ekkert tillit tekið til
athugasemda minna . Nefndin tilkynnti síðan
opinberlega að hún hefði sent ellefu öðrum
einstaklingum sambærilegt erindi, sem og það
að hún hygðist ljúka verki sínu endanlega eigi
síðar en í lok þessa sama febrúarmánaðar . Má
af því ráða að nefndin ætlaði sér í hæsta lagi
níu daga frá því andmæli bærust henni til að
ljúka verki sínu endanlega og þar sem ætla
mátti að allur ytri frágangur ritsmíðarinnar
væri þar talinn með, mátti ætla að tíminn væri
skemmri en það .
Þegar þetta blasir við, kynnu margir að ætla
að með bréfi því sem ég og fleira fólk fékk í
síðustu viku, hafi í raun ekki staðið til að veita
andmælarétt heldur eingöngu að uppfylla
skilyrði 13 . gr . nefndarlaganna . Því vil ég helst
ekki trúa að óreyndu . Ljóst er þó, að til þess
að borgari njóti í raun andmælaréttar verður
að vera tryggt að andmælin verði tekin til
raunverulegrar skoðunar, af aðila sem ekki
hefur áður endanlega gert upp sinn hug til
mál efnisins . Fara verður fram á, að þau atriði
sem fram koma í andmælunum verði hvert
um sig vegin og metin efnislega og tekin til
greina að hverju því leyti sem þau ekki verða
hrakin með sterkari sjónarmiðum sem þá séu
studd við skýran og ótvíræðan lagagrundvöll
en ekki geðþótta . Hyggist nefndin, eða ein­
stak ir nefndarmenn, sbr . niðurlag 5 . gr .
nefnd ar laganna, ekki taka einstök andmæli
til greina, verður að gera kröfu til þess að slík
niður staða verði útskýrð og studd viðhlítandi
laga grunni . Verður hún augljóslega ekki byggð
á öðru en því sem fram kemur í bréfi nefnd­
arinnar 8 . febrúar og ekki verða aðrar laga­
túlkanir hafðar í frammi af henni en þar hafa
komið fram, sbr . 13 . gr . nefndarlaganna, en
í greinargerð segir um þá grein, að sé afstaða
nefndarinnar til einstakra álitamála reist á
lagatúlkun þá sé nefndinni rétt að reifa þá
lagatúlkun í bréfinu . Þá vek ég athygli á því, að
í greinargerð segir einnig um 13 . gr . laganna,
að nefndin skuli gefa einstaklingum kost á að
gera athugasemdir ef nefndin „íhugar“ að setja
fram það „mat“ í skýrslu sinni til alþingis, að
hlutaðeigandi einstaklingi „hafi hugsanlega
orðið á mistök“ . Er hér ljós sá skilningur, að
þeir einstaklingar sem bréfið fá, skuli þar ekki
standa frammi fyrir ákveðnum hlut heldur
eingöngu atriðum sem til íhugunar séu, og að
fullt tillit verði tekið til andmæla þeirra og þau
hafi áhrif á niðurstöður nefndarinnar, hvort
sem er hennar í heild eða einstakra nefnd­
armanna . Andmælaréttur er stór hluti af þeirri
grunnreglu stjórnsýsluréttarins sem nefnd er
rannsóknarregla . Sé andmælaréttur ekki virtur,
og séu andmæli ekki tekin til efnislegrar og
óhlutdrægrar skoðunar, eftir atvikum með
frekari athugun málavaxta, eru grunnreglur
stjórnsýsluréttarins brotnar . Sést berlega af
athuga semdum með frumvarpi til laga nr .
142/2008 að nefndinni var ætlað að fylgja
þessum grunnreglum og skyldi engan undra .
Sá örskammi tími sem nefndarmenn ætla
sér til lokafrágangs ritsmíðar sinnar, að fengn­
um andmælum tólf einstaklinga, gefur ekki
sér staklega góðar vonir um raunverulegt
innihald þess andmælaréttar sem umræddir
ein staklingar þó ómótmælanlega eiga . Þá vek­