Þjóðmál - 01.06.2010, Side 107

Þjóðmál SUmAR 2010 105
farinn, enda býðst honum ráðherraembætti
við næstu stjórnarskifti . Fyrst á að gera hann
að flotamálaráðherra, þó að hann hafi aldrei
stigið fæti á skipsfjöl . Hann þverneitar að
taka við þeirri stöðu, og er þá falið annað
ráðherraembætti, sem hann treystir sér betur
til að gegna . Þá er hann kemur í fyrsta sinn í
skrifstofu sína í ráðuneytinu sitja fyrir honum
tuttugu ungir menn, sem allir vilja verða deildar­
stjórar hjá honum . Allir hafa þeir meðferðis
öflug með mælabréf frá mikilsmegandi kunn ­
ingjum hans eða kjósendum . Hann getur
ekki gert tuttugu mága að einni dóttur, en
þorir hins vegar ekki að skjóta skollaeyrum
við meðmælunum . Það verður því fangaráð
hans, að einn umsækjandann gerir hann að
deildarstjóra, annan að undirdeildarstjóra,
þriðja að skrifstofustjóra, fjórða að undir­
skrifstofustjóra, fimmta að auka skrif stofu­
stjóra, en hinir fimmtán verða allir aðstoð­
armenn . Síðan er gert hvert áhlaupið á hann
á fætur öðru . Þingmenn leggja fyrir hann skrá
yfir menn, sem eiga að koma til greina við
embættaveitingar, og aðra yfir þá, sem ekki
mega koma til greina . Hann gerir tilraun til
að leggja niður nokkur óþörf embætti, en
þá er honum sýnt í tvo heimana . Þingmenn
úr báðum deildum, hér aðastjórnir og bæja­
stjórnir, borgastjór ar, – allir, sem vettlingi
geta valdið, rísa á fætur til þess að mótmæla
slíkum endemum, eins og heill og heiður
föðurlandsins væri í veði . Örðugasta verkefni
ríkisráðsfundanna er að ráða fram úr, hvernig
synda skuli milli skers og báru í þingsalnum,
hvernig fyrirspurnum skuli svarað eða þeim
afstýrt, hvernig auka skuli við eða stýfa
frumvörpin, svo að meiri hlutinn fáist til að
fylgja þeim . Málefni ríkisins eru aldrei þyngsta
áhyggjuefni ráðu neytisins, heldur veðra brigðin
í þinginu . – Loks er ráðuneyt inu steypt af
stóli, og er þá þungum steini velt af brjósti
ráðherrans, sem hafði aldrei getað samið
sig fyllilega að hinum drottn andi pólitísku
siðvenjum . Við lok kjörtíma bilsins er hann
ófáanlegur til þess að gefa kost á sér aft ur til
þingmennsku og heitstrengir að koma aldrei
aftur í þá veiðistöð .
Poincaré hafði setið á þingi yfir 20 ár, þá er hann ritaði þetta, og verið fjórum sinnum
ráðherra, svo að hann dæmdi ekki blindur um
lit . Enda mun öllum óvilhöll um og kunnug­
um mönnum koma sam an um, að þessi lýsing
sé sannleikanum sam kvæm í alla staði . Það er
ekki að kynja, þótt slíkt stjórnarfar reynist all­
kostn aðar samt . Hirðir sumra Frakkakonunga
þóttu ekki léttar á fóðrunum, en þó munu þær
tæpast hafa gleypt slíkar fúlgur, sem þingið
hefir ausið í kjósendur og vildarmenn . Hitt
er satt, að gjaldþol þjóðarinnar er nú meira en
áður . Alltaf er verið að stofna ný em bætti . Árið
1906 voru t .d . 702 .596 em bættis menn og
starfsmenn í þjónustu ríkisins, en 1909 voru
þeir orðnir 757 .678 . Eftir ófriðinn var reynt
að grípa í taumana, en ekki veit ég, hvernig
það hefir heppnast . — Miklu ferlegri sögur
berast þó frá öðrum latneskum löndum, t .d .
frá Portúgal . Skömmu eftir síðustu aldamót
hafði einn ráð herrann þar ellefu vellaunuð, en
starfs lítil eða starfslaus embætti á hendi fyrir
utan ráðherraembættið, en annar hafði látið
svo lítið að skrá sig meðal verkamanna, sem
höfðu atvinnu við eitt af fyrirtækjum stjórn­
arinnar, og hirti síðan verkamanns daglaun
ásamt ráðherralaunum sínum! Og ekki er
glæsilegra um að lítast vestanhafs . Merkis­
maðurinn Lord Bryce, sem í 6 ár var sendi­
herra Breta í Washington, segir í bók sinni um
stjórnarfarið í Bandaríkjunum (The American
Commonwealth, I–II), að orðið „stjórn mála­
maður“ (politician) sé orðið að smánar yrði
um öll Bandaríkin, ekki ein göngu meðal há­
menntaðra manna, heldur einnig meðal allra
góðra borgara . Á einum stað kemst hann svo
að orði um hina póli tísku spillingu í Banda­
ríkjunum: „Enginn lætur sér til hugar koma,
að þeir, sem kom ast vel áleiðis á embætt is­
brautinni, njóti verð leika sinna, og enginn trú­
ir á þær ástæð ur, sem tilfærðar eru til þess að
rökstyðja embættaveitingar . Stjórnmálalistin er
í því fólgin að úthluta pólitískum verðlaun um
þannig, að fylgismennirnir verði sem öruggastir
til liðveizlu, án þess að and stæð ingunum sé þó
misboðið úr hófi fram . Dugandismenn hafa
neyðzt til að leggja stund á þessa list; forsetar og