Morgunblaðið - 05.07.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. JÚLÍ1979
Sigurður Tómasson endurskoðandi:
Um bílamál
og skattamál
Á síðustu misserum hafa öðru
hvoru orðið nokkrar umræður um
svonefnd bílamál ráðherra o.fl. og
nú síðustu vikur hafa þessar
umræður verið býsna fjörugar,
einkanlega fyrir frumkvæði þing-
nýliða með góðri aðstoð dagblað-
anna. Einhverjir létu sem þeim
hefði brugðið við þær fréttir, að
forráðamenn þjóðarinnar hefðu
skammtað sjálfum sér þau
hlunnindi, að fá að kaupa einka-
bifreið (ðar), án þess að greiða þau
opinberu gjöld — 60% af bílverði
— sem öðrum þegnum þjóðfélags-
ins er gert að greiða. I gegnum
tíðina hafa ýmsir látið að því
I'ggja, að ekki væri allt með felldu
vegna þess arna og jafnvel verið
ýjað að því, að viðkomandi aðnjót-
endur niðurfellingar opinberra
gjalda hafi með þessu móti dregið
sér úr ríkissjóði. Það var því
fyllílega tímabært, að það yrði
upplýst, að „Tollfríðindin hafa
verið hluti af kjörum ráðherra,
ákveðin með lögum ... “, eins og
segir orðrétt í grein um þessi mál í
Morgunblaðinu 23. júní s.l., ritaðri
af Höskuldi Jónssyni, ráðuneytis-
stjóra. Þessi setning í greininni
verður ekki skilin á annan veg en
þann, að niðurfelling opinberra
gjalda hafi verið hluti af launa-
kjörum ráðherra. Að vísu kemur
fram í greininni, að þessar gjörðir
— niðurfelling tollgjalda — hafi
ekki stuðst við sérstakar heimildir
í lögum fyrr en eftir árið 1970. En
væntanlega hefur heimildarskort-
ur fyrir 1970 ekki aftrað neinum
frá því, að notfæra sér þessa rausn
ríkissjóðs.
Þar sem þessi tollríðindi hafa
verið hluti af launakjörunum, þá
verður ekki séð, að það skipti máli
hvort ráðherra fái öll sín laun
greidd fyrst í peningum og greiði
síðan sín aðflutningsgjöld af bíl-
um sem aðrir eða hann fái sín
launakjör greidd að hluta í
peningum og að hluta með niður-
fellingu tollgjalda. Staða ríkis-
sjóðs er jafn slæm, hvor leiðin sem
valin er. Og ekki skiptir máli hvor
leiðin valin er, að því er varðar
skattskyldu, því lögin um tekju-
og eignarskatt eru skýr og ákveðin
um þessa hluti. í þeim lögum er
það meginregla, að til tekna skuli
telja hvers konar greiðslur eða
hlunnindi, sem látin eru í té sem
kaupgjald eða jafna má til kaup-
greiðslu ef þetta verður metið til
peningaverðs. í þeim umræðum,
sem átt hafa sér stað um bíla-
málin, þá hefur þessu atriði, þ.e.
skattskyldu þessara hlunninda,
verið lítill gaumur gefinn. Það er
eftirtektarvert, að ekki skuli hafa
komið betur fram, sem andsvar
við öllum þessum umræðum og
skrifum um þessi sérstöku fríð-
indi, að:
1. Þau væru hluti af kjörum
ráðherra
2. Þau væru skattskyld sem önnur
laun.
Úr fyrra atriðinu hefur verið
bætt með grein Höskuldar Jóns-
sonar, en síðara atriðið, jafn ljóst
sem það ætti þó að vera, sýnist
enn óljóst. í mínum huga væru
það þó töluverðar málsbætur — ef
yfirleitt þarf á þeim að halda — ef
fram kæmi, að þessi sérstöku
fríðindi væru eðlilega skattskyld
og skattlögð sem önnur hlunnindi
og í fullu samræmi við skattalög-
in. Ef til vill hefur þetta þótt of
augljóst, með tilliti til gildandi
skattalaga, að vera að hafa orð á
því. En á hverju ári eru gefnar út
reglur um hvernig eigi að meta til
skatts hin og þessi hlunnindi, t.d.
fæði, fatnað og afnot af bifreiðum.
Að sjálfsögðu þarf ekki að gefa út
neina reglu um hvernig meta eigi
til skatts hlunnindi eins og gerð
eru að umtalsefni í grein þessari,
því hin skattskyldu hlunnindi
hljóta að vera samtala þeirra
opinberu gjalda, sem felld eru
niður af bílverði eða sem greidd
eru sem óendurkræf hlunnindi
fyrir starfsmann. En til að taka af
allan vafa um skattskyldu eða
skattfríðindi, þá vil ég setja fram
eftirfarandi spurningar, ekki
eingöngu um ráðherrabíla, heldur
einnig vegna annarra, því fleiri
eiga bíla í þessu landi en ráðherr-
ar:
1. Þegar ríkissjóður fellir niður
opinber gjöld af bifreið
ráðherra, er þá niðurfellingin
skattskyld hlunnindi hjá
viðkomandi einstaklingi sem
nýtur niðurfellingarinnar?
2. Ef opinber stofnun (t.d.
Framkvæmdastofnunin)
greiðir opinber gjöld af einka-
bifreið fyrir starfsmann sinn og
viðkomandi starfsmaður verður
aldrei krafinn af hálfu stofn-
unarinnar um endurgreiðslu á
þessum gjöldum, er þá sam-
svarandi upphæð skattskyld
hlunnindi hjá viðkomandi
starfsmanni?
3. Ef einkafyrirtæki, hlutafélag,
sameignarfélag eða samvinnu-
félag greiðir opinber gjöld af
einkabifreið starfsmanna og
viðkomandi starfsmaður verður
aldrei krafinn um greiðslu
þessara gjalda, er þá samsvar-
andi upphæð skattskyld hlunn-
indi viðkomandi starfsmanns?
I öllum þeim tilvikum er spurn-
ingarnar ná til, þá er enginn
eðlismunur — aðeins munur á
hver fær hlunnindin. Og reyndar
má bæta hér við einni spurningu:
Er ekki skylt að gefa slík hlunn-
indi upp á launamiða, þannig að
viðkomandi skattstofa viti af slík-
um hlunnindagreiðslum? Og þar
sem skattamál heyra undir fjár-
málaráðuneytið, þá vænti ég þess,
að Höskuldur Jónsson, ráðuneytis-
stjóri í fjármálaráðuneytinu, verði
við þeirri beiðni að svara öllum
þessum einföldu spurningum. Og
ef svo ólíklega vildi til, með tilliti
til ákvæða í skattalögum um þessi
mál, að svarið væri neikvætt við
einhverri af þessum spurningum
eða öllum — þ.e. að hlunnindin
væru ekki skattskyld —, þá væri
fengur í að vita við hvaða laga-
ákvæði væri stuðst.
En sú staðreynd, að tollfríðind-
in hafi verið hluti af kjörum
ráðherra, gefur kannski tilefni til
annars konar bollalegginga. Svo
hefur virst — en kannski er það
missýn — að sumir hafi verið
duglegri en aðrir að nota þessi
tollfríðindi. Ef gert er ráð fyrir, að
allir ráðherrar njóti sömu launa-
kjara, hvernig hefur þá þessi
reikningur verið jafnaður? Hafa
þeir sem óduglegri voru fengið
slíkan mismun bættan úr ríkis-
Sigurður Tómasson
kassanum á einhvern hátt? Eða
voru þeir duglegustu látnir
endurgreiða það sem umfram var
þeim óduglegasta? Eða og eða
o.s.frv. Kannski er það verðugt
rannsóknarverkefni þingnýliða að
kanna þetta nánar.
Með nýjum herrum koma nýir
siðir. Títtnefnd og áðurnefnd
tollfríðindi skyldu nú heya sög-
unni til. Ný ríkisstjórn boðaði
nýjar reglur um bílamálin. En sú
fæðing hefur ekki gengið átaka-
laust og alltaf eru til einhverjir
sem ekki kunna gott að meta.
Núverandi ríkisstjórn hefur sett
sjálfri sér nýjar reglur um þessi
bílamál og sem hafa „í för með sér
stórfellda kjararýrnum fyrir þá
sem í henni sitja“, svo notuð séu
orð úr þeirri grein í Mbl., sem ég
hefi áður vitnað til. Þó sitt geti
sýnst hverjum um þessar nýju
reglur, þá er það ekki andskota-
laust, að landsfeðrunum skuli ekki
takast að setja saman þær reglur
um þessi bílamál sín, að enginn
verði lengur tilbúinn að votta, „að
Jón Á. Gissurarson:
Strætisvagnar Reykjavík-
ur hafa dottað á verðinum
Litið um öxl
Árið 1931 hófu Laugarnes-
bræður ásamt öðrum, farþega-
flutning með Strætisvögnum
Reykjavíkur. { upphafi fengu þeir
15 þús. króna stofnframlag frá
Reykjavíkurbæ og fyrirheit um 12
þús. króna árlegt framlag, sem þó
var ekki þegið. Þeir ráku félagið
til ársins 1944. Þá var brýn nauð-
syn á fjárfrekum endurbótum, en
þar sem einkaleyfi fékkst ekki til
lengri tíma en eins árs var sjálf-
gert að selja Reykjavíkurbæ eign-
ir félagsins. Reykjavíkurborg
hefur æ síðan annast þennan
rekstur.
Árið 1970 var skipulagi ferða
breytt, leiðum fjölgað, enda ný
hverfi risin af grunni. Sumar
breytingar eru eflaust til hag-
ræðis farþegum, aðrar til ama, svo
sem að flytja strætisbíl af Freyju-
götu — Skólavörðustíg á Berg-
staðastíg — Fjólugötu, en á Fjólu-
götu var annar fyrir svo að engin
þörf var á nýjum bíl þar. Nú er svo
komið að enginn bíll er milli
Laugavegs og Fjólugötu í íbúðar-
hverfi með rosknu fólki sem
gjarnan fer með strætisbílum.
Skiptimiðar voru teknir í notkun
1970, farþegum til mikils hag-
ræðis en félaginu trúlega til
nokkurs tekjumissins, enda um
20% miðað við selda miða. Bil
milli brottfarar vagna var hækkað
úr 10 mínútum í 15 mínútur. Mun
hafa verið gripið til þess óyndis-
úrræðis til þeSs að draga úr
síhækkandi rekstrahalla. Er nú
svo komið að láta mun nærri að
helmingur fargjalda sé greiddur
úr borgarsjóði.
Strætisvagnar valda
litlu umferðatjóni
í Reykjavík
Árið 1977 urðu 2687 árekstrar í
Reykjavík sem komu til kasta
lögreglu. Af þeim komu Strætis-
vagnar Reykjavíkur í 69 skipti við
sögu. Sambærilegar tölur 1978
voru: 2800 árekstrar, strætisbílar
annar aðili í 65 skipti. Lætur
nærri að í 2 lk skipti af hundraði
hverju hafi strætisbíll átt hlut að
máli án tillits til hvor var í sök.
Um mörg ár verður manntjón í
umferð ekki rakin til gáleysis
strætisbílstjóra. Er þetta afrek
mikið, þegar þess er gætt að
strætisbílar aka gífurlegar vega-
lengdir í glæfralegri umferð
Reykjavíkur frá því árla morguns
allt til miðnættis hvernig sem
viðrar, virka daga og helgar, enda
eru strætisbílstjórar þrautþjálf-
aðir ökumenn, háttvísir með
afbrigðum og hjálpsamir. Strætis-
bílar eru miklu hættuminni í
umferðinni en önnur farartæki.
Bflaf jöldi er allt
of mikill á götum
Reykjavíkur
Bílar eru allt of margir á götum
Reykjavíkur, sérstaklega í gamla
bænum, og fer stöðugt fjölgandi.
Árið 1973 voru skráðir 21200 bílar
í Reykjavík, 1978 voru þeir 27800.
Flestir Bílaeigendur aka dag
hvern í og úr vinnu einir í þessum
bílum, flestir samtímis. Þessum
bílum þarf svo að ætla bílastæði í
námunda við vinnustaði og annað
heima. Þessi ofnotkun eikabíla
gengur svo úr hófi að láglaun-
uðum iðnskólanemum nægir eng-
an veginn hið stóra bílastæði við
skóla sinn. í snjóum leggja þeir
margir vanbúnir út í umferðina,
valda umferðatruflunum og
ruðningsmenn komast ekki að með
tæki sín. Fjöldi ökumanna virðist
hreint ekki kunna einföldustu
umferðareglur, að minnsta kosti
skeyta þeir þeim engu.
Ég ætlaði eitt sinn að ná í
strætisvagn móts við Landspítala
í austur átt. Þetta var í vinnulok á
virkum degi. Ég missti af bílnum
og varð að bíða hálftíma eftir
þeim næsta. Til afþreyingar taldi
ég þá einkabíla sem óku sömu leið
og ég ætlaði. Þeir voru 117 þennan
hálftíma, í 113 sat einn maður.
Þetta stórthundrað manna hefði
hvergi nærri fyllt tvo strætisbíla.
Hvað er til úrbóta?
Fólk verður að komast á miklu
skemmri tíma um borgina en nú.
Ymsum leiðum þarf að breyta og
láta vagna aka örar. Sumt mætti
gera án aukins kostnaðar með
bættu skipulagi líkt og 1970,
annað krefðist aukins fjármagns í
bili. Að sjálfsögðu er það ekki á
Jón Á. Gissurarson
EFÞAÐERFRETT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU

AUGLYSINGA-
SÍMINN ER:
22480
færi leikmanns og segja til um
allar breytingar, aðrardmega
hverju barna vera ljósar. Skal hér
bent á þær augljósustu: Beina ætti
stórum strætisbílum af Laugavegi
— Hverfisgötu niður á Skúlagötu
án stans milli Hlemms og Lækjar-
torgs. Litlir strætisvagnar ækju
hring Laugaveg — Hverfisgötu
svo ört að bið yrði aðeins örfáar
mínútur. Bílastæði yrðu þá óþörf
við Laugaveg, jafnvel akstur
einkabíla. Strætisbílar á fjölförn-
um götum kæmu ekki hver í
kjölfar annarra, heldur með
hæfilegu millibili.
Að loknum þessum breytingum
ætti að hefja áróður fyrir strætis-
vagnaferðum. Margur tauga-
spenntur maður væri öruggari í
þeim en undir stýri. Endurskoðar-'
inn hefði losnað við taugaáfall sitt
um daginn hefði hann ekið í
strætisbíl til vinnu í stað þess að
vera nærri búinn að aka yfir mig
uppi á gangstétt. Hann gleymdi
sér vegna uppgjörsins sem hann
ætlaði að fara að leggja fyrir
aðalfund þann sama dag. Hann
hefði getað hugleitt þetta uppgjör
í ró og næði inni í þægilegum
strætisvagni.
Ráðherrar og borgarstjóri
(hvort sem hann heitir Sigurjón
eða Skúli) ættu að fara að láta sjá
sig í strætisbílum. Næg fordæmi
eru þess frá öðrum löndum, og
þeim ekki af verri endanum. Einn
forsætisráðherra svía endaði líf-
daga sína í strætisbíl. Borgar-
stjóri New-Yorkborgar lét mynda
sig í strætisbíl. Annar valdamesti
maður Kína, sem hér var á dögun-
um, var fyrrum sendiherra í
Stokkhólmi. Hann fór allra sinna
ferða á reiðhjóli. Einn af ráðherr-
um bretadrottningar kom á
reiðhjóli á fyrsta ráðuneytisfund,
enda vanur hjólreiðum til þings.
Ráðherrar væru því ekki leiðum
að líkjast og losnuðu við á þing-
fundi að standa Ólafi Ragnari
Grímssyni reikningsskap á
viðgerðum bíla sinna. Einkabíll á
ekki að þurfa að vera nauðsynlegt
farartæki í Reykjavík heldur
yndisauki þeim sem ráð hafa á,