Þjóðmál - 01.06.2010, Qupperneq 56

54 Þjóðmál SUmAR 2010
ings fyrir ógætilegri hegðan, að bankastjórnin
hefði frá því snemma árs 2008 lýst þungum
og vaxandi áhyggjum af stöðu bankanna . Þetta
er rétt, en var á hinn bóginn fjarri því að vera
í fyrsta sinn . Þá hefur Stefán Svavarsson, einn
fremsti endurskoðandi landsins, bent á að alls
ekki megi rugla saman fjármögnunarþröng
og jafnvel fjármögnunarhruni við eignahrun
(Sjá grein í viðskiptablaði Morgunblaðsins, 15 .
október 2009) . Þótt starfsemi banka kynni
þannig að stöðvast vegna þess að endur fjár­
mögnun næst ekki, þá þurfi það ekki að þýða
að eignir standi ekki fyrir sínu, hafi þær verið
réttilega metnar . Í þessu felst að hafi mat Fjár­
mála eftirlitsins og þeirra stóru alþjóðlegu
end ur skoðunarskrifstofa, sem endurskoðuðu
bank ana, verið rétt, hefði Seðlabankanum ekki
verið rétt eða stætt á að líta svo á að bankarnir
stæðu ekki undir þessum veðum og ríflega það .
Raunar lýstu ráðherrar því oft yfir opinberlega,
bæði hér á landi og erlendis, að þeir treystu því
að Seðlabanki Íslands yki stuðning við innlenda
lausafjárstöðu bankanna, eins og allir aðrir
seðla bankar væru að gera um þær mundir, eins
og það var gjarnan orðað . En þar sem nefndin
gerir þetta mál að sínu fyrsta og hefur það svo
fyrir ferðarmikið í bréfi sínu, þótt ekki geti þetta
mál á nokkurn hátt hafa stuðlað að falli bank­
anna, nema síður sé, þá er óhjákvæmilegt að
gera frekari grein fyrir því .
Nefndin virðist velta fyrir sér, að þrátt fyrir
breytta forgangsröðun krafna hefði Seðla­
bank inn getað tryggt stöðu sína með því
að sækjast eftir góðum skuldabréfum, í stað
þess að treysta ábyrgðum þriggja stærstu við­
skiptabanka landsins, með árs reikninga og árs ­
fjórðungsreikninga sem endurskoð unar skrif­
stofur af alþjóðlegum stærðum staðfestu að
væru réttir, sýndu trausta eignastöðu og svim­
andi mikinn hagnað fram á mitt ár 2008 . Slík
eftiráspeki hefur einnig komið fram hjá stór­
yrtum hagfræðingum, reyndar að hluta hinum
sömu og kröfðust þess að Seðlabankinn yki
útlán til bankakerfisins í september 2008 .
Þessi „hugleiðing“ nefndarinnar virðist ekki
taka neitt mið af því hvaða aðstæður voru uppi
síðasta eitt og hálfa árið fyrir hrun bankanna .
Allir seðlabankar, sem eitthvað gátu, voru um
þær mundir að rýmka kröfur sínar um veð og
gæði þeirra . Ef Seðlabanki Íslands hefði einn
banka þrengt kröfur sínar um veð við þessar
aðstæður til þess að hann sjálfur tæki litla eða
enga áhættu af tilraunum til að fleyta eigin
bankakerfi í gegnum brimskaflana þá hefði með
réttu mátt áfellast bankastjórnina og velta fyrir
sér eftir á hvort hann hefði átt þátt í að flýta
falli íslenska bankakerfisins . Lýsingar á þeirri
rýmkun veðkrafna sem fram fór hjá öðrum
seðlabönkum getur nefndin fengið úr skýrslu
Alþjóðagreiðslubankans frá febrúar 2008 og
skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins frá febrúar
2009 og fleiri skýrslum hans .
En hvað þá um spurninguna um að fá fleiri
tryggingar frá bönkum og fjármálastofnunum?
Í ljósi smæðar markaðarins og sterkrar láns hæfiseinkunnar
var því í hæsta máta eðlilegt að
skuldabréf íslensku bankanna
væru lögð fram sem tryggingar
í viðskiptum við Seðlabankann .
Hefði Seðlabankinn á þessum tíma
sett tak mark anir á notkun þeirra í
viðskiptum hefði það valdið óróa
um allan heim . . .
Fjármagnsmarkað ir lokuðust
á íslensku bankana haustið
2007 . Hefði á þeim tíma eða á
mánuðunum á eftir verið gripið
til aðgerða sem drægju gæði bréfa
bankanna í efa sem tryggingar hefði
það jafngilt því að Seðlabankinn
tæki bankana af lífi . Ótryggð ar
lánalínur þeirra hefðu lokast þegar í
stað og einnig öll önnur fjármögnun
sem tryggð var með skuldabréfum
íslensku bankanna .